Η τελευταία φορά που είδα τον Fraser ήταν στις 24 Σεπτέμβρη του 2014 στο αρχοντικό Cranlana στο Toorak.

Ένα βροχερό απόβραδο Παρασκευής, μια πρόσκληση που ήλθε την τελευταία στιγμή, μου έδωσε την ευκαιρία να δω και ν’ ακούσω για ύστατη φορά τον μεγάλο αρχηγό. Εκείνον από τον οποίο αμέτρητες φορές είχα δανειστεί το… δανεισμένο από τον Μπέρναρ Σο, απόφθεγμα “Life is not meant to be easy”. Μόνο που o Fraser το είχε αφήσει μισό, χωρίς να προσθέσει το “but take courage, it can be delightful”. Σε μια παλιά συνάντησή μας, τον είχα ρωτήσει γιατί επέλεξε να παραλείψει το δεύτερο σκέλος. Με κοίταξε προκλητικά, θυμάμαι, χαμογέλασε και πετώντας μου .. το μπαλάκι “εσύ γιατί νομίζεις;”, απομακρύνθηκε αφήνοντάς με σύξυλη.

“Γιατί τα βλέπεις όλα μαύρα ή, στην καλύτερη περίπτωση, γκρίζα” ψιθύρισα, αλλά ήταν ήδη μακριά για να μ’ ακούσει.

Του το υπενθύμισα τρεις δεκαετίες αργότερα, στο Cranlana, που πιστεύω ότι ήταν και η τελευταία του δημόσια εμφάνιση.

Αυτή τη φορά περιορίστηκε να χαμογελάσει (μου φάνηκε κάπως κουρασμένα) και απομακρύνθηκε ξανά. Δεν μίλησε με πολλούς αυτό το βράδυ. Στην πραγματικότητα, με κανέναν. Έσφιξε μερικά χέρια και χάθηκε… Στην έξοδο, του προσφέρθηκε ομπρέλα και με μια κίνηση του χεριού του, την απομάκρυνε. 

“Δέχτηκε τόσες μπόρες, είπα στο συνοδό μου, που αυτό εδώ θα το βλέπει σαν χάδι…”. Γελάσαμε και οι δυο, αλλά κάτι μας έλεγε ότι η πανδαισία που απολαύσαμε, πριν λίγο μαζί με δεκάδες άλλους, θα περνούσε καιρός για να τη γευτούμε ξανά. Πέσαμε έξω. Ήταν η τελευταία.

 

ΤΟ ΚΥΚΝΕΙΟ ΑΣΜΑ

“Would We Follow America into a Fourth War?” ήταν ο τίτλος της ομιλίας του που βασιζόταν στο τελευταίο του βιβλίο “Dangerous Allies” (Επικίνδυνοι Σύμμαχοι).

Σ’ αυτήν φώτισε το περίπλοκο τοπίο των σχέσεων μεταξύ Κίνας, Ιαπωνίας, ΗΠΑ και Αυστραλίας, προβλέποντας τις συνέπειες που ενδέχεται να έχει η ραγδαία αυξανόμενη στρατιωτική δύναμη των ΗΠΑ στην περιοχή.

“Τώρα οι ΗΠΑ έχουν στρέψει την προσοχή τους στο Δυτικό Ειρηνικό. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι διπλωματικές τους ικανότητες θα έχουν περισσότερη επιτυχία εδώ από ό,τι είχαν στη Μέση Ανατολή και Ανατολική Ευρώπη” είπε εισαγωγικά, με το γνωστό καυστικό του χιούμορ.

“Είναι εις γνώση μου ότι πολλοί υποστηρίζουν τη στρατιωτική επίδειξη δύναμης των ΗΠΑ στην περιοχή. Δεν είμαι ένας από αυτούς. Αντίθετα, θα έλεγα ότι είναι επικίνδυνο, παράλογο και σίγουρα δεν πρόκειται να στεφθεί από επιτυχία.

Ας μη μας διαφεύγει, συνέχισε ο πρώην πρωθυπουργός, ότι η Αμερική είχε ήδη μια εντυπωσιακή στρατιωτική δύναμη στην περιοχή. Γνωρίζω ότι ορισμένες χώρες πιθανόν να συμφωνούν με την αύξηση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ, μακροπρόθεσμα όμως, όπως αυτό θα συμβάλλει στην περαιτέρω όξυνση των σχέσεων μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, θα κατανοήσουν ότι η κίνηση αυτή της Αμερικής όχι μόνο δεν εξασφαλίζει την ειρήνη στην περιοχή, αλλά αντίθετα, την υποσκάπτει”.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Στο Cranlana, του Toorak, αυτό το βράδυ, στην περιοχή όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Malcolm Fraser, έδωσε με ακρίβεια και πολιτική σοφία την διπλωματική πορεία που ενδείκνυται να ακολουθήσει η Αυστραλία σήμερα. Το ακροατήριό του κρεμόταν από τα χείλη του. 

Εξήγησε πώς η Αυστραλία, τα τελευταία 25 χρόνια, έχει συνάψει στενότερες σχέσεις, με την Αμερική, στον στρατιωτικό τομέα, με τις βάσεις στο Pine Gap του Darwin, εκφράζοντας την άποψη ότι “όπως είναι τα πράγματα σήμερα, σε περίπτωση που η Αμερική ενεργοποιεί τις στρατιωτικές της δυνάμεις, σε πολλές περιπτώσεις, θα πρέπει να πράξουμε κι εμείς το ίδιο.

Η δύναμη της κυβέρνησής μας να πάρει αποφάσεις σε θέματα ειρήνης και πολέμου έχει σε μεγάλο βαθμό μειωθεί. Πρόκειται για προδοσία της ανεξαρτησίας της χώρας μας”.

Η προθυμία της Αυστραλίας να συνδεθεί τόσο στενά με τις ΗΠΑ, πρόσθεσε, “ενδέχεται να μας εμπλέξει σε μια σύγκρουση με την Κίνα, από την οποία θα βρεθούμε στη δύσκολη θέση να είμαστε ο ηττημένος σύμμαχος μιας ηττημένης υπερδύναμης, απογυμνωμένοι από φίλους στην περιοχή”.

Εκείνο το οποίο ενδείκνυται, τόνισε, είναι η Αυστραλία να επιδείξει πολιτική ισχύ και να “κάνει παιχνίδι, ανεξάρτητη, στην περιοχή”.

Ρίχνοντας το φως του πραγματιστή, στην πολιτική σκηνή, είπε: “Σίγουρα αυτό που προτείνω δεν είναι εύκολο. Η αποκοπή των δεσμών, όπως αυτοί είναι σήμερα, με την ΗΠΑ, παρουσιάζει τις δυσκολίες της. Ωστόσο, μια δυναμική κυβέρνηση μπορεί να το επιτύχει. Το αποτέλεσμα, κρίνω, θα είναι η Αμερική να γίνει λιγότερο επιθετική, λιγότερο απαιτητική. Τότε η συνεργασία με την Κίνα θα είναι ευκολότερη και επιπλέον αυτό θα έχει ως συνέπεια η Αμερική να είναι λιγότερο προκλητική απέναντι της Ιαπωνίας αντί, όπως συμβαίνει σήμερα, να την ενθαρρύνει να δυναμώνει τον εξοπλισμό της και την προκλητική της στάση”.

Ακολούθησε μια ιδιαίτερα έντονη και ενθουσιώδης συζήτηση με το ακροατήριο, πριν ο Fraser, με το κεφάλι ψηλά αποχωρήσει, από ένα χώρο που φανερό ήταν ότι τον ένιωθε πολύ δικό του.

ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΦΩΝΗ

Ο Malcolm Fraser υπήρξε ανέκαθεν μια ιδιαίτερη και ανεξάρτητη φωνή, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της Αυστραλίας. Στην πρώτη ομιλία του για την εξωτερική πολιτική ως πρωθυπουργός, το 1976, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην απειλή που παρουσίαζε η Σοβιετική Ένωση για την Αυστραλία και τη σπουδαιότητα της συμμαχίας ANZUS. Επίσης αντιμετώπιζε την Κίνα ως ” στρατηγικό αντίβαρο” της Ρωσίας, αντέδρασε δε έντονα στην κατάκτηση του Αφγανιστάν από τη Σοβιετική Ένωση το 1979.

Από πολύ νωρίς, στην πολιτική του πορεία, παρατήρησε ότι “η πρώτη μας ευθύνη είναι να φροντίσουμε για τα δικά μας συμφέροντα ανεξάρτητα από τους άλλους” τονίζοντας ότι “οι ΗΠΑ θα κάνουν ακριβώς το ίδιο”.

Έγγραφα που ήλθαν πρόσφατα στην επιφάνεια δείχνουν, από πολύ νωρίς, την ανθρωπιστική πλευρά του. Δέχτηκε δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από την Ινδοκίνα.

Ο Malcolm Fraser, θεωρώντας τον εαυτό του γνήσιο φιλελεύθερο, παραιτήθηκε από το κόμμα των Φιλελευθέρων τον Δεκέμβρη του 2009, όταν ο Tony Abbott εκτόπισε τον Malcolm Turnbull από την αρχηγία του κόμματος. Ίσως το άφησε κάπως αργά, δήλωσε αργότερα, αφού από το 2001 αισθάνθηκε έντονα την ανάγκη να παραιτηθεί, επαναστατώντας στην άδικη μεταχείριση των προσφύγων από την κυβέρνηση Howard και ιδιαίτερα μετά το περιστατικό Tampa.

Όταν ήλθε ο Abbott στην αρχή, αισθάνθηκε ότι οι Φιλελεύθεροι είχαν μετατοπιστεί πάρα πολύ προς τα δεξιά και είχαν εγκαταλείψει την πραγματική έννοια του φλελευθερισμού. 

Σήμερα -πικρή ειρωνεία- τα λόγια του Abbott, επισφραγίζουν με τον πιο αληθινό ίσως τρόπο την προσωπικότητα του απελθόντος μεγάλου ανδρός: “Οι δεσμοί στενής φιλίας που ανέπτυξε τα τελευταία χρόνια με τον Gough Whitlam μιλούν καθαρά για τον χαρακτήρα των δύο ανδρών: με τον δικό τους, διαφορετικό τρόπο, ήταν και οι δύο θερμοί Αυστραλοί πατριώτες”.

“Life wasn’t meant to be easy” Malcolm, αλλά “in many ways it was delightful”, θα πρέπει να ήταν το τελικό σου συμπέρασμα.