Υπάρχουν σχέσεις που χαλάνε, επειδή οι άνθρωποι έχουν διαφορετική θρησκεία, οικονομική κατάσταση ή σεξουαλικές συνήθειες. Τι γίνεται, όμως, όταν ανάμεσά τους μπαίνει ένα πιάτο φαγητό και οι διαφορετικές διατροφικές τους αρχές;
Όλοι οι ερωτευμένοι το ξέρουν: «Μοιράζομαι το φαγητό μου με κάποιον» σημαίνει «μοιράζομαι την αγάπη μου». Οι ψυχολόγοι το διατυπώνουν καλύτερα: Το φαγητό έχει έναν ισχυρό, υποσυνείδητο σύνδεσμο με την αγάπη. Γι’ αυτόν τον λόγο, όποιος αρνείται το φαγητό του αγαπημένου του είναι σαν να απορρίπτει τον έρωτά του. Σωστά. Αλλά τι γίνεται σήμερα που η διατροφή μας έχει αποκτήσει τέτοια πολυπλοκότητα; Κι ακόμη περισσότερο, τι συμβαίνει όταν όχι μόνο δεν ταιριάζουν τα διατροφικά μας γούστα αλλά ούτε η φιλοσοφία της ζωής μας;
Ο Γιάννης και η Μάριελ είναι ζευγάρι. Εκείνη έπαψε να τρώει κρέας στα 13 της, και είναι πλέον 23 ετών, υγιέστατη και λαμπερή. Ο Γιάννης, πάλι, τρώει τα πάντα: και μπριζόλες, και σουβλιστό αρνί, ίσως και λαγό στιφάδο. Το ίδιο ο Σταύρος και η Παναγιώτα. Στις σχέσεις τους ο «πόλεμος» κρεοφάγων – χορτοφάγων δεν έχει ξεσπάσει, επειδή είναι άνθρωποι ανεκτικοί. Ωστόσο εξακολουθώ να αναρωτιέμαι: Μπορούν οι διαφορετικές διατροφικές συνήθειες να χαλάσουν ένα ωραίο ρομάντζο;
«Σ’ ΑΓΑΠΑΩ ΑΛΛΑ ΤΡΩΣ ΚΡΕΑΣ!»
Ενας καινούργιος όρος έχει δημιουργηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και χρησιμοποιείται ευρέως, μολονότι η τάση γεννήθηκε μάλλον στη Νέα Ζηλανδία, στο Κέντρο Σπουδών για τον Ανθρωπο και τα Ζώα του Πανεπιστημίου του Καντέρμπουρι. Ερευνώντας λοιπόν τις ζωές των «σπλαχνικών καταναλωτών» («cruelty – free consumers») από το φαγητό μέχρι τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, οι ερευνητές έφτιαξαν μια νέα λέξη: Vegansexual. Έτσι περιγράφονται οι άνθρωποι που δεν τρώνε κρέας ούτε άλλο ζωικό προϊόν και οι οποίοι επιλέγουν να μην έχουν καμιά σεξουαλική σχέση με μη χορτοφάγους, επειδή τα σώματά τους τούς θυμίζουν νεκροταφείο ζώων.
Στο Διαδίκτυο η συζήτηση έχει ανάψει και οι αντιπαραθέσεις είναι συχνές. Φανατικοί υπάρχουν και στις δύο πλευρές. Στο μπεστ σέλερ βιβλίο του «Kitchen Confidential», o Αμερικανός σεφ Aντονι Μπουρντέν γράφει ότι οι χορτοφάγοι (vegetarians) και οι αυστηροί χορτοφάγοι (vegans), «η Χεζμπολά της χορτοφαγίας», «είναι εχθροί κάθε ωραίου και ευγενούς στο ανθρώπινο πνεύμα». Εκείνοι, από την πλευρά τους, επιστρέφουν τη φιλοφρόνηση ονομάζοντας όσους τρώνε κρέας «Ξεδιάντροπους Κρεοφάγους» («Shameless Carnivores»), οι οποίοι επιβιώνουν δολοφονώντας άκακα πλάσματα, χωρίς να αισθάνονται τύψεις. Και το πρόβλημα δεν είναι μόνον ηθικό, είναι επίσης απτό και καθημερινό, τονίζουν. «Προτιμώ να έχω σχέσεις με χορτοφάγους», σχολιάζει ο Μπεν Αμπντάλα, 42 ετών, μεσίτης από τη Φλόριντα, «επειδή όσοι τρώνε κρέας έχουν χαμηλή ενέργεια και μυρίζουν άσχημα».
Πάντως η Μάριελ δεν βρίσκει τους κρεοφάγους απωθητικούς. Αντιθέτως. Ο Γιάννης, ο σύντροφός της, 26 ετών, χαρακτηρίζει τον εαυτό του παμφάγο. «Τρώω τα πάντα εκτός από κουνουπίδι», λέει. «Οι ποσότητες μπορεί να μας δημιουργήσουν πρόβλημα στο φαγητό -δεν με αφήνει να φάω πολύ-, το είδος της τροφής, όχι. Βεβαίως έχω προσπαθήσει άπειρες φορές να τη βάλω να φάει λίγο κρέας αλλά τίποτε. Το καλό που μου έχει κάνει με τη διατροφή της είναι ότι τώρα τρώω περισσότερο ψάρι, λαχανικά και φρούτα, επειδή θέλω να μοιραζόμαστε το φαγητό μας. Επίσης αρκετές φορές μαγειρεύει για μένα κρέας, μολονότι δεν της αρέσει ούτε να το πιάνει ούτε να το μυρίζει όταν ψήνεται».
Η Μάριελ, 23 ετών, ιδιωτική υπάλληλος, ονομάζει τον εαυτό της χορτοφάγο, διευκρινίζοντας ότι η διατροφή της περιλαμβάνει τα πάντα, εκτός από τα ζώα που περπατάνε. «Ξεκίνησα τη χορτοφαγία πριν από δέκα χρόνια περίπου, επειδή το οικογενειακό μενού δεν περιελάμβανε παρά κρέας και ζυμαρικά. Έφτασα λοιπόν στο αμήν και τους ανακοίνωσα ότι δεν θέλω να φάω κρέας για ένα μήνα! Και αυτό ήταν, δεν έχω ξαναφάει μέχρι σήμερα. Τα μόνα σχόλια για τη διατροφή μου προέρχονταν ανέκαθεν από την οικογένεια – τη μαμά μου, που ανησυχούσε στην αρχή, και τον πατέρα μου, ο οποίος ακόμη επιμένει ότι πρέπει να αλλάξω συνήθειες… Κάθε χρόνο, όμως, κάνω τα τσεκ απ μου και είμαι μια χαρά.
Όταν μείνω έγκυος ή όταν γεράσω, μπορεί να το σκεφτώ, αλλά τώρα νιώθω θαυμάσια. Αν εξαιρέσουμε το πρώτο διάστημα, που χρειάστηκε να πάρω για λίγο συμπληρώματα διατροφής σιδήρου, γρήγορα ο οργανισμός μου εξισορρόπησε. Βεβαίως τρώω ψάρι, γαλακτοκομικά, πολλά όσπρια και λαχανικά. Πάντως η χορτοφαγία ήταν για μένα καθαρά ζήτημα γεύσης: δεν μου αρέσει το κρέας. Γενικά δεν με πειράζει να τρώει ένας κρεοφάγος δίπλα μου, αλλά προτιμώ να μη βρίσκεται μπροστά μου όλη η πιατέλα με το γουρουνόπουλο! Αν πιστεύω ότι μπορεί να με αλλάξει ο Γιάννης; Όχι, αλλά ούτε κι εγώ θα του έλεγα να αλλάξει τη διατροφή του για μένα. Είναι κι αυτό όπως όλες οι διαφορές σε ένα ζευγάρι: πρέπει να δέχεσαι τον άλλο έτσι όπως είναι».
ΤΡΩΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΚΟΣΜΟ
Λένε ότι στον σύγχρονο κόσμο, κι ακόμη περισσότερο στο μέλλον, θα είμαστε ό,τι τρώμε. Άλλωστε, η δίαιτά μας δεν καθορίζει πλέον μόνον την υγεία μας αλλά την ηθική και κοινωνική μας συνείδηση. Σύμφωνα με τις αρχές της διατροφικής οικολογίας (nutrition ecology), που εξετάζει, ανάμεσα σε άλλα, τις επιπτώσεις της διατροφής μας στο περιβάλλον, στην κοινωνία και στην οικονομία, η κρεοφαγία είναι μεγάλος μπελάς: επιβαρύνει το περιβάλλον, αυξάνει τη μόλυνση και συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Αντίθετα, η χορτοφαγία, εάν γίνεται με συγκεκριμένους όρους (κατανάλωση βιολογικών προϊόντων μικρών παραγωγών), ενισχύει τις τοπικές οικονομίες και υποστηρίζει την αειφορία της γεωργίας. Απολύτως σύμφωνη με το πνεύμα των «εναλλακτικών» καιρών είναι η Παναγιώτα, 38 ετών, γιατρός ορθοπεδικός και εκπαιδεύτρια γιόγκα. Τα τελευταία δύο χρόνια έγινε χορτοφάγος, αλλά με κάποιες επιπλέον «απαγορεύσεις» στη διατροφή της. «Στη γιόγκα οι διατροφικοί κανόνες είναι αποτέλεσμα των ηθικών αρχών που τη διέπουν: Το «δεν σκοτώνω, άρα δεν τρώω ζώα» είναι βασικό.
Τα υπόλοιπα (όχι κρεμμύδι, σκόρδο, πράσο, μανιτάρια και ξίδι, όχι αλκοόλ, καπνός και καφές) σχετίζονται με τη ροή της ενέργειας μέσα στο σώμα και τον τρόπο που κάποιες τροφές την «μπλοκάρουν». Όμως δεν είναι μόνο θέμα ποιότητας του φαγητού, είναι επίσης θέμα ποσότητας και τρόπου. Δεν πρέπει να αφήνεις το σώμα σου να πεινάει, πιστεύουμε, αλλά ούτε να τρώει πολύ ή βιαστικά».
Παρά την αυστηρότητα της δίαιτάς της, η Παναγιώτα δεν έχει εγκαταλείψει τη μαγειρική και εξακολουθεί να ετοιμάζει μεγάλα, ορεκτικά γεύματα για τον Σταύρο και τους φίλους τους. Τώρα μάλιστα σχεδιάζει να γράψει ένα βιβλίο χορτοφαγικής μαγειρικής με μεσογειακές συνταγές για όσους έχουν βαρεθεί την τυπικά vegan ινδική κουζίνα. «Όταν ξεκίνησα τη χορτοφαγία», λέει, «επειδή ο Σταύρος είναι εύκολος με το φαγητό, του έλεγα τι θα φτιάξω και συμφωνούσε πάντα. Ετσι τον πρώτο μήνα ξέχασα τελείως το κρέας και αυτό τον ενόχλησε, ένιωσε το σώμα του κουρασμένο. Τώρα πια τον ρωτάω και δίπλα στον δικό μου αρακά θα ετοιμάσω κι ένα μπιφτέκι ή μια μπριζόλα. Στην πραγματικότητα δεν με κουράζει να φτιάχνω δύο φαγητά – το κρέας μαγειρεύεται εύκολα. Μάλλον το δικό μου φαγητό χρειάζεται να προσέχω περισσότερο, επειδή θέλει σωστή προετοιμασία και οργάνωση για να είναι ισορροπημένο και θρεπτικό». Όσο για τον Σταύρο, 33 ετών, εκπαιδευτή ελεύθερης κατάδυσης, μετά το σοκ του πρώτου μήνα, εξακολουθεί να τρώει το κρέας του τρεις φορές την εβδομάδα προτιμώντας να μην ανακατεύει την οικολογία με το φαγητό του. «Όλα είναι θέμα συντονισμού», υποστηρίζουν και οι δύο. Άλλωστε, χωρίς ανεκτικότητα και συμβιβασμούς, καλύτερος κόσμος δεν γίνεται. Και σίγουρα δεν στεριώνει σχέση.
«ΤΟ ΙΔΑΝΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ»
Νικόλαος Γιαννακόπουλος, ειδικός παθολόγος: Όταν έρχεται κάποιος στο ιατρείο μου και λέει ότι είναι χορτοφάγος, κατ’ αρχήν τον ρωτάω τι ακριβώς τρώει και από πότε, για να καταλάβω πού πρέπει να εστιάσω την προσοχή μου. Συνήθως είναι τα νεαρά άτομα καθώς στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης, οι περισσότεροι νέοι απομακρύνονται από την οικογένεια και αρχίζουν να ετοιμάζουν οι ίδιοι το φαγητό τους. Τότε αισθάνονται ότι μπορούν να αποφασίσουν ποια διατροφή θα ακολουθήσουν. Γενικά μπορεί κανείς να παραμείνει υγιής κάνοντας χορτοφαγία, και τα πράγματα είναι σαφώς καλύτερα όταν στο διαιτολόγιό του υπάρχουν γαλακτοκομικά προϊόντα ή/και αυγά (vegetarians). Η αυστηρή χορτοφαγία (vegans) έχει μερικά προβλήματα εξασφάλισης βασικών θρεπτικών ουσιών. Τα κυριότερα θέματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε σε έναν χορτοφάγο είναι η επάρκεια σιδήρου, ασβεστίου, ψευδαργύρου, Β12 και Β6 και ορισμένων λιπαρών οξέων που θεωρούνται απαραίτητα για την ανάπτυξη του οργανισμού, τα Ω3. Συμβουλεύω τους ασθενείς μου που θέλουν να είναι χορτοφάγοι ή αυστηροί χορτοφάγοι να μάθουν πώς να τρώνε, να οργανώσουν τη διατροφή τους έτσι ώστε να τους καλύπτει και να καταναλώνουν μεγάλη ποικιλία τροφών σε καθημερινή, ει δυνατόν, βάση (π.χ. όσπρια, ξηρούς καρπούς, φρούτα, λαχανικά, πράσινες σαλάτες). Με αυτές τις προϋποθέσεις μπορεί κανείς, θεωρητικά, να ακολουθεί χορτοφαγική διατροφή από την παιδική ηλικία μέχρι τα γεράματά του.
Ευσταθεί η άποψη ότι η χορτοφαγία, όταν γίνεται σωστά, διατηρεί τον οργανισμό πιο υγιή; Για μένα το ιδανικό θα ήταν μια ισορροπημένη διατροφή, και δη η παλιά μεσογειακή διατροφή που περιελάμβανε κυρίως λαχανικά, όσπρια και δημητριακά. Αν όμως κάποιος θέλει για οποιονδήποτε λόγο να ακολουθήσει μια χορτοφαγική δίαιτα, δεν θα έχει κανένα πρόβλημα στην υγεία του και μάλιστα θα αποκομίσει κάποια οφέλη, όπως η προστασία από τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Όσοι ακολουθούν τη χορτοφαγία έχουν πιο χαμηλή την «κακή» χοληστερίνη (LDL) και χαμηλότερη πίεση, που και οι δύο αποτελούν σημαντικούς παράγοντες καρδιαγγειακών νοσημάτων. Επίσης, η μεγάλη κατανάλωση κρέατος έχει συνδεθεί στατιστικά με ορισμένους καρκίνους, όπως αυτόν του παχέος εντέρου και του προστάτη. Συνεπώς η έλλειψη του κρέατος θεωρείται ότι προστατεύει. Επιπλέον με τη βοήθεια της χορτοφαγικής διατροφής βελτιώνονται προβλήματα κινητικότητας του εντέρου (λιγότερη δυσκοιλιότητα, λιγότερες φλεγμονές). Τέλος, η χορτοφαγία συστήνεται για την πρόληψη ορισμένων τύπων καρκίνου, όπως αυτόν του στόματος, του στομάχου και του πνεύμονα.
ΗΘΙΚΗ ΚΑΤΑ ΗΔΟΝΙΣΜΟΥ
(ΧΟΡΤΟΦΑΓΟΣ) Μισέλ Τσουμάνη, 49 ετών, επιχειρηματίας: «Μου αρέσει το κρέας αλλά αγαπάω τόσο τα ζώα, που μου είναι αδύνατον να τα φάω. Βεβαίως καμιά φορά που πεινάω και μου μυρίζει η τσίκνα του ψητού, δελεάζομαι. Αλλά μετά λέω, «Τι είναι αυτό που τρώμε; Ένας τρόμος!» Δεν μπορώ ούτε καν να το σκέφτομαι. Όταν πηγαίνω στο σούπερ μάρκετ και περνάω μπροστά από το χασάπικο, κοιτάζω αλλού. Επίσης έχετε δει πώς είναι οι χώροι μαζικής εκτροφής; Έχει γράψει η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ: «Δεν μπορώ να χωνεύω αγωνίες». Ούτε κι εγώ».
(ΚΡΕΟΦΑΓΟΣ) Λεωνίδας Αντωνίου, 45 ετών, μαθηματικός: «Πολύ δύσκολα θα μπορούσα να κάνω σχέση με μια γυναίκα η οποία έχει πολύ συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες, επειδή για μένα το να απολαμβάνεις το κοινό φαγητό με αυτόν που αγαπάς είναι πολύ κοντά στη χαρά του έρωτα. Ακόμη λοιπόν κι αν κατάφερνα να ακολουθήσω τις δικές της συνήθειες στο καθημερινό φαγητό, δεν θα τα κατάφερνα σε ένα γλέντι με τον κλασικό ελληνικό τρόπο. Δηλαδή εκεί που όλοι θα τρώγαμε τα ψητά μας, θα πίναμε κρασί και θα κάναμε τις γνωστές διατροφικές υπερβολές, εκείνη θα έμενε αμέτοχη τρώγοντας πρασινάδες, καρπούς και φρούτα! Νομίζω ότι αυτό σημαίνει ότι θα είχαμε μια εντελώς διαφορετική αντίληψη για την αγάπη».
