Σήμερα -αρχές του 2016- και ενώ ο πόλεμος στη Συρία βρίσκεται στο έκτο έτος του, θεωρώ πως θα είναι καλό να ανοίξουμε τα βιβλία της Ιστορίας για να δούμε πολύ περιληπτικά, πώς συνδέονται όλα αυτά με το δικό μας αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Μετά το πέρασμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δημιουργήθηκαν στην Ανατολή τα βασίλεια των Διαδόχων του, από τη Συρία έως το Αφγανιστάν, με πολλές ελληνικές πόλεις διάσπαρτες στο χώρο, που έκαναν τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα οικουμενική για πολλούς αιώνες.
Η Συρία ήταν «η άλλη Ελλάδα» του Σέλευκου, αλλά και η «Μικρή Μακεδονία» σύμφωνα με τις περιγραφές του Στράβωνα. Είχε 50 ελληνικές πόλεις, που έφεραν ονόματα πόλεων της Μακεδονίας: Δίον, Πέλλα, Έδεσσα, Αμφίπολη, Σελεύκεια, Αντιόχεια, και άλλες. Η Αλέπο είναι η αρχαία Βέροια. (Πρώιμες χαμένες πατρίδες;) Όλες άκμασαν στην Ελληνιστική, Ελληνορωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή.
Στη Συρία δημιουργήθηκε το Βασίλειο των Σελευκιδών (3ος αιώνας π.Χ.) και αναπτύχθηκε ο Ελληνικός πολιτισμός κατά την Ελληνιστική Εποχή. Διατηρήθηκε κατά τη Ρωμαϊκή και πέρασε αυτούσιος μέσα στο Βυζάντιο, έως τον πρώτο αιώνα της Αραβικής κυριαρχίας. Το αποδεικνύουν τα ιστορικά στοιχεία και τα αρχαιολογικά ευρήματα των αρχαιολόγων. Αποδεικνύουν την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού και γλώσσας στην Ανατολή και την έντονη επιρροή στους λαούς και τις τέχνες της ευρύτερης περιοχής, με σημαντικούς πυρήνες την Αλεξάνδρεια, τη Δαμασκό και την Αντιόχεια, που ονομάστηκαν «η εξελληνισμένη Ανατολή». Η ζωντανή ποιητική παρουσίασή της είναι ο ποιητής μας Καβάφης, που την συνέλαβε σε πολλά από τα ποιήματά του.
Στην αρχαία Συρία μιλούσαν τα ελληνικά επί 10 αιώνες: από το 300 π.Χ. έως το 750 μ.Χ. Εκεί, και μετά στη Βαγδάτη, έγιναν οι πρώτες μεταφράσεις ελληνικών βιβλίων στα αραβικά, που έσωσαν πολλά από τα έργα των αρχαίων Ελλήνων. Εκεί έγινε και η «αποκαλυπτική» -όπως λέγεται- σύλληψη του Χριστιανισμού από τον ελληνόφωνο Απόστολο Παύλο, με έμπνευση από την ελληνική σκέψη και φιλοσοφία. Το όχημα της νέας ελληνόφωνης θρησκείας βάδισε πάνω στον πλατύ και χαραγμένο δρόμο της ελληνικής παιδείας, γιατί άλλος δεν υπήρχε.
ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΒΑΓΔΑΤΗ
Το Βυζάντιο κατά τον 8ο και 9ο αιώνα μ.Χ. συγκλονίστηκε από τη σφοδρή διαμάχη για τις εικόνες. Τούτο είναι το πρώτο μεσαιωνικό ξεσήκωμα του Ελληνισμού ο οποίος ήθελε την αποδέσμευση από τον άκρατο θρησκευτικό και πνευματικό δογματισμό. Πίσω από την πάλη για την κατάργηση και τον περιορισμό των μοναστηριών διακρίνεται η θέληση των εικονομάχων να πάρουν στα χέρια τους τη δημόσια εκπαίδευση από τα χέρια των κληρικών, που θεωρούσε την ελληνική κλασική παιδεία επικίνδυνη για την πίστη.
Ταυτόχρονα, όμως, τον 9o αιώνα στη Βαγδάτη λειτούργησε ο «Οίκος της Σοφίας», ένα από τα σημαντικότερα κέντρα διανόησης που ενθάρρυνε φιλόδοξους νέους άντρες να συμμετάσχουν στη μετάφραση και τη μελέτη παλιών χειρογράφων, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονταν από την αρχαία Ελλάδα. Τα έργα του Αριστοτέλη, του Ευκλείδη, του Γαληνού και πολλών άλλων στοχαστών της αρχαίας Ελλάδας είχαν όλα μεταφραστεί. Χωρίς τους μουσουλμάνους μελετητές δεν θα γνωρίζαμε ούτε τα μισά απ’ όσα γνωρίζουμε για την επιστήμη των προγόνων μας. Και όχι μόνο αυτό: από αυτές ακριβώς τις μεταφράσεις δημιουργήθηκαν τα θεμέλια της ευρωπαϊκής επιστήμης και φιλοσοφίας μετά το 1100 μ.Χ.
ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΙΣΛΑΜ
Η ισλαμική επιστήμη επεκτάθηκε ανατολικά και δυτικά, όπως ακριβώς και τα μουσουλμανικά εδάφη. Ο Αριστοτέλης θαυμαζόταν από τον ισλαμικό κόσμο και μάλιστα εντάχθηκε στην ισλαμική φιλοσοφία.
Πολλοί μουσουλμάνοι λόγιοι, ασχολήθηκαν με πολλούς γνωστικούς κλάδους: την ιατρική, τη φιλοσοφία, ιδίως τα μαθηματικά και τη φυσική. Τα μεταφρασμένα κείμενα από τα αραβικά βιβλία χρησιμοποιήθηκαν ως εγχειρίδια στις νέες ευρωπαϊκές επιστημονικές σχολές.
Για περισσότερο από 300 χρόνια, το σημαντικότερο επιστημονικό και φιλοσοφικό έργο στον κόσμο επιτελούνταν στις ισλαμικές χώρες. Όσο η Ευρώπη κοιμόταν -κατά το Μαύρο Μεσαίωνα- η Μέση Ανατολή και η ισλαμική Ισπανία εργάζονταν. Τα σημαντικότερα κέντρα ήταν η Βαγδάτη, η Δαμασκός, το Κάιρο και η Κόρντοβα στην Ισπανία. Οι πόλεις αυτές είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Φωτισμένους ηγέτες που εκτιμούσαν και χρηματοδοτούσαν την έρευνα και ήταν ανεκτικοί απέναντι σε μελετητές προερχόμενους από οποιαδήποτε πίστη.
Η απόκτηση γνώσης από οποιαδήποτε πηγή δεν ήταν βέβαια αρεστή σε όλους τους ηγεμόνες του Ισλάμ. Ορισμένοι πίστευαν ότι το Κοράνιο περιείχε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει ο άνθρωπος. Οι εντάσεις αυτές εξακολουθούν να εκδηλώνονται μέχρι και σήμερα.
Τέλος να σημειώσουμε πως η Συρία, είναι ένα μοναδικό λίκνο αρχαίων πολιτισμών με εξαιρετικά σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, με ελληνικά θέατρα, αγάλματα και δημόσια κτίρια -όπως στην Παλμύρα- που έγιναν όλοι τους θύματα του σημερινού πολέμου. Η Ελλάδα και, μάλιστα, η Μακεδονία, χάνουν πολύτιμες για την Ιστορία μας μνήμες που άφησαν οι Μακεδόνες και ο ελληνικός πολιτισμός, που άνθισε εκεί στην ελληνιστική, ελληνορωμαϊκή και τη βυζαντινή εποχή.
