Το εκκλησάκι της οσιομάρτυρος του Χριστού Θεοδώρας, στα Βάτα Μεγαλόπολης της Αρκαδίας, είναι κρυμμένο στις ρίζες του βουνού Τετράζιου. Το όρος Τετράζιο ή Τετράζι ή στην αρχαιότητα Νόμια, βρίσκεται στα βόρεια σύνορα της Μεσσηνίας με την Ηλεία και την Αρκαδία. Υψηλότερη κορυφή είναι ο Προφήτης Ηλίας. Μερικοί μελετητές ταυτίζουν το Τετράζιο με το όρος Ελάιον που αναφέρει ο Γεωγραφικός συγγραφέας Παυσανίας. Σε έναν οικισμό έχει ανακαλυφθεί δωρικός ναός, ο οποίος υπολογίζεται στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. αφιερωμένος πιθανότατα στην Άρτεμι Δερεάτιδα Ελεία. Ωστόσο και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ο γύρω χώρος έχει κάποιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Εκεί κοντά είναι και οι πηγές του Χάραδρου, παραπόταμου του Πάμισου, ο οποίος είναι το μεγαλύτερο ποτάμι του Νομού. Διασχίζει κάθετα τον κάμπο και εκβάλει στο Μεσσηνιακό κόλπο, ανάμεσα στη Μεσσήνη και την Καλαμάτα.
Το όνομά του αναφέρεται από το Γεωγράφο Στράβωνα αλλά και τον Παυσανία στα «Μεσσηνιακά», στη λατρεία του ποτάμιου θεού Πάμισου, για τον οποίο πίστευαν ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Επίσης, σε απόσταση 50 χιλιομέτρων, βρίσκεται πολυκλαδικό σπήλαιο με ευρήματα των πρώτων Χριστιανικών χρόνων.
Οπότε, με το που πάτησα πόδι στην Καλαμάτα, στις 27 του Ιούλη, μού σύστησαν ότι στο πρόγραμμά μου, έπρεπε να συμπεριλάβω οπωσδήποτε ένα προσκύνημα στο ειδυλλιακό αυτό εκκλησάκι όπου κάθε λεπτό, κάθε μέρα, τελείται το μέγα μυστήριο της φύσης!
Με δυο λόγια, η τροφή και το νερό ανεβαίνουν στα δέντρα που είναι φυτρωμένα στη σκεπή, αυτά μεγαλώνουν ή, τουλάχιστον, ζουν, οι ρίζες αυξάνονται, ο τοίχος ραγίζει, οι ρωγμές διευρύνονται και τα κομμάτια του τοίχου δένονται και στερεώνουν τις ρίζες. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η εξισορρόπηση.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πλέον μοναχοί. Από το 1950 είναι παρατημένο στο έλεος του Θεού και τη φύση. Θρησκευόμενα άτομα το φροντίζουν, το κρατούν καθαρό και υποδέχονται τους προσκυνητές.
Η διαδρομή προς και από το εκκλησάκι, παρέα με το ζεύγος των συμπαροίκων Κώστα και Χριστίνας Καραμπάτου, είναι μαγευτική. Οικισμοί, χωριά, κεφαλοχώρια και κωμοπόλεις, απλώνονται ένθεν και ένθεν του δρόμου, με εναλλασσόμενες τις αποχρώσεις του πράσινου. Οι ελαιώνες φυσικά κυριαρχούν στις ατέλειωτες πεδιάδες και των δυο Νομών. Άλλωστε και το λάδι που παράγουν είναι από τα καλύτερα της Ελληνικής γης.
Η εκκλησία βρίσκεται σε μια κατάφυτη ειδυλλιακή ρεματιά με πυκνό δάσος από θεόρατες βελανιδιές. Το μυστήριο που αντικρύζεις στην σκεπή μαγεύει, ενώ όσο πλησιάζεις, ακούγεται εντονότερα το βουητό των νερών του Χάρανδρου.
ΓΟΝΑΤΙΖΕΙΣ ΣΤΟ ΘΑΥΜΑ
Σημειώνουμε ότι το νερό στο ποτάμι, δεν σταματά. Το καλοκαίρι αναβλύζει λίγο αλλά είναι αρκετό για να χαρίζει δροσιά και τραγούδι στη γύρω περιοχή. Όταν όμως αρχίζουν οι βροχές, το κεφαλάρι φουσκώνει, αναβλύζει με δύναμη κι’ όλη η πλευρά της κοίτης βγάζει πολύ νερό.
Πλησιάζοντας, το θέαμα προκαλεί δέος. Γονατίζεις μπροστά στο θαύμα και ψιθυρίζεις ανεπαίσθητα: «Θεέ μου, χάρισε μου φως και δύναμη ψυχής να βλέπω και να ακούω!». Δεκαεπτά πελώρια δέντρα ξεπηδούν από την στέγη και από τα θεμέλια, αναβλύζουν κρυστάλλινα νερά.
Γνωρίζουμε για το «δέσιμο» του δέντρου με το χώμα και την εναρμόνισή του με τη φύση και το περιβάλλον. Πώς όμως γίνεται αόρατα πάνω σε μια στέγη, όπου το φύτρο έγινε θάμνος και ο θάμνος δέντρο;
Η Θεοδώρα, που η εκκλησία μας την ονόμασε Αγία και γιορτάζει στις 11 Σεπτεμβρίου, έζησε τον 9ο αιώνα στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (146 π.Χ. – 1453 μ.Χ.). Την καταγωγή της διεκδικούν τόσο η Αρκαδία όσο και η Μεσσηνία.
Για την αγιότητά της, ο μύθος πλέκεται με την παράδοση και την πίστη της στο Χριστό, χωρίς όμως να αλλοιώνεται ο ιστός των γεγονότων. Το παράδοξο είναι ότι η Θεοδώρα, προτίμησε να μονάσει σε ανδρικό μοναστήρι αντί σε γυναικείο. Παρουσιάστηκε λοιπόν στη μονή της Παναΐτσας, κτίσματα υπάρχουν άλλα σε κακή κατάσταση και άλλα ερειπωμένα, που βρισκόταν στα σύνορα των Νομών Αρκαδίας και Μεσσηνίας ως άνδρας, με το όνομα «Θεόδωρος». Εκεί διακρίθηκε για την προσωπικότητα και τα χαρίσματά της.
Την ίδια χρονική περίοδο έπληξε την περιοχή φοβερός λιμός. Οι πατέρες έστρεψαν τα μάτια στο «Θόδωρο», να διακανονίσει, να στηρίξει τις πληγείσες οικογένειες και να εξοικονομήσει το κάτι τις για το μοναστήρι.
Δυστυχώς ένα περιστατικό, μια συκοφαντία εις βάρος της, την έκρινε ένοχη και την καταδίκασαν με την έσχατη των ποινών. Ωστόσο κατά την παράδοση, πριν την αποκεφαλίσουν είπε: «το σώμα μου ας γίνει εκκλησιά, τα μαλλιά μου δέντρα και το αίμα μου νερό».
Το εκκλησάκι είναι σε ρυθμό βασιλικής (ορθογώνιο παραλληλόγραμμο με θόλο). Δυστυχώς η υγρασία κατέστρεψε τις αγιογραφίες και τις ημερομηνίες που ήταν ορατές μέχρι τη δεκαετία του 1940.
Η τοιχοποιΐα, η σκεπή και ο θόλος, είναι από πέτρα, ασβέστη και άμμο από το ποτάμι. Είναι γνωστό ότι για την παραγωγή ασβέστη χρειάζεται ασβεστοκάμινος, οπότε κατά τους ειδικούς, το χτίσιμο τεκμηριώνει την άποψη ότι κατασκευάστηκε από ειδικευμένους χτίστες.
ΕΥΛΟΓΟ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ
Πώς διατηρούνται ολοπράσινα τα δεκαεπτά πανύψηλα δέντρα που έχουν φυτρώσει στη σκεπή της εκκλησιάς, αφού καμιά ρίζα δεν είναι ορατή εντός και εκτός του ναού; Πως ξεδιπλώνεται ανά τους αιώνες αυτό το αξιοθαύμαστο μεγαλείο της φύσης με τις αόρατες ρίζες και την τροφοδοσία των πανύψηλων δένδρων;
Κατά τον κ. Νικόλαο Παπακωνσταντίνου, «οι ρίζες, ο θόλος και η τοιχοποιΐα γίνονται σύμπλεγμα, που είναι γερά δεμένο με τους βράχους, πάνω στους οποίους θεμελιώθηκε και κτίστηκε το εκκλησάκι. Γι’ αυτό δεν επηρεάζεται από τις κλιματικές αλλαγές».
Ενώ ο Πολιτικός Μηχανικός κ. Ελευθέριος Μπεληγιάννης εκτιμά ότι, «το φορτίο που κουβαλά στους ώμους η σκεπή με τα δεκαεπτά πελώρια δέντρα, είναι 4,6 φορές μεγαλύτερο από αυτό που επιτρέπει ο κανονισμός για μελέτες οικοδομικών έργων για στέγες. Υπάρχει επίσης και μια «καταπόνηση» της στέγης από τη δύναμη του αέρα της ρεματιάς να ξεριζώνει δέντρα».
Οπότε λογικά σκεπτόμενοι, καθώς μεγάλωναν τα δέντρα, το κέντρο του βάρους τους έπρεπε να μετατοπίζεται και η λιθοκατασκευή να καταστραφεί. Κι όμως. Ταυτόχρονα με τη μετατόπιση του κέντρου βάρους γίνονταν και γίνονται κι άλλες παράλληλες αλλαγές που δένονταν και δένονται μεταξύ τους, έτσι που κάθε μέρα όλη αυτή η δημιουργία, ισορροπεί.
Έτσι, είμαστε μπροστά σε ένα μεγάλο θαύμα της αρχιτεκτονικής της φύσης, που δεν μπορεί ο άνθρωπος να το αμφισβητήσει. Μια αιώνια πάλη ανάμεσα στη ζωή, στη βλάστηση και τη νεκρή πέτρα. Τα δεκαεπτά πανύψηλα δέντρα που υψώνουν αγέρωχα το ανάστημα τους, προστατεύοντας την Αγία τους.
Για το μεσημεριανό μας γεύμα, η μόνη επιλογή ήταν το ταβερνάκι «Ο Νερόμυλος του Νικόλα», που βρίσκεται σε απόσταση 180 μέτρων από το εκκλησάκι. Η διαδρομή με τα πόδια και με το ποτάμι συντροφιά, μάς αντάμειψε δεόντως. Το εστιατόριο, βρίσκεται κάτω από τον ίσκιο μιας πελώριας κληματαριάς και είναι κυριολεκτικά χωμένο στο πράσινο. Προσφέρει παραδοσιακές γεύσεις και σε πολύ συγκαταβατικές τιμές. Σε περίοπτη θέση είναι οι ξυλόφουρνοι. Υποθέτω, ότι αυτοί ευθύνονταν για την ιδιαίτερη νοστιμιά που είχε το φαγητό μας.
Προτού αναχωρήσουμε, κάθισα σε ένα πεζούλι απέναντι από το εκκλησάκι, και αφού έβαλα τις σκέψεις μου σε τάξη, σταυροκοπήθηκα για το θαύμα που ξεδιπλώνονταν μπροστά μου και το μεγαλείο της φύσης!
Πληροφορίες από τα βιβλία: Βίος, Ακολουθία και Παρακλητικός Κανών της Αγίας Θεοδώρας, Ιερά Μητρόπολης Γορτυνίας και Μεγαλουπόλεως και το Εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας, του Νίκου Παπακωνσταντίνου, Βάτα Αρκαδίας.
