Ο Διγενής Ακρίτας ήταν ένας από τους πολεμιστές των συνόρων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που ονομάζονταν Ακρίτες. Το όνομα Διγενής προέρχεται από δύο γένη, μιας και η μητέρα του ήταν κόρη ενός Βυζαντινού στρατηγού, ενώ ο πατέρας του καταγόταν από τη Συρία, ο οποίος μετά από περιπέτειες βαπτίστηκε χριστιανός. Από αυτόν τον γάμο γεννήθηκε ο Βασίλειος, ο Διγενής Ακρίτας.
Ο Διγενής Ακρίτας είναι ο γνωστότερος από τους ήρωες των ακριτικών τραγουδιών και πρωταγωνιστής ενός έμμετρου αφηγηματικού έργου του 11ου-12ου αιώνα, το οποίο είναι γνωστό με το όνομά του.
Τα Ακριτικά Τραγούδια είναι αφηγηματικά ποιήματα που μοιάζουν με μικρά έπη. Εξυμνούν τα ηρωικά κατορθώματα των ακριτών, που φρουρούσαν τα σύνορα (τα άκρα) του Βυζαντίου, και εξυψώνουν την προσωπική λεβεντιά τους. Τα Ακριτικά είναι τα παλαιότερα διηγηματικά τραγούδια που έχουν σωθεί και διακρίνονται για το ηρωικό και επικό τους περιεχόμενο. Τα περισσότερα τραγούδια του “ακριτικού κύκλου” έχουν ως κεντρικό ήρωα το Διγενή Ακρίτα. Το παρακάτω τραγούδι είναι μία κρητική παραλλαγή τού “Θανάτου του Διγενή” και χρονολογείται γύρω στον 11ο αιώνα.
Ο Κωστής Παλαμάς και άλλοι ποιητές μας είδαν στο Διγενή το σύμβολο του ακατάβλητου Ελληνισμού, που καμιά δύναμη δεν μπορεί να αφανίσει.
Ο λαός με τη φαντασία του έπλασε τον ιδεώδη τύπο του ήρωα Ακρίτα, το Διγενή, ο οποίος ήταν νέος, ρωμαλέος και ένδοξος. Αυτή εδώ η παραλλαγή διαφέρει από τις άλλες, καθώς αποδίδει το θάνατο του Διγενή σε ενέδρα που του έστησε ο Χάρος. Η γλώσσα είναι δημοτική με κρητικούς ιδιωματισμούς.
Ο Διγενής, πήρε στην Κρήτη διαστάσεις ενός Τιτάνα, χωρίς να διατηρεί καθόλου πλέον το ανθρώπινο στοιχείο. Και στο τραγούδι αυτό όπως και στις παραδόσεις, ο Διγενής διασκελίζει βουνά, ξεριζώνει ογκώδεις βράχους, νικά στο δρόμο λαγούς και αγριοκάτσικα των βουνών. Ο δε Χάρος, δεν τολμά να παλέψει μαζί του, αλλά τον νικά σε ενέδρα.
ΤΟ ΕΞΑΙΣΙΟ ΠΟΙΗΜΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΜΑΣ
Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει.
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ’ ο απάνω κόσμος
κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια,
κι η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τονε σκεπάσει,
πως θα σκεπάσει τον αητό τση γης τον αντρειωμένο.
Σπίτι δεν τονε σκέπαζε, σπήλιο δεν τονε εχώρει,
Τα όρη εδιασκέλιζε, κορφές βουνού επήδα,
Χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκύνειε.
Στο βίτσιμά πιανε πουλιά, στο πέταμα γεράκια,
Στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια.
Ζηλεύει ο Χάρος με χωσιά, μακρά τονε βιγλίζει,
Κι ελάβωσε του την καρδιά και την ψυχή του πήρε.
ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ
Ανατριχιά (στ.4) = ανατριχιάζει
σπήλιο (στ.6) = σπηλιά
χαράκι (στ.8) = μεγάλη πέτρα
ριζιμιά (στ.8) = βράχοι ριζωμένοι στη γη
βίτσιμα (στ.9) = τίναγμα του κορμιού προς τα πάνω
γλάκιο (στ.10) = τρέξιμο
χωσιά (στ.11) = ενέδρα
ελάβωσε (στ.12) = πλήγωσε, τραυμάτισε
Η ΔΟΜΗ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ
1η Ενότητα (στ.1-5): Το ψυχομαχητό του Διγενή και η συμμετοχή της φύσης σ’ αυτό.
2η Ενότητα (στ.6-10): Περιγραφή της ηρωικής ζωής του Διγενή.
3η Ενότητα (στ.11-12): Η εξαπάτηση του Χάρου και ο θάνατος του ήρωα.
ΜΙΑ ΠΟΛΥ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Ο ήρωας Διγενής Ακρίτας κείτεται στη γη και ψυχομαχεί. Όλη η φύση τρομάζει και ταράζεται από το συγκλονιστικό αυτό γεγονός. Ο ουρανός βροντά και αστράφτει, ενώ στον πάνω και στον κάτω κόσμο γίνονται σεισμοί. Ακόμη, η πλάκα του τάφου αναρωτιέται πώς θα σκεπάσει έναν τέτοιο υπεράνθρωπο!
Όλη η πλάση συμμετέχει και συμπάσχει στο ψυχομαχητό του θρυλικού Διγενή. Τα κατορθώματα και οι υπερφυσικές ικανότητες του ήρωα είναι απερίγραπτες, γι’ αυτό δεν υπάρχει ούτε σπίτι ούτε σπηλιά που να μπορεί να τον χωρέσει. Συνήθιζε να διασκελίζει τα βουνά, να ξεριζώνει μεγάλους βράχους, να τινάζεται και να πιάνει πουλιά στον αέρα, να ξεπερνά στο τρέξιμο τα ελάφια και τ’ αγρίμια. Η σωματική δύναμη του Διγενή και τα υπερφυσικά του χαρακτηριστικά ήταν πραγματικά υπεράνθρωπα».
ΜΕ ΕΝΑ ΛΟΓΟ
Ο θάνατος είναι ένας βιολογικός νόμος και κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτόν. Ωστόσο, τους μεγάλους ανθρώπους μόνο η απάτη, η ενέδρα και ο δόλος μπορεί να τους νικήσει. Η ελληνική Μούσα επαινεί και δοξάζει εδώ τον άνθρωπο και ήρωα.
ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΕΛΒΟΥΡΝΙΩΤΙΚΗ ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ
Πριν από χρόνια στη Μελβούρνη διδάσκαμε και «ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ» και αυτά αποτελούσαν μέρος της υποχρεωτικής διδακτέας ύλης. Σήμερα ποιος τα διδάσκει; Από ό,τι βλέπουμε στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου και στην περίφημη «Λεπτομερή Μελέτη» όπου ανήκει μια τέτοια διδασκαλία – ΚΑΝΕΝΑ Γυμνάσιο δεν τα συμπεριλαμβάνει. ΡΩΤΟΥΜΕ: Γιατί Όχι;
΄Ολοι οι καθηγητές μας αυτοσχεδιάζουν με τα πιο τετριμμένα θέματα: «Η Μετανάστευση» και τα «Προβλήματα των Μεταναστών», διαιωνίζοντας την ιδέα πως είμαστε «μετανάστες ες αεί!». Πού και πότε οι μαθητές μας θα ακούσουν για τα Δημοτικά μας Τραγούδια που είναι ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά της φυλής μας και της Ιστορίας μας; Εκατό χρόνια στην Αυστραλία, δεν είμαστε πλέον μετανάστες, είμαστε οι κάτοικοί της που κουβαλάμε στο «είναι» μας ΟΛΟ τον Ελληνισμό μέσα μας.
