Το ονομαστό αρχείο/συλλογή των Έφης Αλεξάκη και Leonard Janiszewski, ετοιμάζεται να αποκτήσει μια μόνιμη στέγη που δεν είναι άλλη από την Πολιτειακή Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας (Βιβλιοθήκη Mitchell).

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι Έφη Αλεξάκη και Leonard Janiszewski αναγνώρισαν ότι τα αυστραλιανά εθνικά και πολιτειακά αρχεία, βιβλιοθήκες και μουσεία δεν συνέλεγαν εύκολα ούτε αναγνώριζαν τη σημασία και τη συμβολή των Ελληνοαυστραλών στην πολιτιστική ποικιλομορφία και την ιστορία της Αυστραλίας. Διαπίστωσαν ότι αυτό ίσχυε και για άλλες εθνοτικές και πολιτισμικά διαφορετικές ομάδες που ζούσαν και ζουν στην Αυστραλία.

«Ως αποτέλεσμα, ομάδες από μη αγγλόφωνο υπόβαθρο έχουν ουσιαστικά αποξενωθεί, όντας περιθωριοποιημένες και εγκαταλειμένες στην όλη ιστορία της Αυστραλίας – με επικρατούσα μια μυωπική, μονοπολιτισμική θεώρηση της βρετανικής Αυστραλίας», όπως λένε οι ίδιοι.

Συνειδητοποίησαν επίσης ότι «το κοινωνικοπολιτισμικό ιστορικό υλικό σε άλλες γλώσσες πλην της αγγλικής στα εθνικά και πολιτειακά αποθετήρια της Αυστραλίας είναι φτωχό τόσο σε συνολική ποσότητα όσο και σε σημασία, μια κατάσταση πυ αντανακλάται επίσης στην έλλειψη επαγγελματιών Αυστραλών και ειδικούς με δεξιότητες σε γλώσσες εκτός της Αγγλικής».

Όπως λένε οι Έφη Αλεξάκη και Leonard Janiszewski, οι ίδιοι έχουν αναπτύξει μια μακροχρόνια σχέση με την Πολιτειακή Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας (Βιβλιοθήκη Mitchell) από τη δεκαετία του 1990, όταν συνεργάστηκαν -στο πλαίσιο της «Visions’ of Australia»- για τη δημιουργία και την περιοδεία μιας επαγγελματικής έκθεσης φωτογραφίας σε όλη την Αυστραλία – αλλά και την Ελλάδα.

Αυτή η έκθεση ήταν η «In Their Own Image», που περιόδευσε για πάνω από μια δεκαετία και στις δυο χώρες.

Αναπτύχθηκαν στενές και συνεχείς επαγγελματικές σχέσεις με δύο από τους βιβλιοθηκονόμους, τους Margy Burn, αρχικά, και Richard Neville, αργότερα.

Η διαδικασία για τη δωρεά/ένταξη του όλου αρχείου των κ.κ. Αλεξάκη-Janiszewski στην Πολιτειακή Βιβλιοθήκη Ν.Ν. Ουαλίας ξεκίνησε το 2019 με τον Richard Neville να εκφράζει την έντονη επιθυμία της Βιβλιοθήκης να αποκτήσει τη συλλογή, μέσω επίσημης επιστολής προς τους δύο φωτογράφους/ερευνητές.

Η έκθεση «In Their Own Image: Greek-Australians’ National Project Archive» έχει αναπτυχθεί από το 1982 και έχει γίνει, σύμφωνα με τον Richard Neville, «το καλύτερο αρχείο του είδους του στη χώρα».

Το όλο υλικό έχει συλλεχθεί και συντηρηθεί από τους Αλεξάκη-Janiszewski, με χρόνια προσωπική εργασία και με βάση τα δικά τους περιορισμένα εισοδήματα.

Ειδικές αρχειακές δεξιότητες καθώς και η ψηφιοποίηση των αναλογικών στοιχείων του (προφορικές ιστορίες σε κασέτες, αρνητικά φωτογραφιών και υλικό σε χαρτί) ήταν επειγόντως απαραίτητες για να εξασφαλιστεί η διατήρηση του αρχείου.

Οι Έφη Αλεξάκη και Leonard Janiszewsk λένε ότι πλησιάζουν γρήγορα τα 70 χρόνια της ηλικίας τους και δεδομένου αυτού, η διαχείριση και διατήρηση της συλλογής θα έπρεπε τελικά να γίνει ευθύνη άλλων, νεότερων και καλύτερα εξοπλισμένων και καταρτισμένων ανθρώπων για να το πράξουν, αν ήταν δυνατόν στο πλαίσιο ενός πολιτιστικού ιδρύματος που θα μπορούσε να το πράξει.

«Εμείς προσωπικά είχαμε την ηθική και δεοντολογική ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι όλες οι ιστορίες που έχουμε συγκεντρώσει – όλες αυτές οι φωνές και οι φωτογραφίες κ.λπ. από το παρελθόν – θα έχουν μια ζωή πέρα από τη δική μας, για τις μελλοντικές γενιές: αυτή ήταν πάντα η πρόθεσή μας», λένε οι δύο ερευνητές.

Προηγουμένως, ολόκληρο το αρχείο τους φυλασσόταν στο Πανεπιστήμιο Macquarie, αλλά δεδομένων των αλλαγών που επήλθαν στο εν λόγω Ίδρυμα, δεν μπορούσε πλέον να συνεχίσει να παρέχεται αποθήκευση εκεί. Έτσι, το αρχείο μεταφέρθηκε προσεκτικά στο σπίτι και το στούντιό των δύο ερευνητών, βορειοδυτικά του Σίδνεϊ, το οποίο, όμως, βρίσκεται σε μια περιοχή που είναι ιδιαίτερα επιρρεπής σε πυρκαγιές. Οπότε, έπρεπε να βρεθεί ένας νέος επαγγελματικός χώρος και, μάλιστα, όσο πιο γρήγορα τόσο το καλύτερο.

«Δεδομένης της συνεχιζόμενης σχέσης μας με την Πολιτειακή Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας», διατείνονται οι Αλεξάκη-Janiszewski, «και της έντονης επιθυμίας των υπευθύνων της να αποκτήσουν, διατηρήσουν και διαθέσουν το αρχείο σε ερευνητές, ακαδημαϊκούς και ιστορικούς, άρχισε να δρομολογείται η όλη διαδικασία. Άλλωστε, ο βιβλιοθηκονόμος Richard Neville, είχε δηλώσει κάποια στιγμή ότι η Βιβλιοθήκη ήθελε απεγνωσμένα να αποκτήσει το όο αρχείο και το εν λόγω Ίδρυμα ήταν το κατάλληλο», συνεχίζουν.

Να τονισθεί, ωστόσο, ότι η ψηφιοποίηση και η δημιουργία βάσεων δεδομένων είναι ιδιαίτερα δαπανηρή, εξ ου και η ανάγκη προσέλκυσης φιλανθρωπικής χρηματοδότησης για να διασφαλιστεί το ότι θα αναληφθεί και προχωρήσει η όλη διαδικασία

Είναι σημαντικό ότι η Πολιτειακή Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας, ήταν το μόνο μεγάλο Ίδρυμα στη χώρα που επιθυμούσε να αποκτήσει τη συλλογή στο σύνολό της και όχι μόνο το υλικό που αφορούσε μόνο τη Νέα Νότια Ουαλία.

Η Πολιτειακή Βιβλιοθήκη NSW αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κορυφαία ιδρύματα στη χώρα για την έρευνα της αυστραλιανής ιστορίας. Είναι μία από τις παλαιότερες βιβλιοθήκες της χώρας και μεγαλύτερη και παλαιότερη διατηρητέα βιβλιοθήκη ειδικών συλλογών, ανοικτή στο κοινό, τους ερευνητές και τους ακαδημαϊκούς, με αντικείμενο την ιστορία του έθνους.

Ως γνωστόν, οι ιδρυτές του προγράμματος «In Their Own Image» είναι η φωτογράφος κοινωνικού ντοκιμαντέρ Έφη Αλεξάκη, και ο κοινωνικοπολιτισμικός ιστορικός, Leonard Janiszewski.

Μέσω αυτού του μεγάλου, πολύπλευρου και ολοκληρωμένου προγράμματος έχει εξασφαλισθεί η συνεχής έρευνα και καταγραφή της ιστορικής και σύγχρονης ελληνικής παρουσίας στην Αυστραλία και διεθνώς ως σημαντικού σύγχρονου στοιχείου της παγκόσμιας ελληνικής Διασποράς. Ο στόχος είναι μια ευρεία και λεπτομερής κοινωνική και πολιτιστική εικόνα της ελληνοαυστραλιανής κοινωνίας.

Το αρχείο είναι εθνικής αλλά και διεθνούς εμβέλειας, και είναι ποικίλο (με καταγεγραμμένες προφορικές ιστορίες, ιστορικές και σύγχρονες φωτογραφίες, έγγραφα, ταινίες κ.ά.).

Μέσω του προγράμματος έχει συλλεχθεί ένα σημαντικό και μοναδικό οπτικό, προφορικό και λογοτεχνικό αρχείο. Έχουν παρουσιασθεί διάφορες εκδόσεις, έχουν γίνει περιοδείες σε πολιτειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, έχουν διοργανωθεί σημαντικές κοινωνικοπολιτιστικές εκθέσεις, ντοκιμαντέρ, παρουσιάσεις πολυμέσων, κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ και άλλα, που αποτελούν, συνάμα, υλικό για διδασκαλία σε εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Επιπλέον, το όλο έργο έχει βοηθήσει στη στήριξη των μελλοντικών Αυστραλών και διεθνών ιστορικών και κοινωνιολόγων, παρέχοντας πόρους για πανεπιστημιακή διδασκαλία και έρευνα όσον αφορά την ελληνοαυστραλιανή και μεταναστευτική/εποικιστική ιστορία, και έχουν αναληφθεί ερευνητικές συμβουλευτικές υπηρεσίες για κρατικά και μη πολιτιστικά και ερευνητικά ιδρύματα και οργανισμούς. Οι Αλεξάκη και Janiszewski προσκλήθηκαν το 2001 να συνεργασθούν με το Πανεπιστήμιο Macquarie υπό την αιγίδα του Τμήματος Σύγχρονης Ιστορίας και του Μουσείου Ιστορίας της Αυστραλίας.

Η όλη συλλογή περιλαμβάνει κυρίως έγγραφα (επίσημα και ιδιωτικά), φωτογραφίες (ιστορικές και σύγχρονες σε αναλογική, έντυπη και ψηφιακή μορφή), ηχογραφήσεις προφορικής ιστορίας (αναλογικές και ψηφιακές), ορισμένα βίντεο και ταινίες, καθώς και διάφορα αναμνηστικά (κυρίως από ελληνόκτητα αναψυκτήρια, Milk bar και Cafes στην Αυστραλία). Μεγάλο μέρος του υλικού σε χαρτί και των εγγράφων βρίσκεται σε 12 τετραώροφα ντουλάπια αρχειοθέτησης.

Το υλικό έχει συγκεντρωθεί επί 40 χρόνια και η διαδικασία της συλλογής συνεχίζεται.

Η εστίασή του είναι οι Ελληνοαυστραλοί, τόσο εντός της Αυστραλίας όσο και διεθνώς, καθώς και σημαντικά στοιχεία της ελληνικής Διασποράς σε παγκόσμιο επίπεδο που συνδέονται με τους Ελληνοαυστραλούς.

Ενώ το μεγαλύτερο μέρος του υλικού έχει συγκεντρωθεί στην Αυστραλία, υπάρχουν στοιχεία που συγκεντρώθηκαν επίσης στην Ελλάδα, τις ΗΠΑ, την Αίγυπτο, τη Νέα Ζηλανδία και την Κύπρο.

Να πούμε, επίσης, ότι οι φωτογραφίες της Έφης Αλεξάκη βρίσκονται τόσο σε δημόσιες όσο και σε ιδιωτικές συλλογές στην Αυστραλία – με σημαντικότερες την Εθνική Πινακοθήκη της Αυστραλίας, στην Καμπέρα, την Πολιτειακή Βιβλιοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας, Σίδνεϊ, και στην Πρεσβεία της Αυστραλίας στην Αθήνα.

Η Έφη Αλεξάκη εργάζεται σήμερα ως ανεξάρτητη φωτογράφος μετά τη συμπλήρωση 25 ετών υπηρεσίας ως ανώτερη φωτογράφος στο Πανεπιστήμιο Macquarie και έχεισυμπεριληφθεί στους δέκα κορυφαίους φωτογράφους πορτρέτων στην Αυστραλία.

Τόσο η Αλεξάκη όσο και ο Janiszewski, έχουν διατελέσει Ερευνητικοί Υπότροφοι του Τμήματος Νεότερης Ιστορίας, Πολιτικής και

Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Macquarie του Σίδνεϊ. Ο Janiszewski είναι επίσης επιμελητής στην Πινακοθήκη του Πανεπιστημίου Macquarie. Έχουν, τέλος, διατελέσει μέλη πολυάριθμων κυβερνητικών και πανεπιστημιακών οργάνων που αφορούν την Ιστορία, τη Λογοτεχνία και τις Τέχνες.