Τίποτα δεν μπορεί να ζωντανέψει το παρελθόν όσο ο ήχος της φωνής που το εξιστορεί.
Τώρα πλέον έχουμε την ευκαιρία, να ακούσουμε Έλληνες της Αυστραλίας να αφηγούνται την ιστορία της ζωής τους και την εμπειρία της μετανάστευσής τους στα μέσα του 20ού αιώνα, χάρη στην εξαιρετική συλλογή προφορικών ιστοριών και οπτικών εικόνων που είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα της Πολιτειακής Βιβλιοθήκης της Νέας Νότιας Ουαλίας.
Μέσα από τη «Συλλογή Προφορικής Ιστορίας Gregorios και Stavrini Onisforou» που βγήκε στον «αέρα» πριν από λίγες εβδομάδες, μπορούμε να συνδεθούμε με το παρελθόν με τρόπο βαθιά οικείο και προσωπικό. Τριάντα συναρπαστικές ιστορίες -και θα ακολουθήσουν κι άλλες- διατίθενται στα αγγλικά και στα ελληνικά, και δίνουν μια βαθιά ανθρώπινη διάσταση στα ιστορικά γεγονότα και τις αντιλήψεις εκείνης της εποχής.
Το έργο δημιουργίας αυτής της συλλογής ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια, με την πρώτη συνέντευξη να πραγματοποιείται τον Μάρτιο 2017, εξήγησε στον «Νέο Κόσμο» ο επικεφαλής της ομάδας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της ΝΝΟ, George Kouvaros.
«Ξεκίνησε ως μια συνεργασία μεταξύ της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Νέας Νότιας Ουαλίας και του Τμήματος Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Νέας Νότιας Ουαλίας, μια ιδέα που όλοι θεώρησαν απολύτως απαραίτητη».
Οι πρώτες προσπάθειες για τη συγκέντρωση πόρων ξεκίνησαν το 2016, με την Ελληνική Κοινότητα να συνεισφέρει τα πρώτα 10.000 δολάρια, ενώ μεταγενέστερες δωρεές από την ευρύτερη κοινωνία συγκέντρωσαν πρόσθετα κεφάλαια. Ωστόσο, η στιγμή που καθόρισε την εξέλιξη του έργου, ήταν το 2019, όταν η οικογένεια Onisforou δώρισε 150.000 δολάρια, με αποτέλεσμα και η συλλογή να ονομαστεί προς τιμήν των γονέων τους, Gregorios και Stavrini Onisforou.
Την ίδια εποχή εξασφαλίστηκε επίσης επιχορήγηση από το Αυστραλιανό Συμβούλιο Έρευνας, επιτρέποντας στο έργο να απογειωθεί και να επισημοποιηθεί επίσης η συνεργασία με την Πολιτειακή Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας.
«Η Πολιτειακή Βιβλιοθήκη ήταν από την αρχή στο πλευρό μας, πράγμα που σήμαινε ότι θα γινόταν ένα έργο του οποίου η εμβέλεια και η σημασία θα ξεπερνούσε τον στενό κύκλο της ελληνικής κοινωνίας και θα γινόταν μια πηγή διαθέσιμη σε όλους».
Το έργο προσέλκυσε από νωρίς το ενδιαφέρον ομογενών, οδηγώντας πολλούς να μοιραστούν τις ιστορίες τους.
«Η ίδια η συνέντευξη ήταν συχνά μια πολύ φορτισμένη εμπειρία τόσο για το άτομο που εξιστορούσε τη ζωή του όσο και για εκείνον που του έπαιρνε τη συνέντευξη. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι μιλούσαν για τις αναμνήσεις τους σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή της ζωής τους, γνωρίζοντας ότι βρίσκονται κοντά στο τέλος. Μιλώντας για τις εμπειρίες τους σ’ έναν άνθρωπο σχετικά άγνωστο απαιτούσε μεγάλο θάρρος και αντοχή. Και, όπως είναι φυσικό, όλο αυτό έφερε στην επιφάνεια έντονα συναισθήματα που για τόσο καιρό είχαν κρατηθεί υπό έλεγχο».
«Αυτό που καταφέρνουν αυτές οι συνεντεύξεις είναι να δώσουν μια ανθρώπινη διάσταση στα γεγονότα, και επομένως μια πολύ πιο λεπτομερή κατανόηση του τι πέρασε αυτή η γενιά. Το δράμα του καθένα, εκείνα που πήγαν καλά, κι εκείνα που πήγαν στραβά, τον πόνο, αλλά και τις χαρές».
Για τη Maria Savvidis, πρόεδρο του Τμήματος Προφορικών Ιστοριών Νέας Νότιας Ουαλίας, που εντάχθηκε στην ομάδα το 2019, για να στηρίξει τη διαδικασία των συνεντεύξεων και ηχογραφήσεων αρχειακής ποιότητας, αυτό το «ταξίδι» υπήρξε έντονα συναισθηματικό.
«Ακούς τη διάλεκτο, τον τόνο, την ηλικία, το συναίσθημα στη χροιά της φωνής αυτών των ανθρώπων. Είναι πολύ συγκινητικό για μένα, αλλά υπάρχει και κάτι πολύ παρηγορητικό σε όλο αυτό. Νιώθεις σαν να κάθεσαι με τη γιαγιά σου, και ακούς της ιστορίες της, κάτι με το οποίο νομίζω ότι πολλοί από εμάς μπορούν να ταυτιστούν».
«Μεγαλώσαμε ακούγοντας ιστορίες από τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειάς μας», συνεχίζει η κα Savvidis. «Και αυτό είναι ακριβώς το ίδιο, αλλά σε τεράστια κλίμακα, με αφηγήσεις από ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα, τα νησιά, την Κύπρο, την Τουρκία, ακόμα και την Αίγυπτο. Έτσι, πρόκειται απλά για μια επική εκδοχή της προσωπικής εμπειρίας που έχουμε όλοι ζήσει με τους παππούδες μας, τους θείους και τις θείες μας και τους γονείς μας».
«Η Ελλάδα έχει μια τόσο αρχαία προφορική παράδοση. Μεταδίδουμε με αυτό τον τρόπο την ιστορία, τις γνώσεις και τις εμπειρίες μας εδώ και χιλιάδες χρόνια. Βρισκόμαστε στο 2024 και εξακολουθεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για να μεταδώσουμε αυτές τις πληροφορίες. Είναι άμεσος. Είναι πολύ προσωπικός. Και ο καθένας μπορεί να το καταλάβει».
Και για τους δύο, είναι ένα πρότζεκτ πολύ κοντά στην καρδιά τους.
Ο καθηγητής George Kouvaros, ο οποίος συχνά ερευνά τη ζωή των παλαιότερων γενεών μέσα από τα βιβλία του, περιγράφει την εμπειρία της Διασποράς ως μοναδική και θεμελιωδώς διαφορετική από την εμπειρία εκείνων που παρέμειναν στην πατρίδα τους.
«Βασίζεται στη φυγή μακριά από την πατρίδα. Βρέθηκαν να αμφιταλαντεύονται μεταξύ δύο πατρίδων, που τους τραβούν εξίσου. Και έπρεπε να ξεκινήσουν από την αρχή, να χτίσουν ένα νέο δίκτυο γύρω τους, μια νέα κοινότητα, προσπαθώντας να διατηρήσουν την πολιτιστική τους ταυτότητα αλλά και παράλληλα να ανταποκριθούν στην κουλτούρα της χώρας που τους υποδέχθηκε και να προσαρμοστούν σε αυτήν».
Αυτό που του έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση, ήταν το πόσο κεντρικό ρόλο έπαιζαν οι γυναίκες στη διαδικασία προσαρμογής, αφομοίωσης, και ενσωμάτωσης της οικογένειας στη νέα αυτή χώρα, και στη δημιουργία μιας κοινότητας.
«Νομίζω ότι αυτό θα εκπλήξει αρκετούς, καθώς η ελληνική κοινωνία θεωρείται αρκετά πατριαρχική. Αυτές οι συνεντεύξεις δείχνουν πόσο μεγάλη ήταν η αυτονομία αυτών των γυναικών στον τρόπο που καθόρισαν τη φύση της οικογενειακής ζωής αυτής της γενιάς».
Η μεγαλύτερη ικανοποίηση γι’ αυτόν ήταν ότι μέσα από τις συνεντεύξεις έδωσαν τον λόγο σε αυτή τη γενιά, και επέτρεψαν, κυρίως σε αυτές τις γυναίκες, να βρουν μια θέση στην ιστορία της ομογένειας.
«Γι’ αυτές τις γυναίκες, που ήταν νεαρά κοριτσόπουλα όταν μετανάστευσαν, ήταν μια εμπειρία τόσο συναρπαστική όσο και τρομακτική. Το να βρεθούν τόσο μακριά από τις οικογένειές τους, ξαφνικά παντρεμένες σε μια ξένη χώρα, έχοντας να αντιμετωπίσουν ένα τόσο διαφορετικό πολιτισμό».
Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε αυτές τις ιστορίες, συνεχίζει ο George Kouvaros, «γιατί βοηθά τη γενιά μου και τη γενιά που ήρθε μετά από εμένα, που σήμερα βρισκόμαστε σε προνομιούχα θέση, να αντιληφθούν τον αγώνα που πέρασε η πρώτη γενιά, που πολλές φορές αντιμετωπίστηκε καχύποπτα και αφιλόξενα στη νέα της πατρίδα».
«Η ιστορία της ελληνικής μετανάστευσης στην Αυστραλία είναι αναμφίβολα μια ιστορία επιτυχίας, και πρέπει να επευφημείται. Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι», λέει ο καθηγητής Kouvaros.
«Βασίζεται στον αγώνα, σε δυσκολίες, παρεξηγήσεις, και δυσαρέσκεια. Και αυτό δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστεί. Διότι αλλιώς, κινδυνεύουμε να γίνουμε κατά κάποιο τρόπο τυφλοί απέναντι στους αγώνες των μεταναστευτικών ομάδων που ήρθαν μετά από εμάς».
«Υποθέτω ότι το πιο σημαντικό πράγμα για μένα, και αυτό δεν αλλάζει ποτέ, είναι ότι όλοι έχουν μια ιστορία», εξηγεί από την πλευρά της η Maria Savvidis. «Και η ιστορία κάθε ανθρώπου είναι σημαντική. Και τις συλλέγουμε, όχι μόνο για τώρα, αλλά και για το μέλλον, για τους ανθρώπους που θα έρθουν μετά από εμάς, όταν κανένας από εμάς δεν θα είναι πλέον εδώ. Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τη μνήμη και την ιστορία, γιατί πιστεύω ότι μαθαίνουμε πολλά για το παρόν και το μέλλον όταν κατανοούμε από πού προήλθαμε».
Υπάρχουν αρκετές ακόμα συνεντεύξεις που βρίσκονται υπό επεξεργασία. Μέχρι τον Οκτώβριο, 50 ιστορίες, συμπληρωμένες με εικόνες, αναμένεται να είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο, για τα επίσημα εγκαίνια της «Συλλογής Προφορικής Ιστορίας Gregorios και Stavrini Onisforou» στην Πολιτειακή Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας.