Η ανασκαφή μιας αρχαίας ελληνικής πόλης στην Τουρκία αποκάλυψε ένα αγγείο γεμάτο με χρυσά νομίσματα που παρέμειναν κρυμμένα για πάνω από 2.000 χρόνια.
Τα χρυσά νομίσματα, γνωστά ως «δαρεικοί», χρονολογούνται από την εποχή της Περσικής Αυτοκρατορίας και θεωρείται ότι προορίζονταν για την πληρωμή μισθοφόρων του 5ου αιώνα π.Χ., σύμφωνα με αρχαιολόγους του Πανεπιστημίου Μίσιγκαν υπεύθυνους για την ανασκαφή. Ένα τέτοιο νόμισμα ισοδυναμούσε με τον μισθό ενός στρατιώτη για έναν μήνα, σύμφωνα με τον Έλληνα ιστορικό Ξενοφώντα.
Ο θησαυρός βρέθηκε κρυμμένος κάτω από το δάπεδο ενός κτιρίου του 5ου αιώνα π.Χ. στην αρχαία πόλη Νοτίου, η οποία βρισκόταν περίπου 50 χλμ. νότια της Σμύρνης και καταλήφθηκε από τους Πέρσες τον 6ο αιώνα π.Χ.
Τα νομίσματα απεικονίζουν τη μορφή ενός γονατιστού τοξότη, χαρακτηριστικό σχέδιο του περσικού δαρεικού, ενός τύπου χρυσού νομίσματος που εκδόθηκε από την Περσική Αυτοκρατορία και πιθανότατα κόπηκε στις Σάρδεις, 60 μίλια βορειοανατολικά του Νοτίου, σύμφωνα με τον Christopher Ratté, καθηγητή Αρχαιολογίας και διευθυντή του Notion Archaeological Project, του προγράμματος που ανακάλυψε τα νομίσματα.
«Η ανακάλυψη ενός τόσο πολύτιμου ευρήματος σε μια ελεγχόμενη αρχαιολογική ανασκαφή είναι πολύ σπάνια», δήλωσε ο Christopher Ratté. «Κανείς δεν θάβει νομίσματα, και ειδικά τόσο πολύτιμα νομίσματα, χωρίς να σκοπεύει να τα ανακτήσει. Μόνο η χειρότερη κακοτυχία θα μπορούσε να εξηγήσει την παραμονή ενός τέτοιου θησαυρού θαμμένου για αιώνες»,
Ο αρχαιολογικός χώρος του Νοτίου περιλαμβάνει χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας αρχαίας ελληνικής πόλης, όπως θέατρο, ναούς και αγορά. Η πόλη παρέμεινε ανέγγιχτη μέχρι που η ομάδα του Ratté ξεκίνησε τις ανασκαφές πριν από περίπου μια δεκαετία.
Ένα από τα σενάρια που θα μπορούσαν να εξηγήσουν την εγκατάλειψη του θησαυρού είναι το έτος 427 π.Χ., όταν ο αθηναϊκός στρατός επιτέθηκε και νίκησε μια ομάδα Περσών μισθοφόρων. Μια άλλη πιθανότητα είναι μία σύγκρουση που χρονολογείται στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ., όταν το ναυτικό της Σπάρτης νίκησε τους Αθηναίους, αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν την πόλη.
Αρχαίοι ιστορικοί αναφέρουν συχνά στρατιωτικές επιχειρήσεις γύρω από το Νότιον. Κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους του 5ου αιώνα π.Χ., το Νότιον, αν και είχε απελευθερωθεί από τους Πέρσες, βρισκόταν υπό αθηναϊκή κυριαρχία. Οι συγκρούσεις των κατοίκων του Νοτίου και των γειτονικών πόλεων, οι οποίες καταλάμβαναν μια συνοριακή περιοχή ανάμεσα στις σφαίρες επιρροής των Περσών και των Αθηναίων, καταγράφεται από τον Έλληνα ιστορικό Θουκυδίδη.
Μεταξύ 430 π.Χ. και 427 π.Χ., μια ομάδα φιλική προς τους Πέρσες από την κοντινή πόλη Κολοφώνα κατέλαβε μέρος του Νοτίου με τη βοήθεια Ελλήνων και «βαρβάρων» μισθοφόρων. Το 427 π.Χ., ένας Αθηναίος στρατηγός ονόματι Πάχης επιτέθηκε και σκότωσε τους μισθοφόρους των Περσών, αφού πρώτα παρέσυρε τον διοικητή τους σε παγίδα. Στη συνέχεια, εκδιώχθηκαν, και το Νότιον αναδιοργανώθηκε υπό αθηναϊκή εποπτεία.
Αυτή είναι ακριβώς η αλληλουχία των γεγονότων που θα μπορούσε να είχε οδηγήσει τόσο στην απόθεση όσο και στην απώλεια αυτού του θησαυρού, αλλά δεν είναι η μόνη πιθανότητα, εξηγεί ο Ratté. Αργότερα, το 406 π.Χ., μια αποφασιστική ναυμαχία στη σύγκρουση μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης διεξήχθη στα ανοιχτά των ακτών του Νοτίου, το οποίο οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν ως ναυτική βάση. Η Δυτική Ανατολία ξέσπασε σε νέες συγκρούσεις τη δεκαετία του 360 π.Χ., όταν αρκετοί από τους Πέρσες κυβερνήτες της περιοχής επαναστάτησαν κατά των κεντρικών Αρχών.
