Το Πάσχα στην Κέρκυρα αποτελεί μία μοναδική εμπειρία, που όσες φορές και να τη ζήσεις, πάντα θα είναι διαφορετική, πάντα θα είναι ξεχωριστή.

Η συμπάροικος, κα Ελένη Σκιαδοπούλου, μπορεί να έφυγε από το νησί το 1963, όμως οι αναμνήσεις της από τους «μπότηδες» και τη χαρά που μοιραζόταν ο κόσμος την Ανάσταση δεν την έχουν εγκαταλείψει ούτε στιγμή. Όπως και η μελωδική κερκυραϊκή προφορά της με την οποία μας ταξιδεύει στα Μεγαλοβδόμαδα κάποιας άλλης εποχής της ζωής της. Τότε που ζούσε και μεγάλωνε στη Γαρίτσα, ένα προάστιο δέκα λεπτά με τα πόδια από το κέντρο της πόλης.

Τα κάλαντα του Λαζάρου

Το Σάββατο του Λαζάρου ή «Λαζαροσάββατο», τα χορωδιακά σύνολα του νησιού, μετά το πέρας της θείας λειτουργίας ξεχύνονται στα καντούνια του νησιού ψάλλοντας τα «Κάλαντα του Λαζάρου». Όταν τελειώσουν, συναντιούνται στο παλιό Δημαρχείο της Πόλης.

Την Κυριακή των Βαΐων, η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος

Από την Κυριακή των Βαΐων ή Κυριακή «των Βαγιώνε», στις 11:00 το πρωί, γίνεται η καθιερωμένη μακρά λιτανεία του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος. Η συγκεκριμένη λιτανεία τελείται στο νησί από το 1630, αφιερωμένη στο θαύμα που έκανε τότε, όπως πιστεύεται, ο Άγιος Σπυρίδωνας και έσωσε το νησί από τη θανατηφόρο επιδημία της πανώλης. Στη λιτανεία συμμετέχουν και οι 18 Φιλαρμονικές του νησιού, που μετά το πέρας της παρελαύνουν παίζοντας χαρούμενα εμβατήρια στο κέντρο της Παλιάς Πόλης.

Η πόλη πενθεί

Τη Μεγάλη Τετάρτη, η Κέρκυρα βυθίζεται στη θλίψη των Αγίων Παθών, και «ντύνεται» στα μωβ. Τα φανάρια της πόλης στο Λιστόν, τα Ανάκτορα και τους δρόμους του νησιού φωτίζονται με μωβ χρώμα, όπως και ο Σταυρός στο Παλαιό Φρούριο. Η παράδοση αυτή χάνεται στα χρόνια των αιώνων, με την Κέρκυρα να την ακολουθεί πιστά κάθε χρόνο, αλλάζοντας όψη.

Μεγάλη Πέμπτη, το «πλέξιμο του γαϊτανιού»

Το βράδυ της Μ. Πέμπτης, κατά την Ακολουθία των Αγίων Παθών, σε μερικά χωριά, αναβιώνει το έθιμο του πλεξίματος του γαϊτανιού.

Πρόκειται για ένα έθιμο που γίνεται μέσα στην εκκλησία, όταν οι γυναίκες πλέκουν με το κροσσοβέλονο το γαϊτάνι, ένα έντεχνα πλεγμένο κορδόνι με μεταξωτές κλωστές, βαμβακερό, που στόλιζε κάποτε τα ρούχα στο κάτω μέρος των μανικιών και στον ποδόγυρο. Οι γυναίκες σταματούν το πλέξιμο, κάθε φορά που απαγγέλλεται Ευαγγέλιο. Σήμερα το «γαϊτάνι» οι γυναίκες το κρατούν στα σπίτια τους για ευλογία.

Την ίδια μέρα στον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών των Αγίων Ιακώβου και Χριστοφόρου, την Καθολική Μητρόπολη της Πλατείας Δημαρχείου, ανάβουν 12 κεριά και σβήνουν από ένα κερί όταν τελειώνει η ανάγνωση κάθε Ευαγγελίου. Μετά αναβιώνει το έθιμο της «τελετής του Νιπτήρα». Το έθιμο θέλει ο Αρχιεπίσκοπος των Καθολικών, να πλένει συμβολικά τα πόδια δώδεκα παιδιών, αναβιώνοντας το θρησκευτικό έθιμο που ο Ιησούς έπλυνε τα πόδια των μαθητών του στο Μυστικό Δείπνο.

Μεγάλη Παρασκευή, η 12ωρη περιφορά των Επιταφίων

Τη Μεγάλη Παρασκευή η Κέρκυρα «πλημμυρίζει» από τα πένθιμα εμβατήρια των Φιλαρμονικών και τη μεγάλη πομπή των επιταφίων, που ξεκινά το μεσημέρι και ολοκληρώνεται αργά το βράδυ, λίγο πριν τα μεσάνυχτα.

Οι Επιτάφιοι ακολουθούν πάντοτε μία συγκεκριμένη σειρά και την ίδια διαδρομή, συνοδευόμενοι από τους μελωδικούς ήχους των φιλαρμονικών και των χορωδιακών συνόλων. Η περιφορά των Επιταφίων ολοκληρώνεται από τον Επιτάφιο του Μητροπολιτικού Ναού της Υπεραγίας Θεοτόκου Σπηλαιωτίσσης, που ξεκινά στις 10:00 το βράδυ και ολοκληρώνει τη διαδρομή του λίγο πριν τα μεσάνυχτα.

Μεγάλο Σάββατο:

Ο «σεισμός», η «Πρώτη Ανάσταση», η λιτάνευση του Αγίου Σπυρίδωνος, οι «Μπότηδες» και η «Μαστέλα»

Το Μεγάλο Σάββατο στην Κέρκυρα ξεκινά με την «Αναπαράσταση του σεισμού», ένα έθιμο που γίνεται στις 6:00 το πρωί στον Ιερό Ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου Φανερωμένης, της γνωστής Παναγίας των Ξένων, στην Πλακάδα του Αγίου Σπυρίδωνα. Σύμφωνα με το έθιμο, όλες οι εικόνες μέσα στην εκκλησία σείονται, από τον ερχομό του Κυρίου από τον Άδη και την επικείμενη Ανάστασή του.

Στις 9:00 το πρωί, πραγματοποιείται η καθιερωμένη λιτάνευση του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος και η περιφορά του Επιταφίου. Είναι η μόνη περιφορά επιταφίου που γίνεται το πρωί του Σαββάτου. Πρόκειται για την αρχαιότερη λιτανεία του Αγίου, που πραγματοποιείται σε ανάμνηση της θαυματουργικής απαλλαγής του νησιού από τη σιτοδεία, πιθανόν το έτος 1553.

Στην Κέρκυρα η Ανάσταση του Κυρίου γιορτάζεται το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Μετά το πέρας της Λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνα, τελείται ο Εσπερινός της Αναστάσεως και όταν ο Μητροπολίτης ψάλλει τον στίχο «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τήν γῆν…» οι καμπάνες όλων των εκκλησιών της πόλης σημαίνουν χαρμόσυνα και από τα μπαλκόνια των σπιτιών οι κάτοικοι ρίχνουν τους μπότηδες, πήλινα κανάτια, γεμάτα νερό, με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι, δεμένα με κόκκινες κορδέλες.

Πρόκειται για ένα μοναδικό έθιμο των Κερκυραίων που τις ρίζες του τις συναντά κάποιος στα ενετικά χρόνια της κατοχής του νησιού, με τους Βενετούς τότε καθολικούς να σπάνε τις παλιές στάμνες, στη μεγαλύτερη γιορτή τους, την Πρωτοχρονιά, ως «φόρο» στο νέο χρόνο, προκειμένου να τους φέρει καινούργια αγαθά στο σπιτικό τους. Οι ορθόδοξοι Κερκυραίοι, υιοθέτησαν το έθιμο και το μετέφεραν χρονικά στο Πάσχα, που οι Ενετοί τους επέτρεπαν να γιορτάσουν μόνο το μεσημέρι.

Με το σπάσιμο των «μπότηδων» οι πιστοί θεωρούν ότι εκδιώκεται η κακοτυχία και τα κακά και μοχθηρά πνεύματα, έτσι μέχρι και σήμερα τα κομμάτια από τους σπασμένους «μπότηδες» τα παίρνουν στο σπίτι τους προκειμένου να τους φέρουν καλοτυχία και ευμάρεια. Το μοναδικό αυτό έθιμο συνοδεύεται από κανονιοβολισμούς που ακούγονται από το Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας, αλλά και τις φιλαρμονικές του τόπου που παίζουν θρησκευτικά εμβατήρια.

Η κα Ελένη θυμάται ότι μετά το σπάσιμο των μπότηδων, «οι νοικοκυραίοι έσφαζαν τα αρνιά και παίρνοντας με ένα πανάκι λίγο από το αίμα του σφαχτού σχημάτιζαν έναν σταυρό στο «ανώφλι» της πόρτας για καλή τύχη και ευλογία».

Μαζί με το έθιμο των «μπότηδων» στην Κέρκυρα, την ίδια ώρα αναβιώνει και το έθιμο της «Μαστέλας».

Το έθιμο λαμβάνει χώρα στην περιοχή της Πίνιας (Κουκουνάρα), στο παλαιό εμπορικό κέντρο της πόλης, όπου σε ένα, στολισμένο με λουλούδια και κορδέλες, βαρέλι, γεμάτο με νερό ρίχνουν οι περαστικοί κέρματα κάνοντας μια ευχή. Ο πρώτος που βουτάει στη «Μαστέλα» λαμβάνει και το περιεχόμενό της, δηλαδή τα κέρματα αλλά και το «μπουγέλο».

«Ύστερα ψήναμε τα αρνιά και τραγουδούσαμε και χορεύαμε… Ήταν πολύ όμορφα τότε», αναπολεί η κα Ελένη.

Το βράδυ της Αναστάσεως

Ιδιαιτερότητα στην Κέρκυρα αποτελεί ότι η Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών γιορτάζεται πάντα από κοινού μεταξύ των Ορθοδόξων και των Καθολικών.

Η υποδοχή του Αγίου Φωτός πραγματοποιείται στο Πεντοφάναρο με την παρουσία τοπικών Αρχών και μεταφέρεται στο Ναό της Αγίας Παρασκευής και ξεκινάει η Ακολουθία της Αναστάσεως. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, η ακολουθία της Ανάστασης μεταφέρεται στο πάλκο της Πάνω Πλατείας Σπιανάδα. Εκεί τελείται η Ανάσταση και ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη», με τις τρεις Φιλαρμονικές της πόλεως να παίζουν το εμβατήριο «Έρχονται οι Γραικοί», τον ύμνο της Ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα. Ακολουθούν τυμπανοκρουσίες, βεγγαλικά και πυροτεχνήματα.