Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από το να γίνεις μάρτυρας μιας σπουδαίας μουσικής παράστασης, όπου τα λόγια και η μουσική ενός σπουδαίου μουσικού έργου ενώνονται από ενθουσιώδεις τραγουδιστές και μουσικούς σε έναν σπουδαίο χώρο. Αυτό ακριβώς συνέβη ένα πρόσφατο κυριακάτικο απόγευμα στη Μελβούρνη.
Η αφορμή ήταν μια παράσταση του Canto General (Γενικό Άσμα) στην πανέμορφη Αίθουσα Αλληλεγγύης (Solidarity Hall) στο Melbourne Trades Hall (Εργατικό κέντρο Μελβούρνης) στο Carlton. Πολλοί αναγνώστες θα γνωρίζουν το Canto General, αυτό το εκτεταμένο χορωδιακό έργο είναι ένα ορατόριο για σολίστες, χορωδία και ορχήστρα, τη μουσική του οποίου συνέθεσε ο διάσημος Έλληνας συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης σε στίχους του νομπελίστα ποιητή της Χιλής, Πάμπλο Νερούδα.
Το ογκώδες γραπτό έργο στο οποίο βασίζεται, ξεκίνησε να γράφει ο Νερούδα το 1938 και ολοκληρώθηκε το 1950. Αυτός ο κύκλος των 241 ποιημάτων σε δεκατέσσερις ενότητες, δημιουργεί μια ζωντανή εικόνα της ιστορίας της Λατινικής Αμερικής και του αγώνα της για ανεξαρτησία και απελευθέρωση, καθώς και την τοποθέτηση όλων αυτών μέσα στο φυσικό περιβάλλον. Οι λέξεις του μας ταξιδεύουν από τη δημιουργία της Γης και την άνοδο και τα επιτεύγματα του ιθαγενικού πολιτισμού, μέχρι την αντίσταση στην αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό. Έχει περιγραφεί ως “ένα νερουδιανό όραμα για την προέλευση και τη δημιουργία του Κόσμου και του Αμερικανού ανθρώπου” και σε εύρος συγκρίνεται με τη Θεία Κωμωδία του Δάντη.
Ως πεπεισμένο μέλος του Χιλιανού Κομμουνιστικού Κόμματος, η αντίθεση του Νερούδα στα διάφορα καταπιεστικά καθεστώτα που κυβέρνησαν τη Χιλή θα προκαλέσει τις κατηγορίες σε βάρος για προδοσία και θα τον αναγκάσει να εξοριστεί. Ο τίτλος του Νερούδα έχει μεταφραστεί ως “Τραγούδι του λαού” και έχει αντιπαραβληθεί με το “Τραγούδι του εαυτού μου” του Αμερικανού ποιητή Γουόλτ Γουίτμαν.
Η εκλογή το 1970 του σοσιαλιστή Σαλβαδόρ Αλιέντε ως προέδρου της Χιλής, με τον συνασπισμό της Λαϊκής Ενότητας θα φέρει κοντά τον Νερούδα και τον Θεοδωράκη. Όχι μόνο επετράπη στον Νερούδα να επιστρέψει στη Χιλή, αλλά διορίστηκε πρέσβης στη Γαλλία από τη νέα κυβέρνηση και το 1971 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Την ίδια χρονιά ο Θεοδωράκης, ο οποίος είχε γίνει διεθνώς γνωστός για την αντίθεσή του στην ελληνική χούντα, προσκλήθηκε στη Χιλή από την εξορία του στη Γαλλία. Σύντομα ο Θεοδωράκης προσφέρθηκε να μελοποιήσει μερικά από τα ποιήματα του Canto General, συνεργαζόμενος με τον Νερούδα σε αυτή τη σημαντική μουσική συνεργασία που θα κατέληγε στο χορωδιακό έργο Canto General.
Η πρώτη του εκτέλεση, στο Εθνικό Στάδιο της Χιλής, στο Σαντιάγο, είχε προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο του 1973. Το πραξικόπημα του υποστηριζόμενου από τις ΗΠΑ χιλιανού στρατού με επικεφαλής τον στρατηγό Πινοτσέτ, θα ματαιώσει τα σχέδια αυτά και θα δει το στάδιο να χρησιμοποιείται ως τόπος τρόμου, βασανιστηρίων και εκτελέσεων από τη χιλιανή χούντα. Ενώ το Canto General θα παιζόταν στην Ευρώπη -και κυρίως στην Ελλάδα μετά την επιστροφή της δημοκρατίας το 1975- δεν θα παιζόταν στη Χιλή μέχρι την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας, με τον ίδιο τον Θεοδωράκη να διευθύνει την παράσταση στον τάφο του Νερούδα, ο οποίος είχε πεθάνει το 1973. Οι πρώτες εκτελέσεις του έργου θα περιλάμβαναν τα αρχικά επτά μέρη ή τραγούδια, με τον Θεοδωράκη να συνεχίζει να εργάζεται πάνω στη σουίτα μέχρι την ολοκλήρωσή της το 1981 που περιλάμβανε συνολικά δεκατρία μέρη τραγουδιών.
Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να εξεταστεί αυτή η σουίτα λόγου και μουσικής. Δημιουργήθηκε ως γιορτή της φύσης και της ανθρώπινης αλληλεγγύης και ως κραυγή για απελευθέρωση. Αντανακλά τον αγώνα για τη δημοκρατία ενάντια στην τυραννία, τον θρίαμβο της ελπίδας πάνω στην απελπισία.
Η παράσταση στο Carlton είχε ως αφορμή την 30ή επέτειο από την πρώτη του εκτέλεση στη Μελβούρνη από το Canto Coro, ένα χορωδιακό σχήμα με βάση την κοινότητα που δημιουργήθηκε αρχικά στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το έναυσμα γι’ αυτή την εκπληκτική μουσική πρωτοβουλία δόθηκε από μια ομάδα έμπειρων μουσικών -Irine Vela, Mark Dunbar, Jeannie Marsh και πολλών άλλων- οι οποίοι είχαν εμπνευστεί από τις πρώτες ηχογραφήσεις του Canto General.
Η αρχική παράσταση στη Μελβούρνη, το 1993, ήταν sold out – και ήταν επίσης αξιοσημείωτο ότι αυτή η επαναληπτική παράσταση ήταν επίσης sold out.
Στηνπαράσταση στο Carlton συμμετείχαν πάνω από 50 τραγουδιστές και μουσικούς για να σχηματίσουν την επανασυσταθεία χορωδία Canto Coral, με τη συμμετοχή πολλών από τους αρχικούς ερμηνευτές του 1993.
Μουσικός διευθυντής ήταν ο Mark Dunbar και βοηθός μουσικός διευθυντής η Jeannie Marsh.
Η παράσταση περιελάμβανε μια επιλογή από το Canto General, που περιελάμβανε εννέα από τα συνολικά δεκατρία μέρη.
Όλα τα μέρη τραγουδήθηκαν στην πρωτότυπη ισπανική γλώσσα.
Τα μέρη που επιλέχθηκαν οδήγησαν τον ακροατή από τις συγκλονιστικές ιστορίες των ιθαγενών επαναστατών σε εκκλήσεις για ελπίδα και αλήθεια, συνοδευόμενες από στοιχειωμένες μελωδίες.
Συγκινήθηκα ιδιαίτερα από το ζοφερό ρέκβιεμ του Θεοδωράκη που συνέθεσε ως απάντηση στο άκουσμα της είδησης του θανάτου του Νερούδα.
Κάθε κίνηση εισαγόταν από έναν ομιλητή, στα ισπανικά και στη συνέχεια στα αγγλικά, που εξηγούσε την κίνηση που θα ακολουθούσε. Οι περισσότερες από τις κινήσεις περιλάμβαναν έναν ή περισσότερους σολίστες, οι οποίοι εμφανίζονταν στο προσκήνιο και υποστηρίζονταν από την υπόλοιπη χορωδιακή ομάδα που υποστηριζόταν από τους μουσικούς.
Οι μουσικοί ήταν η Irine Vela στο μπουζούκι και η Wendy Rowlands στο πιάνο.
Οι σολίστες ήταν οι Manuel Castillo, Jeannie Marsh, Gioconda Vatcky, Mark Cronin και Naomi Gilson.
Οι ερμηνευτές προέρχονταν από την ποικιλομορφία της πολυπολιτισμικής Μελβούρνης. Πολλοί προέρχονταν από τις χιλιανές και ελληνικές κοινότητες της Μελβούρνης, αναμφίβολα με τις ρίζες τους από εκείνους που έφυγαν από τις δικτατορίες που πολεμούσαν ο Νερούδα και ο Θεοδωράκης.
Το Canto General έχει μια ιδιαίτερη απήχηση για αυτή τη γενιά. Αυτό για μένα πρόσθεσε οδυνηρότητα στην όλη παράσταση.
Όλη η χορωδία αξίζει να επαινεθεί για την απόδοσή της, η αρμονία των φωνών που εξισορροπούσαν τη σειρά των τενόρων, των άλτο, των μπάσων και των σοπράνο. Με εντυπωσίασαν ιδιαίτερα οι ερμηνείες των σολίστ Manuel Castillo και Jeannie Marsh.
Η ακρόαση ολόκληρης της παράστασης ήταν πραγματικά μια ευχαρίστηση και μια αξέχαστη εμπειρία, ταξιδεύοντας τον ακροατή στον χρόνο και τον χώρο, περιλαμβάνοντας μια σειρά συναισθημάτων, ελπίδας και αγώνα.
Η παράσταση που σε ξεσήκωνε έγινε δεκτή με παρατεταμένο χειροκρότημα από το φιλόμουσο κοινό, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ένα encore με δύο τραγούδια, ένα στα ισπανικά και ένα στα ελληνικά. Και τα δύο ήταν συγκλονιστικά και κατάλληλα κομμάτια, το πρώτο με το ρεφρέν “ο λαός ενωμένος δεν θα ηττηθεί ποτέ” που ενθάρρυνε το κοινό να συμμετάσχει και το δεύτερο το διάσημο ελληνικό τραγούδι διαμαρτυρίας “Ο δρόμος” του Μάνου Λοΐζου.
Και η όλη παράσταση δεν θα μπορούσε να λάβει χώρα σε πιο κατάλληλο χώρο. Οι υπεύθυνοι για την αποκατάσταση της Αίθουσας Αλληλεγγύης αξίζουν θερμά συγχαρητήρια για το έργο τους. Οι εξωτερικοί τοίχοι είναι στολισμένοι με κορνιζαρισμένες αφίσες που αφηγούνται την ιστορία μερικών από τις βασικές εκστρατείες και τα πρόσωπα της συνδικαλιστικής ιστορίας της Βικτώριας. Η όμορφη ξυλουργική κατασκευή και τα ορειχάλκινα εξαρτήματα της ίδιας της αίθουσας συμπληρώνονται από τη λεπτή αποκάλυψη ορισμένων από τις αρχικές τοιχογραφίες. Από το μπαλκόνι κρέμονται πανό και γύρω από την αίθουσα υπάρχουν γυάλινες προθήκες με αντικείμενα και έγγραφα που αφηγούνται τους αγώνες και τα επιτεύγματα των εργαζομένων της Βικτώριας. Και ολόκληρος ο χώρος παρέχει την τέλεια ακουστική για μια μουσική παράσταση.
Ο Νερούδα και ο Θεοδωράκης θα ήταν περήφανοι αν ήξεραν ότι το σπουδαίο έργο τους έχει παρουσιαστεί εδώ.
*Ο Jim Claven είναι ιστορικός και συγγραφέας, συμπεριλαμβανομένου ενός βιογραφικού έργου για τον πρώην πρόεδρο του Trades Hall της Μελβούρνης και βουλευτή της Βικτώριας, John Hancock, το όνομα του οποίου αποκαλύπτεται σε μία από τις ιστορικές τοιχογραφίες του Solidarity Hall που αποκαλύφθηκαν κατά την αποκατάσταση. Λάτρης του κλασικού πολιτισμού και της ρεμπέτικης μουσικής, ο Jim εργάστηκε για πολλά χρόνια στο συνδικαλιστικό κίνημα. Ευχαριστεί τη Μαρία Ρεράκη και την Irine Vela για τη βοήθειά τους σε αυτό το άρθρο. Η τελευταία του δημοσίευση είναι το Imbros & Gallipoli Revealed. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του μέσω του jimclaven@yahoo.com.au
