Μια σιωπηλή τραγωδία αναδεικνύεται μέσα από τα επίσημα στοιχεία της Αυστραλιανής Στατιστικής Υπηρεσίας: οι άνδρες ηλικίας 85 χρόνων και άνω έχουν τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών στην Αυστραλία.

Η τραγωδία αυτή περνά σχεδόν απαρατήρητη, καθώς η κοινή αντίληψη είναι ότι οι άνδρες -ιδίως οι νέοι- έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο αυτοκτονίας.

Αυτό ισχύει για τον «καθαρό αριθμό» αυτοκτονιών.

Ωστόσο, αν δεν εξετάσουμε τα τυποποιημένα κατά ηλικία ποσοστά -τα οποία λαμβάνουν υπόψη τις διαφορές στην ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού- χάνουμε ένα πολύ κρίσιμο συμπέρασμα.

Οι άνδρες ηλικίας άνω των 85 ετών αντιπροσώπευαν ένα σχετικά μικρό ποσοστό όλων των ανδρικών αυτοκτονιών (3,1%) το 2020, εξηγούν σε άρθρο τους στο “The Conversation”, ο Rhys Mantell (PhD Candidate, School of Population Health, UNSW Sydney) και η Adrienne Withall (Senior Research Fellow, School of Population Health, UNSW Sydney).

Όμως, προσαρμόζοντας το ποσοστό αυτοκτονιών ανά ηλικία το αποτέλεσμα ήταν 36,2 θάνατοι ανά 100.000. Ένα ποσοστό υπερτριπλάσιο σε σύγκριση με τον μέσο όρο.

Για τις γυναίκες ηλικίας άνω των 85 ετών, το ποσοστό αυτό ήταν πολύ χαμηλότερο (6,2 ανά 100.000).

Όσον αφορά στο “γιατί;”, σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι άνδρες ηλικίας άνω των 85 ετών που αυτοκτονούν, είναι η ψυχολογική και υπαρξιακή δυσφορία, η οποία μπορεί να ενισχύσει τα αισθήματα μοναξιάς και αναξιότητας.

Οι ηλικιωμένοι άνδρες που κινδυνεύουν μπορεί να αισθάνονται ότι “δεν τους χρειάζονται πλέον” ή να θεωρούν τους εαυτούς τους ως “βάρος” για την οικογένεια και την κοινότητα.

Αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να συμπίπτουν με σημαντικές μεταβάσεις στη ζωή, όπως η συνταξιοδότηση, η διακοπή της οδήγησης ή η μετακόμιση σε γηροκομείο, όπου συνήθως αποτελούν τη μειοψηφία.

Τέτοια στρεσογόνα γεγονότα μπορεί να αυξήσουν το αίσθημα περιθωριοποίησης, απώλειας της ανεξαρτησίας τους, και αναξιότητας και να οδηγήσουν επίσης σε κοινωνική απομόνωση.

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΙΚΙΑ ΜΑΣ

Η Αικατερίνη Μπαρμπάκου (Kathy Barbakos), συντονίστρια των Κοινωνικών Υπηρεσιών της ΠΡΟΝΟΙΑΣ, εξηγεί στον “Νέο Κόσμο” ότι εκτός από δύο περιστατικά κατά τα οποία ηλικιωμένοι ομογενείς εξέφρασαν ότι ήθελαν να βάλουν τέλος στη ζωή τους -περιστατικά που, όμως, δεν είχαν μοιραία κατάληξη λόγω παρέμβασης των ειδικών- η ίδια δεν γνωρίζει ηλικιωμένους Έλληνες που να αυτοκτόνησαν.

“Αυτό μπορεί να συμβαίνει για δύο λόγους. Ίσως επειδή οι ελληνικές οικογένειες είναι πιο δεμένες, και υπάρχει κάποια στήριξη παρά τη μοναξιά και κατάθλιψη που ενδεχομένως βιώνει ένας ηλικιωμένος. Αλλά υπάρχει και το ενδεχόμενο να μην ακούγονται καθόλου αυτά τα περιστατικά στην παροικία, λόγω του στίγματος και της σιωπής που υπάρχει γύρω από το θέμα της αυτοχειρίας”.

Σε κάθε περίπτωση, τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν γενικότερα οι ηλικιωμένοι ομογενείς, η μοναξιά, η απομόνωση, το γεγονός ότι αρκετοί δεν γνωρίζουν καλά την αγγλική γλώσσα, είναι θέματα που απασχολούν τους κοινωνικούς λειτουργούς, τους caseworkers της ΠΡΟΝΟΙΑΣ που μέσα από τα προγράμματα που “τρέχουν” έρχονται σε συχνή επαφή με τους ηλικιωμένους ομογενείς της παροικίας μας και τους στηρίζουν.

Ο κοινωνικός επιμορφωτής, Αντώνης Μαγκλής, γνωρίζει από πρώτο χέρι τις δυσκολίες και την απομόνωση που συχνά αντιμετωπίζουν οι ομογενείς -κυρίως από την εποχή που ξέσπασε η πανδημία- μέσα από τις τηλεφωνικές ομαδικές συναντήσεις που συντονίζει στην ΠΡΟΝΟΙΑ, τα Peer Support Groups, όπως λέγονται.

Αυτές οι τηλεφωνικές “συναντήσεις” που γίνονται μια φορά την εβδομάδα, ξεκίνησαν από την ΠΡΟΝΟΙΑ με σκοπό να προσφέρουν αλληλοϋποστήριξη στους συμμετέχοντες. Πρόκειται για ομάδες που αποτελούνται από ηλικιωμένους της ίδιας γενιάς, με παρόμοια βιώματα που αντιμετωπίζουν τις ίδιες περίπου καταστάσεις.

“Το 2020 όταν σταμάτησαν τα πάντα και δεν μπορούσαμε πλέον να συγκεντρωθούμε στο κοινοτικό κέντρο, στη Βιβλιοθήκη, στην ΠΡΟΝΟΙΑ, αποφασίσαμε να κάνουμε το πρόγραμμα τηλεφωνικά”, εξηγεί στον “Νέο Κόσμο” ο κ. Μαγκλής.

Παρά τις δυσκολίες που προκάλεσε η πανδημία, είδαν ότι τελικά μπόρεσαν να απευθυνθούν και να βοηθήσουν τους πιο ευάλωτους της παροικίας μας και έτσι το τηλεφωνικό αυτό πρόγραμμα καθιερώθηκε και συνεχίζει με μεγάλη συμμετοχή και σήμερα. Συνειδητοποίησαν ότι, είτε έχουμε lockdown είτε όχι, πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που δεν θα μπορούν να προσέλθουν στον χώρο για τις ομαδικές συναντήσεις.

Το άλλο σημαντικό στοιχείο που βγήκε από αυτές τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, είναι ότι ανοίχτηκαν περισσότερο. Υπάρχει απόλυτη εχεμύθεια, οι συμμετέχοντες δίνουν μόνο το μικρό τους όνομα, και δεν χρειάζεται να δώσουν καν το πραγματικό τους, κι έτσι μιλούν πιο ελεύθερα για ό,τι τους απασχολεί.

“Κάθε φορά που λέει κάποιος την ιστορία του και την εκμυστηρεύεται, βγαίνει από μέσα του”, εξηγεί ο κ. Μαγκλής. Μοιράζεται το πρόβλημά του και επίσης συνειδητοποιεί ότι και οι άλλοι αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις. Ο ίδιος παρατηρεί την αλλαγή στην ψυχολογία τους μετά από μερικές τηλεφωνικές συναντήσεις.

Αρκετοί συμμετέχοντες γίνονται φίλοι και συνεχίζουν την επαφή και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος. Βλέποντας και τι ζητήματα συζητούν και τι θέματα αντιμετωπίζουν, οι κοινωνικοί λειτουργοί της ΠΡΟΝΟΙΑΣ έχουν την ευκαιρία να κάνουν μια αξιολόγηση των αναγκών τους. Από εκεί και πέρα ο κ. Μαγκλής τους παραπέμπει στις διάφορες υπηρείσες, ανάλογα με τις ανάγκες τους, ή δημιουργούνται νέες ομάδες για πιο συγκεκριμένα θέματα.

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ

Ο κ. Μαγκλής συμφωνεί ότι είναι περισσότερες οι γυναίκες που συμμετέχουν σε αυτά τα προγράμματα. Οι άνδρες είναι πιο ευάλωτοι και γι’ αυτό το λόγο και χρειάζεται να τους ενθαρρύνουμε.

Από τη στιγμή που θα συνταξιοδοτεί και μετά, ο άνθρωπος χάνει ένα τεράστιο κομμάτι από τη ζωή του. Και αυτή η αλλαγή επηρεάζει πιο έντονα τους άντρες, καθώς συνηθίζουν να βασίζουν την ταυτότητά τους πάνω στη δουλειά, εξηγεί ο κ. Μαγκλής. “Μετά από λίγο καιρό φεύγουν και τα παιδιά από το σπίτι”. Και ακολουθούν και άλλες σημαντικές αλλαγές, απώλειες και το πένθος, από θανάτους φίλων, του συντρόφου, ενώ ξεκινάνε και τα προβλήματα υγείας λόγω της γήρανσης.

“Όλα αυτά επηρεάζουν ψυχολογικά, κοινωνικά και συναισθηματικά τον άνθρωπο, καθώς βλέπει ότι η ζωή του συρρικνώνεται”.

Με την πανδημία ήρθε να προστεθεί και ο φόβος, που απομόνωσε ακόμα περισσότερο τους ηλικιωμένους ανθρώπους.

Ο κ. Μαγκλής τονίζει ότι πρέπει να ενθαρρύνονται οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας να αναπληρώνουν τα κενά, να βρουν ένα καινούργιο ενδιαφέρον στη ζωή τους, που θα πρέπει όμως να δημιουργήσουν οι ίδιοι. Μπορεί να ξεκινήσουν από κάτι μικρό. “Πολλές φορές τους ρωτάω, ‘τι κάνετε που σας ευχαριστεί;'” Αν είναι το περπάτημα, τους προτείνει να αλλάξουν κάτι μικρό στη διαδρομή τους. “Πηγαίνετε από ένα στενό που δεν έχετε ξαναπάει. Θα δείτε κάτι άλλο. Είναι μικρά πραγματάκια που θα βοηθήσουν να σπάσει η ρουτίνα.”

ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΕΙΣ ΚΆΤΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΤΕ ΟΥΤΕ ΝΩΡΙΣ, ΟΥΤΕ ΑΡΓΑ

Μπορεί να ανήκουν στο παρελθόν τα lockdowns και οι περιορισμοί, αλλά ο κ. Μαγκλής πιστεύει ότι η απομόνωση γι’ αυτή την ευάλωτη ηλικιακή ομάδα είναι ακόμα πιο έντονη σήμερα.

“Ο υπόλοιπος κόσμος κάπως έχει προχωρήσει, προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα, ενώ έχουν μείνει πάρα πολύ πίσω οι ηλικιωμένοι και ιδίως αν δεν μιλάνε και αγγλικά, αν δεν έχουνε στήριξη, και μένουν μόνοι τους.”

Η ΠΡΟΝΟΙΑ τους ενθαρρύνει, επίσης, να παρακολουθήσουν τα μαθήματα στην τεχνολογ

ία για να παραμένουν συνδεδεμένοι, να είναι ενήμεροι για τις υπηρεσίες που χρειάζονται και όσο το δυνατόν ανεξάρτητοι.

Ένας 87χρονος κύριος είπε στον κ. Μαγκλή ότι γεννήθηκε πολύ νωρίς για να μπορέσει να αφομοιώσει τις δραματικές αλλαγές που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια στον τρόπο που επικοινωνούμε.

Για να μάθεις κάτι καινούργιο, δεν είναι ποτέ ούτε νωρίς ούτε αργά. τονίζει ο κ. Μαγκλής, που καθοδηγεί τους ηλικιωμένους και στον κόσμο του διαδικτύου.

“Δεν έχει σημασία, η ηλικία. Κάθε μέρα μαθαίνω κάτι καινούργιο. Μαθαίνω και από την κόρη μου που είναι 26 χρονών και μου δείχνει πράγματα και από τη μάνα μου που είναι 76 ετών. Οι μεγαλύτεροι έχουν επίσης τόσα πολλά να μας διδάξουν.”

Ο ίδιος χαίρεται ιδιαίτερα όταν βλέπει τους ηλικιωμένους να αποκτούν πρόσβαση σ’ έναν κόσμο που ανακάλυπταν για πρώτη φορά και τον ενθουσιασμό τους ότι μπορούν μέσω διαδικτύου να βρίσκουν και να διαβάζουν βιβλία από τις Βιβλιοθήκες του Moreland για παράδειγμα.

Νέες έρευνες αμφισβητούν την υπόθεση ότι οι άνδρες δεν θέλουν να ζητήσουν βοήθεια ή δυσκολεύονται να εκφράσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.

Ο βασικός λόγος για τον οποίο οι ηλικιωμένοι άνδρες δεν μιλούν για τις δυσκολίες τους είναι επειδή συνήθως δεν υπάρχει πουθενά να ανοιχτούν με τρόπο που να θεωρούν πολιτισμικά και κοινωνικά αποδεκτό. Λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης στις παραδοσιακές υπηρεσίες και την αποστροφή τους προς τις “επίσημες” υποστηρίξεις που θεωρούν τη συναισθηματική δυσφορία και τις αυτοκτονικές, ως ψυχική ασθένεια.

Γι’ αυτό και οι υπηρεσίες που προσφέρει η ΠΡΟΝΟΙΑ είναι τόσο σημαντικές. Γιατί δίνουν την ευκαιρία για κοινωνική επαφή στους ηλικιωμένους ομογενείς που διψούν για συντροφιά, χωρίς να βάζει τις ταμπέλες που μπορεί να τους αποθαρρύνουν.

Και όλοι μας μπορούμε να συμβάλλουμε επίσης. Είτε να ενημερώσουμε τους ηλικιωμένους που γνωρίζουμε για αυτές τις ευκαιρίες που υπάρχουν για να αναπληρώσουν τα κενά που δημιουργούνται στη ζωή καθώς μεγαλώνουμε, είτε προσφέροντας και εμείς τη δική μας συντροφιά.

*Για περισσότερες πληροφορίες για αυτά τα προγράμματα επικοινωνήστε με την ΠΡΟΝΟΙΑ στο 039388 9998 ή επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.pronia.com.au