Το ύψος των προκαταβολών (deposit) που καταβάλλονται για την αγορά πρώτης κατοικίας αυξάνονται κατακόρυφα και εκτιμάται ότι δεν είναι λίγοι οι γονείς που, γι’ ακόμη μία φορά, βάζουν το χέρι στην τσέπη, καθώς τα παιδιά τους βλέπουν το όνειρο της απόκτησης ενός σπιτιού να απομακρύνεται κάθε μέρα και περισσότερο.
Την ίδια ώρα ακόμη και αυτοί που τα καταφέρνουν να γίνουν ιδιοκτήτες είναι αντιμέτωποι με το όλο και πιο δυσβάσταχτο βάρος των δόσεων της αποπληρωμής του στεγαστικού, με αριθμό-ρεκόρ δανειοληπτών να είναι στο «κόκκινο».
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Commonwealth Bank, που διαθέτει το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο δανείων στην Αυστραλία, η μέση προκαταβολή -για πρώτη κατοικία- αυξήθηκε κατά σχεδόν 50% από 108.400 δολάρια στις αρχές του 2020 σε 159.000 δολάρια τους πρώτους μήνες του 2023.
Οι τιμές σπιτιών και διαμερισμάτων είναι υψηλότερες, άρα και τα deposit, αλλά το ότι υπάρχουν τα χρήματα για την προκαταβολή, σε μία συγκυρία που το κόστος ζωής ήταν -και είναι- στα ύψη, αποδίδεται πιθανότατα στην αύξηση της βοήθειας από την «Τράπεζα Μπαμπάς & Μαμά».
Ο Louis Christopher, ιδρυτής της SQM Research δήλωσε στην «The Age» ότι ο μέσος αγοραστής πρώτης κατοικίας, ακόμη και ένα ζευγάρι (με περισσότερο -μέσο πάντα- εισόδημα), εν μέσω γενικευμένης ακρίβειας «θα χρειαστεί πιθανότατα έως και 10 χρόνια για να αποταμιεύσει μια προκαταβολή ύψους 159.000 δολαρίων».
Ως εκ τούτου, όπως εκτιμά ο ίδιος, όσοι έχουν γονείς και αυτοί μπορούν, συνεχίζουν να στηρίζουν τα παιδιά τους.
Τα παραπάνω στοιχεία, διευκρίνισε, προέρχονται από έκθεση της National Housing Finance and Investment Corporation (NHFIC) της Commonwealth Bank και αφορούν σε εθνικό επίπεδο μόνο.
Ο κ. Christopher «υποψιάζεται» ότι το μέγεθος των προκαταβολών είναι πολύ υψηλότερο σε Σίδνεϊ και Μελβούρνη, όπου οι μισθοί και οι τιμές κατοικιών είναι υψηλότερες.
Η «Διαγενεακή Έκθεση» επεσήμανε τη μείωση της ιδιοκατοίκησης, ειδικά στις νεότερες ηλικιακές ομάδες: «Μειώθηκε κατά 18% από το 1981 έως το 2021 για τα άτομα ηλικίας 30 έως 34 ετών και κατά 17% για τα άτομα ηλικίας 25 έως 29 ετών».
Οι οικονομολόγοι εξηγούν ότι η αύξηση των μισθών τις τελευταίες δεκαετίες «απλώς δεν συμβαδίζει» με την εκτίναξη των τιμών των ακινήτων.
Όχι τυχαία, σε έρευνα της Finder που διεξήχθη τον Ιούλιο σε αγοραστές πρώτης κατοικίας αναφέρθηκε ότι το 11% δήλωσε ότι είχε λάβει οικονομική βοήθεια για την προκαταβολή. Από αυτούς, η μέση βοήθεια, ανά άτομο, ήταν λίγο πάνω από 56.000 δολάρια.
Ένα επιπλέον 9% δήλωσε ότι οι γονείς ήταν εγγυητές για το στεγαστικό δάνειο και ένα επιπλέον 12% δήλωσε ότι είχε λάβει οικονομική βοήθεια από τους γονείς του με άλλους τρόπους.
Η Finder επεσήμανε άλλωστε ότι μέσος αγοραστής πρώτης κατοικίας χρειάζεται όχι 10, αλλά τουλάχιστον 12 χρόνια για να αποταμιεύσει για το deposit για ένα διαμέρισμα μέσης τιμής και 16 χρόνια για ένα σπίτι, μέσης τιμής (και τα 20 χρόνια για τη Νέα Νότια Ουαλία).
Η ερευνητική ομάδα έκανε τους υπολογισμούς χρησιμοποιώντας τις μέσες εβδομαδιαίες αποδοχές ανά την Αυστραλία, τις μέσες τιμές των ακινήτων φέτος τον Μάρτιο και υποθέτοντας ότι τα νοικοκυριά αποταμιεύουν το 25% του εισοδήματος αφού πληρώσουν για ενοίκιο, ψώνια, υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, διαδίκτυο, τηλέφωνο και μεταφορές (για πολλούς πλέον πάντως το 25% μοιάζει ουτοπικό).
Οι υπολογισμοί της Finder δείχνουν ότι οι αγοραστές πρώτης κατοικίας πρέπει να αποταμιεύσουν κατά μέσο όρο 299.868 δολάρια για προκαταβολή σπιτιού και 188.523 δολάρια για ένα διαμέρισμα. Ειδικότερα για τη Βικτώρια, κατά μέσο όρο, εκτιμάται ότι απαιτούνται 16 χρόνια για να αποταμιευτούν τα 326.625 δολάρια για μια προκαταβολή σπιτιού.
Ο Richard Whitten, εμπειρογνώμονας στεγαστικών δανείων της Finder, δήλωσε στο «news.com.au» ότι «είναι μια θλιβερή πραγματικότητα ιδίως για τους νέους Αυστραλούς που έρχονται αντιμέτωποι με την προοπτική ότι μπορεί να μην μπορέσουν ποτέ να αποκτήσουν σπίτι».
«Είναι κατανοητό ότι ορισμένοι νέοι Αυστραλοί απλά εγκαταλείπουν το όνειρο της ιδιοκατοίκησης. Η αποταμίευση μιας προκαταβολής μοιάζει με ακατόρθωτο στόχο, πόσο μάλλον ο χειρισμός της αποπληρωμής του δανείου».
«Είναι λογικό ότι ορισμένοι νέοι Αυστραλοί, έχοντας εγκαταλείψει την ιδιοκτησία, επικεντρώνονται αντ’ αυτού στο να ξοδεύουν ό,τι έχουν και να διασκεδάζουν», είπε.
Ενδεικτικά, οι έρευνες δείχνουν ότι η γεννιά αυτών που είναι γεννημένοι το ’90 και το ’00 θα πρέπει να καταβάλλουν 139% του μέσου ετήσιου μισθού της για το 20% μίας προκαταβολής για ένα σπίτι, έναντι αυτών που γεννήθηκαν στα τέλη του ’60 και του ’70 που έπρεπε να καταβάλλουν το 94%.
Για τους «Baby Boomers» τους γεννημένους μεταπολεμικά έως και το 1964 περίπου, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 35%, σε σχέση με τις απολαβές και τις τιμές.
ΣΤΟ «ΚΟΚΚΙΝΟ» ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΕΣ ΚΑΙ ΕΝΟΙΚΙΑΣΤΕΣ
Στο μεταξύ, η αποπληρωμή ενός δανείου κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση είναι με το επιτόκιο από το ιστορικά χαμηλό ποσοστό του 0,10% πέρυσι τον Μάιο να είναι στο 4,10% πλέον.
Σύμφωνα με έρευνα της Roy Morgan 1,5 εκατομμύριο, ή το 29%, των δανειοληπτών κινδύνευαν ήδη από «ενυπόθηκο άγχος» τον Ιούλιο του 2023, αριθμός μεγαλύτερος από ό,τι κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας κρίσης του 2008.
Οι κάτοχοι στεγαστικών δανείων θεωρούνται ότι βρίσκονται σε κίνδυνο όταν δαπανούν μεταξύ 25 και 45% του εισοδήματος του νοικοκυριού τους για το στεγαστικό τους δάνειο.
Το ποσοστό του 29% είναι χαμηλότερο από ό,τι το 2008, αλλά ο αριθμός είναι υψηλότερος λόγω της αύξησης του πληθυσμού και του αριθμού των ατόμων που έχουν λάβει ενυπόθηκο δάνειο.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των δανειοληπτών που παλεύουν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους αυξάνεται σταθερά από τότε που η RBA ξεκίνησε την επιθετική σειρά αυξήσεων των επιτοκίων της τον περασμένο Μάιο.
Η διευθύνουσα σύμβουλος της Roy Morgan, Michele Levine δήλωσε ότι οι πραγματικές επιπτώσεις θα γίνουν πιο αισθητές όταν κάποιοι άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους.
«Το εισόδημά τους εξαφανίζεται ή μειώνεται στο μισό αν ένας από τους δύο χάσει τη δουλειά του», είπε.
«Έτσι, η ανεργία θα είναι κάτι που πρέπει να παρακολουθούμε [και] το κόστος ζωής που αυξάνεται θα καταστήσει την κατάσταση πραγματικά δύσκολη».
«Όλοι οι παράγοντες του πληθωρισμού σημαίνουν λιγότερα χρήματα για όλους. Δεν υπάρχει κανένας δείκτης που μπορώ να δω που να υποδηλώνει ότι το ‘άγχος’ των ενυπόθηκων δανείων θα εξαφανιστεί ή έστω θα μειωθεί, όλα δείχνουν προς τη λάθος κατεύθυνση».
Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, τα νέα στοιχεία του οίκου αξιολόγησης S&P έδειξαν ότι ο αριθμός των νοικοκυριών που έχουν μείνει ένα μήνα ή περισσότερο πίσω στην αποπληρωμή των ενυπόθηκων δανείων τους έχει αυξηθεί σε κάθε Πολιτεία και Περιοχή – με κάποια τμήματα της Βικτώριας, της Νέας Νότιας Ουαλίας, της Τασμανίας, της Βόρειας Περιοχής, της Δυτικής Αυστραλίας και του Κουίνσλαντ να αισθάνονται τον «μεγαλύτερο πόνο».
Η Commonwealth Bank ανακοίνωσε κέρδη 10,5 δισ. δολ., αλλά αποκάλυψε ότι είχε απευθυνθεί ήδη σε 100.000 πελάτες της που κινδύνευαν περισσότερο από την αθέτηση πληρωμών. Η εν λόγω τράπεζα κατέχει το 25% του χαρτοφυλακίου στεγαστικών δανείων στην Αυστραλία, το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 2 εκατομμύρια υποθήκες.
Για να τα βγάλουν πέρα πολλοί πολίτες, ως γνωστόν, κάνουν δύο και τρεις δουλειές, ενώ η Εθνική Γραμμή Βοήθειας για το Χρέος (National Debt Helpline) κατέγραψε αύξηση σχεδόν 30% στον αριθμό των κλήσεων που δέχεται σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι.
Στη Βικτώρια μάλιστα υπήρξε «άλμα» +44%, ενώ ο αριθμός αυτών που επισκέφθηκαν τον ιστότοπο της Γραμμής Βοήθειας έχει σχεδόν διπλασιαστεί κατά το τελευταίο έτος.
Η Suzanne Long από τη Vinnies WA δήλωσε στο ABC ότι δεν μπορούσε να θυμηθεί τέτοια εποχή στα 12 χρόνια που εργάζεται ως οικονομική σύμβουλος. «Νομίζω ότι είναι μια τέλεια καταιγίδα επειδή όλα συνέβησαν την ίδια στιγμή», είπε.
«Υπάρχει η αύξηση του κόστους ζωής – τα πάντα αυξήθηκαν – οι τιμές για σούπερ μάρκετ, η βενζίνη, οι ασφάλειες και έχουμε και την αύξηση των δόσεων για την αποπληρωμή των στεγαστικών δανείων».
Όσο αφορά στους ενοικιαστές αντιμετωπίζουν μια «διαβολική κατάσταση», σύμφωνα με αναλυτές, καθώς τα ενοίκια ακόμη και των διαμερισμάτων αυξάνονται με ρυθμό πάνω από επτά φορές μεγαλύτερο από τους μισθούς (κατά 26,1% σε εθνικό επίπεδο έναντι 3,6% σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία), ενώ οι ειδικοί προειδοποιούν ότι δεν υπάρχουν πολλές προοπτικές «χαλάρωσης».
Τα μέσα ζητούμενα ενοίκια για σπίτια στις πρωτεύουσες -που είναι αρκετά υψηλότερα- αυξήθηκαν κατά 11,5% κατά τη διάρκεια του έτους, περισσότερο από τρεις φορές ταχύτερα από τους μισθούς.
*Αν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε αντιμετωπίζει πρόβλημα χρέους μπορείτε να απευθυνθείτε στις εξής υπηρεσίες:
-National Debt Helpline: 1800 007 007
-Mob Strong Debt Help: 1800 808 488
–ASIC’s Moneysmart
–Australian Financial Complaints Authority
–Find a financial counsellor
-Lifeline: 13 11 14
-Beyond Blue: 1300 224 636
