Η τελευταία ποιητική συλλογή της ομογενούς ποιήτριας Αγγελικής Κωστή (Angela Costi), «The Heart of the Advocate», διερευνά τι σημαίνει να υπερασπίζεται κανείς το δίκαιο στον σύγχρονο Kόσμο.
Η ποιήτρια ξεκινά από την αρχή. Επιστρέφει στις παιδικές της αναμνήσεις, τότε που διεκπεραίωνε τις γραφειοκρατικές υποθέσεις των Ελληνοκύπριων γονιών της. Θυμάται τα σχολικά της χρόνια, αλλά και την περίοδο που πέρασε μέσα στις δικαστικές αίθουσες -εκθέτοντας σε κάθε στάδιο, συχνά, το χάσμα μεταξύ του νόμου και της δικαιοσύνης.
Η Αγγελική Κωστή θεωρεί την ποίηση και τη συγγραφή ως «δρόμους» προς τη δικαιοσύνη. Μιλώντας στον «Νέο Κόσμο», περιγράφει τη συλλογή της ως μια ποιητική διαδρομή «από την έδρα του δικαστηρίου σε ένα παράθυρο, απ’ όπου μπορείς να δεις τον ορίζοντα, γνωρίζοντας ότι η δικαιοσύνη και η ισότητα προορίζονται για όλους».
Η παρουσίαση του βιβλίου θα πραγματοποιηθεί αύριο Κυριακή, στον ιστορικό χώρο του Παλιού Ειρηνοδικείου (Old Magistrates’ Court) – είναι η πρώτη φορά που φιλοξενείται εκεί φιλολογική εκδήλωση. Πρόκειται για έναν χώρο με ιδιαίτερο συμβολισμό.
«Πρόκειται για τη διεκδίκηση ή την αποκατάσταση της παρουσίας μου στον χώρο του δικαστηρίου, αλλά και της παρουσίας άλλων γυναικών – είτε ως συνηγόρων, είτε ως μαρτύρων, είτε ως επιζώντων, είτε ως θυμάτων», εξηγεί η ποιήτρια.
Η ίδια έχει καθίσει στα δικηγορικά έδρανα. Παραιτήθηκε σε νεαρή ηλικία για να αφοσιωθεί στη δημιουργική γραφή, αλλά τα πέντε χρόνια που εργάστηκε ως δικηγόρος την καθόρισαν ανεξίτηλα.
«Σημαδεύτηκα», λέει, «και αυτό είναι που εξερευνώ στο βιβλίο».
«Παραδοσιακά, πιστεύουμε ότι εκείνος που θα υπερασπιστεί τα δικαιώματά μας είναι ένας δικηγόρος. Στη συλλογή αυτή προτείνω ότι όλοι μπορούμε να υπερασπιστούμε τους συνανθρώπους μας. Ένας πραγματικά καλός συνήγορος χρειάζεται συμπόνια, ενσυναίσθηση και σεβασμό».
Για εκείνη, η υπεράσπιση πέρασε από την αίθουσα του δικαστηρίου στο δωμάτιο όπου άρχισε να γράφει. Η ποίηση τής έδωσε την ευκαιρία να δώσει φωνή στις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις ιστορίες των προγόνων της που δεν είχαν την ευκαιρία να μορφωθούν και δεν ήξεραν να γράφουν.
Ανατρέχει στις ρίζες της. Οι γονείς της, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Κύπρο και δεν είχαν την ευκαιρία να μορφωθούν, δυσκολεύονταν να κατανοήσουν τα… ψιλά γράμματα των επίσημων εγγράφων.
«Έτσι ανέλαβα εγώ», λέει. «Μου ήρθε φυσικά να γίνω ανεπίσημα ο συνήγορός τους. Μέσα από κάποια ποιήματα αναδεικνύω τις προκλήσεις ενός παιδιού που προσπαθεί να λύσει τις γραφειοκρατικές υποθέσεις του αγαπημένου του πατέρα».
Μεγαλώνοντας, ήθελε να αναλάβει αυτό τον ρόλο και επίσημα, και έτσι έγινε δικηγόρος. Σύντομα όμως διαπίστωσε ότι είχε να αντιμετωπίσει «παλιούς, ξεπερασμένους νόμους» καθώς και την αδικία.
Ένα από τα πρώτα πράγματα που άκουσε στη Νομική Σχολή από μια καθηγήτρια υψηλού κύρους ήταν: «Αν νομίζετε ότι η Νομική έχει να κάνει με τη Δικαιοσύνη, φύγετε τώρα».
Το να σου λένε εξ αρχής ότι η Νομική δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με τη Δικαιοσύνη είναι αρκετά απογοητευτικό για έναν νέο άνθρωπο που θέλει να κάνει τη διαφορά και να υπερασπιστεί τους ανθρώπους που βρίσκονται στο περιθώριο.
«Στο δικαστήριο συνειδητοποιείς ότι αυτοί που έχουν τον πλούτο και τη δύναμη διαθέτουν και την καλύτερη νομική ομάδα, άρα και τον χρόνο να βρουν τα νομικά “παραθυράκια” για να ξεφύγουν».
Έτσι, η Κωστή αποφάσισε να στείλει ένα διαφορετικό μήνυμα: «Όλοι μπορούμε να προσπαθήσουμε για δικαιοσύνη και ισότητα. Η ποίηση είναι μια οδός. Η συγγραφή είναι μια οδός. Οι λέξεις έχουν τόση δύναμη».
Η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου την επηρέασε βαθιά.
«Έγραψε το ποίημα «Ο Επιτάφιος» όταν είδε την εικόνα μιας μητέρας να θρηνεί τον νεκρό γιο της, στο πρωτοσέλιδο μιας εφημερίδας».
Ήταν Μάιος του 1936, μια εποχή που διαδηλώσεις συγκλόνιζαν την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης απεργών καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη, 12 διαδηλωτές πυροβολήθηκαν από την αστυνομία, ανάμεσά τους και ο 25χρονος Τάσος Τούσης.
«Στην μητέρα δεν δόθηκε φωνή. Για πολλές νύχτες, ο Γιάννης Ρίτσος, δεν μπορούσε να κοιμηθεί, δεν μπορούσε να φάει και έγραψε αυτό το πολύ μεγάλο ποίημα, το οποίο δημοσιεύτηκε στην ίδια εφημερίδα.
«Χιλιάδες άνθρωποι αγόρασαν το ποίημα, και διαδήλωσαν με αυτό το ποίημα, και δεν ήταν απαραίτητα και οι διανοούμενοι. Ήταν αυτή η μαζική διαμαρτυρία. Δημιούργησε κάτι με τις λέξεις του. Και αυτό με εμπνέει».
Είναι σημαντικό, ο ποιητής να κοιτάζει πέρα από τον εαυτό του. «Ξέρω ότι τα ποιήματα μπορεί να φαίνονται προσωπικά, αλλά ελπίζω ότι δημιουργώ μια μεγαλύτερη ιστορία μέσα από το προσωπικό».
Για την Αγγελική Κωστή, η ποίηση είναι και συλλογική εμπειρία. «Στην αρχαιότητα, η Σαπφώ έπαιζε τη λύρα της για να ερμηνεύσει τα ποιήματά της. Βλέπουμε ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά από τότε».
Βλέπεις τη δύναμη των λέξεων στη σελίδα, αλλά σκέφτεσαι επίσης πώς να τη μεταφέρεις σ’ ένα κοινό, πώς να τη μοιραστείς, εξηγεί. «Η ποίηση έχει να κάνει με τις παύσεις και τον ρυθμό, το μέτρημα, τον χτύπο».
Ένα χρόνο αφότου ξεκίνησε το «ταξίδι» της στην ποίηση, η Ελληνοκύπρια ποιήτρια έλαβε ένα ταξιδιωτικό βραβείο από το Institution of Australian Languages and Literacy Board για να παρακολουθήσει ένα σεμινάριο Αρχαίου Θεάτρου στην Ελλάδα το 1995 – μια εμπειρία που καθόρισε την πορεία της.
«Μπορεί να περάσει καιρός, αλλά κάποτε θα συνειδητοποιήσεις τι πραγματικά σε τρέφει, τι σε κάνει να νιώθεις ζωντανός. Από το 1994 -όταν έστειλα το πρώτο μου ποίημα για δημοσίευση- θεωρώ τον εαυτό μου ποιήτρια. Τότε ήταν που ένιωσα ότι ανήκω στον δημόσιο διάλογο».
Για το «The Heart of the Advocate» έκανε εκτεταμένη έρευνα. «Δεν αποτελούν τα ποιήματα προσωπικές αντιδράσεις. Δεν με ενδιαφέρει αυτό. Έχουν βασιστεί σε έρευνα, όπου αποκωδικοποιώ τον νόμο, με τέτοιο τρόπο ώστε να τον εκθέσω. Υπάρχουν επίσης ποιήματα που προέρχονται από συνεντεύξεις με δικηγόρους που μου είπαν την ιστορία τους».
Η Αγγελική Κωστή μπορεί να αγαπά τη διαδικασία να μοιράζεται τη δουλειά της, αλλά ο πραγματικός της στόχος είναι να συνεχίσει να γράφει.
«Δεν θέλω να παραμείνω στάσιμη, να μην κινούμαι σε άλλες σφαίρες ή να μην δοκιμάζω νέα πράγματα. Μου αρέσει να μαθαίνω. Κάθε φορά, η σελίδα και εγώ πηγαίνουμε σε μια νέα μάθηση».
Έχοντας αφιερώσει 30 χρόνια στον δημιουργικό αυτό χώρο, συνειδητοποιεί πόσο σημαντικό είναι κανείς να διαβάζει τόσο τους παλαιότερους όσο και τους σύγχρονους ποιητές, ώστε να εξελίσσεται.
«Η ποίηση δεν είναι απλώς μια άσκηση ευφυΐας ή εξυπνάδας. Πρέπει να υπάρχει και το στοιχείο της ανθρωπιάς», λέει και θυμάται τα λόγια της ποιήτριας των Πρώτων Λαών, Jeanine Leane: «Έχει το ποίημα καθόλου καρδιά;»
«Και η καρδιά είναι αλήθεια, η καρδιά είναι συναίσθημα, η καρδιά είναι επιμέλεια, καθώς κι ένας μυς επίσης. Μερικές φορές ένα ποίημα μπορεί να μου δείξει έναν άλλο τρόπο να ζω».
*Η παρουσίαση της ποιητικής συλλογής «The Heart of the Advocate», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Liquid Amber Press, θα πραγματοποιηθεί από την ποιήτρια Alana Kelsall την Κυριακή στη Μελβούρνη (Old Magistrates’ Court). Ποιήματα θα απαγγείλει η Αγγελική Κωστή, με τη συνοδεία του Nick Tsiavos στο κοντραμπάσο. Άλλοι ερμηνευτές είναι οι Vardos και η προσκεκλημένη ποιήτρια Claire Gaskin.
