Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε «απογοητευμένος» όταν ενημερώθηκε ότι το Κίεβο αντέδρασε στο γεγονός ότι αποκλείστηκε από τις συνομιλίες μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας στη Σαουδική Αραβία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αποδοκίμασε τις συγκεκριμένες συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, τονίζοντας ότι το Κίεβο πρέπει να είναι παρόν σε οποιαδήποτε συζήτηση αφορά το μέλλον του.
Τα σχόλιά του έγιναν καθώς ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, έφτασε στη Σαουδική Αραβία για τις επίπονες συνομιλίες μεταξύ Αμερικανών και Ρώσων αξιωματούχων, που έχουν προκαλέσει ανησυχίες στην Ουκρανία για τον κίνδυνο να αποκλειστεί από τη διαδικασία ειρήνης.
«Η Ουκρανία δεν θα συμμετάσχει. Η Ουκρανία δεν γνώριζε τίποτα γι’ αυτό», ανέφερε ο Ουκρανός πρόεδρος σε διαδικτυακή ενημέρωση από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη.
«Η Ουκρανία θεωρεί τις όποιες διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία ως διαπραγματεύσεις χωρίς κανένα αποτέλεσμα και δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε … οποιεσδήποτε συμφωνίες για εμάς χωρίς εμάς».
Ο Ζελένσκι ζήτησε ισχυρότερες εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ στο πλαίσιο μιας κρίσιμης συμφωνίας για τις σπάνιες γαίες, η οποία παρέχει στην Ουάσινγκτον πρόσβαση στον τεράστιο φυσικό πλούτο της Ουκρανίας με αντάλλαγμα την υποστήριξή της.
«Το ερώτημα δεν είναι μόνο να πάρεις τον πόρο, το ερώτημα είναι τι επενδύεις, ώστε να βγει κάτι από αυτόν τον πόρο», είπε.
«Δεν είμαστε απλώς ένας απλός προμηθευτής πρώτων υλών και νομίζω ότι αυτό το σημείο πρέπει να αποτυπωθεί σαφώς στο κείμενο (της συμφωνίας)».
Ο Ουκρανός ηγέτης δήλωσε ότι θα προσκαλέσει τον απεσταλμένο του Τραμπ για την Ουκρανία, Κεθ Κέλογκ, να επισκεφθεί την πρώτη γραμμή και να συναντηθεί με στρατιώτες κατά την προγραμματισμένη επίσκεψή του στις 20 Φεβρουαρίου.
Η ΔΗΛΩΣΗ ΤΡΑΜΠ
«Είμαι πολύ απογοητευμένος, ακούω ότι νιώθουν αναστατωμένοι επειδή δεν έχουν θέση στις συνομιλίες, αλλά είχαν θέση για τρία χρόνια και πολύ καιρό πριν από αυτό», δήλωσε στους δημοσιογράφους στο Μαρ-α-Λάγκο ο Αμερικανός πρόεδρος όταν ερωτήθηκε τι θα έλεγε στους Ουκρανούς που αισθάνονται «προδομένοι».
Ο Τραμπ τοποθετήθηκε για πρώτη φορά μετά την έναρξη του διαλόγου μεταξύ της αμερικανικής αντιπροσωπείας και της Ρωσίας για την Ουκρανία, στο πλαίσιο συνομιλιών στο Ριάντ.
Τόνισε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να είχε επιτύχει συμφωνία εδώ και χρόνια και επανέλαβε πως είναι σε θέση να τερματίσει τον πόλεμο.
«Νομίζω ότι έχω τη δύναμη να τερματίσω αυτόν τον πόλεμο», δήλωσε ο Τραμπ, εκφράζοντας μεγαλύτερη αισιοδοξία για μια συμφωνία με τη Ρωσία μετά τις συνομιλίες της Τρίτης στη Σαουδική Αραβία.
Ο Αμερικανός πρόεδρος υποστήριξε ότι ο Ζελένσκι δεν έπρεπε να είχε οδηγήσει τη χώρα του σε πόλεμο και κάλεσε τους Ουκρανούς να προχωρήσουν σε εκλογές.
«Έχουμε μια κατάσταση όπου δεν είχαμε εκλογές στην Ουκρανία, καθώς υπάρχει στρατιωτικός νόμος όπου ο ηγέτης στην Ουκρανία, εννοώ, δεν μου αρέσει να το λέω, αλλά έχει πέσει στο 4% της δημοτικότητας, και όπου μια χώρα έχει κοπεί σε κομμάτια … Αν η Ουκρανία θέλει μια θέση στο τραπέζι, δεν θα έπρεπε ο λαός να πει ότι έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που είχε εκλογές;».
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Σύνταγμα της Ουκρανίας, ήδη πριν από την προεδρία Ζελένσκι, προβλέπει ρητά ότι η χώρα δεν μπορεί να διεξάγει εκλογές υπό καθεστώς στρατιωτικού νόμου. Εάν υπάρξει συμφωνία για εκεχειρία και άρση του στρατιωτικού νόμου, οι εκλογές θα καταστούν υποχρεωτικές.
Τα ποσοστά δημοφιλίας του Ζελένσκι, που επικαλέστηκε ο Τραμπ, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών στο Κίεβο, με δείγμα 2.000 ατόμων, το 52% των Ουκρανών τον εμπιστεύεται, ενώ το 2023 το ποσοστό αυτό ήταν 77%.
Ο Τραμπ επέκρινε επίσης τον πρώην πρόεδρο Τζο Μπάιντεν για τη διαχείριση του πολέμου στην Ουκρανία. Ο Μπάιντεν είχε εργαστεί για να διασφαλίσει ότι η Ουκρανία θα διέθετε τον απαραίτητο οπλισμό για να αντιμετωπίσει τη ρωσική εισβολή.
Οι πιέσεις του Τραμπ για εκλογές στην Ουκρανία επαναλαμβάνονται για δεύτερη φορά μετά την τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Ρώσο πρόεδρο και προσθέτουν περαιτέρω πίεση στο Κίεβο.
Ο Ζελένσκι έχει τοποθετηθεί δημόσια για το ζήτημα ήδη από το 2023, υπογραμμίζοντας ότι το Σύνταγμα της χώρας απαγορεύει τη διεξαγωγή εκλογών εν μέσω πολέμου και υπό στρατιωτικό νόμο.
Η επιμονή του Τραμπ να γίνουν εκλογές άμεσα μπορεί, αφενός, να αντικατοπτρίζει τη ρωσική θέση, όπως έχει εκφραστεί σε ανώτατο επίπεδο, ότι ο Πούτιν δεν πρόκειται να διαπραγματευτεί με τον Ζελένσκι. Αφετέρου, ενδέχεται να λειτουργεί ως «βολικό» επιχείρημα για τον Αμερικανό πρώην πρόεδρο, ώστε να εξηγήσει την απουσία του Κιέβου από τις προκαταρκτικές συνομιλίες με τη Ρωσία στη Σαουδική Αραβία.
ΤΑ ΚΡΥΦΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΗΠΑ-ΡΩΣΙΑΣ
Οι ΗΠΑ και η Ρωσία συναντήθηκαν ξανά σε ανώτατο επίπεδο για πρώτη φορά από το 2002 και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η συνάντηση, που διήρκεσε περισσότερες από τέσσερις ώρες, φαίνεται πως έθεσε τις βάσεις για τα επόμενα βήματα προς τον τερματισμό του πολέμου, ο οποίος την ερχόμενη εβδομάδα συμπληρώνει τρία χρόνια.
Όταν δύο παγκόσμιες δυνάμεις συναντώνται ύστερα από τόσο μεγάλο διάστημα, με τις διπλωματικές σχέσεις να βρίσκονται σε ιστορικό ψυχρό σημείο μετά τη συνάντηση Μπάιντεν – Πούτιν στην Ελβετία το καλοκαίρι του 2021, είναι σαφές πως έχει αρχίσει να διαμορφώνεται ένας οδικός χάρτης για την αποκατάσταση της επικοινωνίας μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, τουλάχιστον στο επίπεδο που υπήρχε το 2020.
Η Μόσχα φαίνεται να έχει αποδεχθεί την αμερικανική πρόταση για συχνότερες συνομιλίες μεταξύ Τραμπ και Πούτιν, ιδιαίτερα για ζητήματα όπου, όπως δήλωσε ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ, «δεν υπάρχει σύγκλιση απόψεων».
Παράλληλα, η Μόσχα δείχνει να συναινεί στην αμερικανική πίεση για άμεσα αποτελέσματα στον πόλεμο στην Ουκρανία, αν και ξεκαθαρίζει πως η διαδικασία δεν θα είναι ούτε τόσο σύντομη όσο προβάλλει ο Τραμπ, ούτε εύκολη.
Η δήλωση του νέου υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, πως «πρόκειται για μια περίοδο δύσκολης διπλωματίας» υποδηλώνει ότι σε περίπλοκα και χρονίζοντα ζητήματα, όπως οι ρωσοουκρανικές σχέσεις, οι υποσχέσεις για άμεση επίλυση – από το «θα τελειώσω τον πόλεμο σε 24 ώρες» μέχρι το «τις πρώτες 100 ημέρες» – παραμένουν υπερβολικές και εκτός πραγματικότητας.
Δεδομένα ο Μπάρκο Ρούμπιο μαζί με τον επικεφαλής ασφαλείας του Λευκού Οίκου και τον κορυφαίο διαπραγματευτή του Τραμπ ζήτησαν από τη Ρωσία να στείλει τους όρους της για να υπάρξει άμεσα κατάπαυση του πυρός στα ουκρανικά μέτωπα που σήμερα μαίνονται τόσο στην Ανατολική Ουκρανικά όσο και στη ρωσική επαρχία του Κουρσκ.
Ούτε η αμερικανική ούτε και η ρωσική πλευρά έχουν αποκαλύψει λεπτομέρειες και η διαρροή πως η Ουάσιγκτον παρέδωσε σχέδιο τριών σημείων στη Μόσχα διαψεύστηκε κατηγορηματικά από τον Λαβρόφ.
Οι ΗΠΑ υπό τον Τραμπ επιδιώκουν άμεση πρόοδο προς την κατάπαυση του πυρός και έχουν θέσει το ζήτημα ως βασικό όρο προς τη Ρωσία. Ο Ντόναλντ Τραμπ σχεδιάζει να στηρίξει τα επόμενα βήματά του σε αυτή τη βάση, εμπλέκοντας τόσο το Κίεβο όσο και την Ευρώπη. Παράλληλα, θα απαιτήσει από τους Ευρωπαίους να δεσμευτούν τόσο στη συμμετοχή τους στην επόμενη φάση του σχεδίου του για την ειρήνη όσο και στην παροχή εγγυήσεων ασφαλείας προς το Κίεβο με δικά τους μέσα.
Η Ρωσία, από την πλευρά της, φαίνεται να έχει δώσει ανεπίσημα στην Ουάσιγκτον το «πράσινο φως» να μεταφέρει στην ουκρανική πλευρά πως ο Πούτιν είναι διατεθειμένος να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τον Ζελένσκι, εφόσον υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις.
Παράλληλα, η Μόσχα έχει παρουσιάσει στις ΗΠΑ μια εκτενή λίστα αιτημάτων – όχι προφορικά, όπως όλα δείχνουν – που περιλαμβάνει μέχρι και την επιστροφή του ΝΑΤΟ στα σύνορα του 2008.
Πέρα από τις εντυπώσεις, η Ρωσία κερδίζει και κάτι ουσιαστικό από τη συνάντηση: την απαίτηση προς τις ΗΠΑ να ασκήσουν πίεση στην Ευρώπη για την άρση των οικονομικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν μετά την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022.
Ο Μάρκο Ρούμπιο φαίνεται πως είχε την εξουσιοδότηση του Τραμπ όχι μόνο να παραλάβει τα ρωσικά μηνύματα αλλά και να δηλώσει πως δεν είναι «εκτός πραγματικότητας».
Οι σχεδόν πέντε ώρες συζητήσεων έδωσαν στην ομάδα του Τραμπ πολύτιμο υλικό, το οποίο αναμένεται να οδηγήσει σε άμεσες εξελίξεις. Ο ίδιος έχει ήδη ενημερωθεί για τις ρωσικές θέσεις και αναμφίβολα θα προετοιμάσει τις δικές του προτάσεις.
Από αυτή την άποψη, η σημερινή ημέρα έχει έναν ιστορικό χαρακτήρα: όταν το Κρεμλίνο και ο Λευκός Οίκος συνομιλούν, οι εξελίξεις είναι παγκόσμιες.
Η συνάντηση στο Ριάντ πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά μεταξύ των δύο μεγάλων πόλων του κόσμου, χωρίς την παρουσία τρίτων. Η Ουκρανία, που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση εδώ και σχεδόν τρία χρόνια, δεν προσκλήθηκε, ενώ εκτός έμεινε και η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά το γεγονός ότι, ακόμη κι αν ο Τραμπ υποστηρίζει πως δεν έχει προσφέρει όσα οι ΗΠΑ, έχει καταβάλει σημαντικές προσπάθειες.
Ο Ρούμπιο τόνισε ότι δεν πρόκειται να επιβληθεί κάποιο κείμενο στην Ουκρανία και πως οι προθέσεις του Ντόναλντ Τραμπ δεν πρέπει να παρερμηνεύονται. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, «δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που εξελίσσονται κινήσεις σκιώδους διπλωματίας».
Η στάση των ΗΠΑ, που αντιμετωπίζουν την Ουκρανία ως «δευτερεύον» ζήτημα και υποβαθμίζουν τις θυσίες και την αντίστασή της στη ρωσική εισβολή, δεν έχει απλώς προκαλέσει ενόχληση στο Κίεβο, αλλά έχει ενεργοποιήσει και ένα σχέδιο που φαίνεται πως ο Τραμπ υπολόγισε λανθασμένα.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αιφνιδίασε τη διπλωματική αποστολή των ΗΠΑ στο Ριάντ, καθώς, λίγα λεπτά πριν επιστρέψει από την Άγκυρα, ανακοίνωσε την ακύρωση της συνέχειας της επίσκεψής του. Παράλληλα, επανέφερε στο προσκήνιο έναν σημαντικό παράγοντα των τελευταίων τριών ετών, τόσο στο πεδίο όσο και στις διπλωματικές πρωτοβουλίες: την Τουρκία.
Ο Ταγίπ Ερντογάν έγινε ο πρώτος ηγέτης εκτός ΕΕ που τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, διασφαλίζοντας έτσι τη θέση του σε κάποια από τις κρίσιμες διαπραγματεύσεις που θα ακολουθήσουν.
Η Ένωση, με πρωτοβουλία του Παρισιού, αποφάσισε να διευρύνει τις έκτακτες Συνόδους Κορυφής, ενημερώνοντας και τους εταίρους που δεν είχαν προσκληθεί στην πρώτη διάσκεψη, μεταξύ αυτών και την Ελλάδα.
Η έντονη διπλωματική κινητικότητα αντικατοπτρίζει τη σοβαρότητα των διακυβευμάτων, που δεν περιορίζονται μόνο στην Ουκρανία, αλλά επηρεάζουν ολόκληρο τον κόσμο.
Αίσθηση προκαλεί η απουσία της Κίνας από τις κρίσιμες διασκέψεις. Το Πεκίνο, πέρα από κάποιες ανεπίσημες διαρροές και γενικόλογες δηλώσεις, δεν έχει προβεί σε ξεκάθαρη τοποθέτηση για τις εξελίξεις.
Η Κίνα τηρεί στάση αναμονής, αναμένοντας πρώτα τις αμερικανικές και ρωσικές προτάσεις και στη συνέχεια τη στρατηγική της Μόσχας. Αν και έχει εκφράσει επιφυλάξεις για τον πόλεμο στην Ανατολική Ευρώπη, έχει στηρίξει τη Ρωσία αγοράζοντας την ενέργειά της επί τρία χρόνια.
Βραχυπρόθεσμα, το Πεκίνο αναμένεται να διαδραματίσει ρόλο στις εξελίξεις, καθώς δεν πρόκειται να αφήσει τη σημερινά αποδυναμωμένη Ρωσία να στραφεί προς την Ουάσιγκτον, την οποία θεωρεί τον κύριο γεωπολιτικό της αντίπαλο.
