Η Μάχη της Κρήτης δεν γράφτηκε μόνο με αίμα, αλλά και με λέξεις. Λόγια που πέρασαν από το φίλτρο της λογοκρισίας, της προπαγάνδας και της ανάγκης να διαμορφωθεί ένα εθνικά συμφέρον αφήγημα. Οι σελίδες των εφημερίδων εκείνης της εποχής δεν αποτυπώνουν απλώς γεγονότα. Φανερώνουν τρόπους σκέψης, στρατηγικές επιρροής και εθνικές ανασφάλειες. Η Ιστορία, μέσα από τα πρωτοσέλιδα του πολέμου, δεν ειπώθηκε πάντα όπως ήταν, αλλά όπως «έπρεπε» να είναι.
Το έργο της Μαρίνας Μπάντιου προσφέρει ένα πολύτιμο παράθυρο στην εποχή εκείνη, δείχνοντας πως ακόμη και στον πόλεμο των όπλων, η μάχη της πληροφορίας είναι εξίσου σφοδρή.
Στο εξαιρετικό βιβλίο της με τίτλο «Η Μάχη της Κρήτης στον ελλαδικό και διεθνή Τύπο της εποχής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: Λογοκρισία και Προπαγάνδα», περιλαμβάνονται εκατοντάδες αναφορές εντύπων, ελληνικών και ξένων, για τη Μάχη της Κρήτης.
Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΚΑΙ Η «ΝΙΚΗ» ΤΗΣ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ
Ο γερμανικός Τύπος πρόβαλε τη ναζιστική κατάκτηση της Κρήτης ως απελευθέρωση από τη «βρετανική κατοχή» και τον «ψεύτη και πολεμοκάπηλο Τσόρτσιλ». Μάλιστα, ο ίδιος ο Τσόρτσιλ δεχόταν σφοδρές επικρίσεις ακόμα και μέσα στη Βρετανία.
«Ο γερμανόφωνος Τύπος, αναμφίβολα στηρίζεται στην απαξίωση του αντιπάλου με μια χαρακτηριστική ακλόνητη εμμονή στην απόλυτη ορθότητα των θέσεών τους, ενώ προσδίδει ένα ηρωικό χαρακτήρα στον αγώνα των Γερμανών στρατιωτών»,
Ο ιταλικός Τύπος, από την άλλη, επιδίωκε να αποδώσει εύσημα στις ιταλικές δυνάμεις, κυρίως για λόγους πολιτικού κύρους. Ο Μουσολίνι απαιτούσε μια, έστω και προσχηματική, νίκη, τόσο για να ενισχύσει το φασιστικό καθεστώς του όσο και για να έχει μερίδιο στη δόξα της ενδεχόμενης επικράτησης του Άξονα.
Η Ελλάδα παρουσιάζεται ως χώρα που τελεί υπό βρετανική πίεση, ενώ οι Ιταλοί εμφανίζονται να συνεργάζονται άψογα με τους Ναζί στο πεδίο των επιχειρήσεων.
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ
Στην Ελλάδα, τα μέσα ενημέρωσης της εποχής τείνουν να παρουσιάζουν τη μάχη της Κρήτης πρωτίστως ως μια σφοδρή σύγκρουση ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η παρουσίαση του βασιλιά Γεωργίου Β’, ο οποίος σκιαγραφείται ως ένα πρόσωπο επηρεασμένο παρασκηνιακά από τους Βρετανούς — σχεδόν ως «θύμα» των πολιτικών τους παιχνιδιών.
Η ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΦΙΛΤΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ
Στη ναζιστικά ελεγχόμενη Γαλλία, ο Τύπος δημοσίευε κυρίως ειδήσεις και απόψεις που προέρχονταν από τα πρακτορεία και τις εφημερίδες του Άξονα. Ξεχωρίζει, ωστόσο, η περίπτωση της Petit Journal, με διευθυντή τον Φρανσουά ντε λα Ροκ, ο οποίος επέτρεψε τη δημοσίευση αναφορών για τις βαριές γερμανικές απώλειες και παραθέσεις από τον βρετανικό Τύπο.
ΑΓΓΛΟΣΑΞΟΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ
Τα πρώτα δημοσιεύματα των βρετανικών εντύπων έδιναν έμφαση στην ισχυρή άμυνα της Κρήτης, τη γενναιότητα του τοπικού πληθυσμού και χαρακτήριζαν απαξιωτικά τους Γερμανούς. Όταν όμως η έκβαση της μάχης έγινε σαφής, η ρητορική άλλαξε. Η ήττα παρουσιάστηκε ως οδυνηρό πλήγμα, ενώ ακολούθησαν σκληρές κριτικές για την τακτική, την αποφασιστικότητα και τη συνοχή των συμμαχικών δυνάμεων.
ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ: ΠΙΣΤΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΠΕΡΗΦΑΝΙΑ
Ο αυστραλιανός και ο νεοζηλανδικός Τύπος κατέγραψαν με ακρίβεια τα γεγονότα της Κρήτης, διατηρώντας πιο ψύχραιμο τόνο και αποφεύγοντας ακρότητες. Οι ευθύνες αποδόθηκαν στους Βρετανούς, και ιδιαίτερα στον Τσόρτσιλ. Ο στρατηγός Frayberg, παρά τον φόβο ότι θα του καταλογιζόταν η ευθύνη της ήττας, αποθεώθηκε τελικά από τα νεοζηλανδικά έντυπα και προβλήθηκε ως χαρισματικός ηγέτης.
ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ: ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΜΕ… ΚΛΙΣΗ
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εφημερίδες τηρούσαν φαινομενικά ουδέτερη στάση, καθώς η χώρα δεν είχε ακόμη εμπλακεί ενεργά στον πόλεμο. Ωστόσο, ο φιλοσυμμαχικός τόνος ήταν αισθητός. Τα ανακοινωθέντα των Συμμάχων παρουσιάζονταν ως έγκυρες πηγές, ενώ εκείνα του Άξονα εισάγονταν με επιφυλακτικότητα, ως «ισχυρισμοί» της ναζιστικής Γερμανίας.
Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΩΣ ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Η μελέτη του Τύπου της εποχής αναδεικνύει ότι η Μάχη της Κρήτης δεν κρίθηκε μόνο στα χαρακώματα, αλλά και στα τυπογραφεία. Κάθε πρωτοσέλιδο, κάθε λέξη, κάθε αποσιώπηση υπήρξε εργαλείο πειθούς, συγκάλυψης ή αντίστασης. Η πληροφόρηση έγινε όπλο, η προπαγάνδα στρατηγική και η λογοκρισία κανόνας. Η ματιά της Μαρίνας Μπάντιου μας υπενθυμίζει πως ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρθηκαν τα γεγονότα της Κρήτης αποκαλύπτει όχι μόνο τις πολιτικές ισορροπίες της εποχής, αλλά και την αιώνια μάχη για την αλήθεια – μια μάχη που συνεχίζεται, κάθε φορά που γράφεται η Ιστορία.
