ΤΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ θα δοθεί στους επισκέπτες των εμβληματικών κοινοτήτων της Μεσογειακής Δίαιτας στον Αγρό Κύπρου και στην Κορώνη στην Ελλάδα στο ερώτημα: Πώς μπορώ να εφαρμόσω την γνήσια Μεσογειακή Δίαιτα;
Αγαπητοί συγχωριανοί αγρότες και απανταχού ‘αγρότες’ της Κύπρου και της Ελλάδας,
Επικοινωνώ μαζί σας για το εθνικό θέμα της παραδοσιακής δίαιτας που σε πρόσφατες δεκαετίες ονομάστηκε Μεσογειακή Δίαιτα. Ο όρος εισήχθη το 1956 για να περιγράψει την τότε δίαιτα των αγροτικών περιοχών που διαπιστώθηκε ως υγιεινή, μακροζωίας και προληπτική εναντίον χρόνιων παθήσεων. Επιπλέον, είναι κατάλληλη για περιβαλλοντική προστασία, χαμηλού κόστους διατροφή και ανάπτυξη αγροτουρισμού.
Πρόκειται για την δίαιτα με την οποία οι γεροντότεροι Έλληνες γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε. Βασιζόταν κυρίως σε τοπικά ανεπεξέργαστα φυτικά τρόφιμα -δηλαδή τα νηστίσιμα φαγητά- με λιγοστή χρήση τροφίμων ζωικής προέλευσης. Η κατανάλωση σε ψάρι ήταν λιγοστή και περιορισμένη στις παράκτιες περιοχές.
Αντί καταγραφής και προώθησης, οι Αρχές περιορίστηκαν στη συλλογή συνταγών και κατοχύρωση ειδικών φαγητών όπως η φέτα και το χαλούμι, και υιοθέτησαν μοντέρνες διατροφικές αλλαγές βασισμένες σε βιομηχανικά επεξεργασμένα τρόφιμα.
Το 2010 η Μεσογειακή δίαιτα ενεγράφη στη λίστα Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, χωρίς όμως καταγραφή της πρακτικής εφαρμογής – όπως γίνεται με όλες τις εγγραφές.
Επιπλέον, οι ελληνικές Αρχές, για σκοπούς ικανοποίησης των κανονισμών εγγραφής στην UNESCO, επανέφεραν ένα εγκαταλελειμμένο ορισμό της λέξης δίαιτα σε ‘τρόπο ζωής’. Αγνοούν την επίσης αρχαία αλλά κοινώς αποδεκτή ερμηνεία, ‘τρόπος διατροφής τον οποίο ακολουθεί κανείς’ (Νεοελληνικό Λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη). Ο τρόπος ζωής συνεισφέρει μεν σημαντικά στην ανθρώπινη υγεία, αλλά δεν είναι μέρος της διεθνώς αποδεκτής ερμηνείας της λέξης δίαιτα.
Με αυτή την ερμηνεία οι Αρχές άλλαξαν σημαντικά την σπουδαιότητα της πρακτικής εφαρμογής της Μεσογειακής δίαιτας με τις πολλαπλές ωφέλειες υγείας, περιβάλλοντος και χαμηλού κόστους διατροφής. Δυστυχώς, με την αποδοχή της νέας ερμηνείας, η UNESCO καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση, υιοθετήσαν τον μοντέρνο θεσμό παραπληροφόρησης της βιομηχανίας τροφίμων.
Οι ‘καλές προθέσεις’ δεν δικαιολογούν γλωσσική ατασθαλία.
ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΣΥΔΟΣΙΑ
Σε αντίθεση με πρόσφατες εξελίξεις, η γλώσσα της γνήσιας Μεσογειακής Δίαιτας ήταν απλή και αντανακλούσε την φυσική σύσταση των φαγητών. Δύο παραδείγματα γλωσσικής ασυδοσίας είναι το ψωμί και το ελαιόλαδο:
– Το ιστορικό ψωμί ήταν γνήσιο και φτιαγμένο με φυσικό/ανεπεξέργαστο αλεύρι, προζύμι, αλάτι και νερό. Το σημερινό “έκτρωμα” ψωμιού παρασκευάζεται από χημικά ασπρισμένο αλεύρι, με αφαίρεση του πλούσιου σε βιταμίνη Ε εμβρύου του σιταριού, χρησιμοποίηση βιομηχανικής μαγιάς και μιας πληθώρας άλλων χημικά επεξεργασμένων συστατικών.
– Το ιστορικό ελαιόλαδο ήταν ένας γνήσιος ελαιοχυμός. Σε πρόσφατες δεκαετίες, η βιομηχανία ελαιολάδου άλλαξε, λανθασμένα και παραπλανητικά, το νόημα της ιστορικής λέξης ελαιόλαδο σε “ραφινέ” ελαιόλαδο. Επίσης, για καλό λάδι πρέπει να ζητήσεις έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Όμως, δεδομένης της μείωσης των αντιοξειδωτικών ουσιών από την μοντέρνα άρδευση των ελαιόδεντρων, την νομιμοποίηση χρήσης νερού στην εξαγωγή του ελαιολάδου και το φιλτράρισμα που ακολουθεί, μια πιο αρμόδια ονομασία θα ήταν ‘πρώην παρθένο ελαιόλαδο’. Σημειωτέον ότι το ιστορικό ελαιόλαδο συνεισέφερε σημαντικά στην παραδοσιακή υγιεινή δίαιτα.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ – Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΠΩΝ
Οι αρμόδιες Αρχές καλούνται να προβούν στην επείγουσα καταγραφή της πρακτικής εφαρμογής της Μεσογειακής Δίαιτας – ενόσω είναι στη ζωή οι γεροντότεροι, οι τελευταίοι γνώστες και πράκτες αυτής της δίαιτας. Ο οδηγός θα καλύπτει λεπτομέρειες εφαρμογής, όπως:
-Τα φαγητά που έτρωγαν οι παλιοί καθώς και τους συνδυασμούς και συνήθειες που τα έτρωγαν.
-Οι ελιές συντηρούνταν με άλας και τρώγονταν μόνο με τα νηστίσιμα φαγητά για καλή γεύση. “Μια ελιά, δυό μπουκιές”, συμβούλευε την κόρη της μια μητέρα. Όμως, σε πρόσφατες δεκαετίες κυριαρχούν στην αγορά πράσινες ελιές που εκπικρίζονται χημικά με καυστική σόδα. Εάν παραμείνουν πράσινες ονομάζονται Ισπανικού τύπου. Εάν μαυριστούν χημικά, χάνουν την θρεπτική τους αξία και δημιουργούνται/αυξάνονται καρκινογόνες ουσίες όπως το acrylamide και ονομάζονται ελιές τύπου “Καλιφόρνια”. Επιπλέον, εάν οι χημικά μαυρισμένες ελιές χρησιμοποιηθούν στο μαγείρεμα, η ψηλή θερμοκρασία αυξάνει την καρκινική δράση του acrylamide.
Οι ξηροί καρποί τρώγονται τακτικά και ξεφλουδίζονταν την ώρα του φαγητού, ιδιαίτερα τα καρύδια που οξειδώνονται εύκολα λόγω της ω-3 που περιέχουν.
-Τα όσπρια φουσκώνονται από βραδύς σε κρύο νερό το οποίο αλλάζεται πριν από το μαγείρεμα και ξανά όταν μισοψηθούν – για αυξημένη διατροφική αξία. Πάντοτε τρώγονται με γνήσιο ψωμί ή μακαρόνια ή ρύζι, για πλήρη πρόσληψη πρωτεϊνών. Επίσης, σερβίρονταν με την καθιερωμένη παραδοσιακή χορτοσαλάτα που, μαζί τα πολλαπλά οφέλη, βοηθά στην πρόσληψη του σιδήρου.
-Το χαλούμι ήταν φτιαγμένο από κατσικίσιο γάλα και με ‘πηδκιά’ ή πυτιά (όχι τη σημερινή σκόνη) και τρωγόταν σε πολύ μικρές ποσότητες. Η μητέρα μου μας έλεγε, ‘τσιμπί, τσιμπί το χαλούμι για να φάτε και το ψωμί να σας χορτάσει’.
Αυτές και πολλές άλλες λεπτομέρειες χρειάζονται για αποτελεσματική εφαρμογή της γνήσιας Μεσογειακής δίαιτας. Όμως, με την ακατανόητη αμέλεια καταγραφής, η παραδοσιακή δίαιτα, πολύ σύντομα θα εκλείψει ακόμη και από τη μνήμη.
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
Η UNESCO και η Ευρωπαϊκή Ένωση καλούνται να εκδώσουν ένταλμα καταγραφής της πρακτικής εφαρμογής της παραδοσιακής δίαιτας – ιδιαίτερα της Ελληνικής, το πρότυπο της Μεσογειακής δίαιτας.
Ο Ακαδημαϊκός, Φιλανθρωπικός και Ευεργετικός φορέας, καλούνται να υιοθετήσουν, χρηματοδοτήσουν και διεκπεραιώσουν αυτή την προσπάθεια ώστε να συμπληρωθεί το κενό που άφησε η αμέλεια του επίσημου φορέα.
Δεδομένου ότι η Μεσογειακή Δίαιτα είναι συνυφασμένη με τις αγροτικές περιοχές, ο αγροτικός φορέας θα μπορέσει να πρωτοστατήσει στην αναβίωση και προώθηση αυτού του θησαυρού που θα είναι συγχρόνως χρήσιμη στην προώθηση του αγροτουρισμού και στην νεότερη γενιά που έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον σε δίαιτες χορτοφαγίας.
Ο αγροτουρισμός και η Μεσογειακή δίαιτα, συμβαδίζουν. Με κατάλληλο χειρισμό, η επαρχία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή γνώσης στον ιστορικό τόπο εφαρμογής της. Προς επιτυχία, επείγει η έγκαιρη καταγραφή της παραδοσιακής δίαιτας των αγροτικών περιοχών και η αντιμετώπιση της παραπλανητικής και επιζήμιας γλωσσικής ασυδοσίας.
Αγαπητοί αγρότες και αγρότες επαρχιακών περιοχών Κύπρου και Ελλάδας,
Ελπίζω να εγείρετε με τις αρμόδιες Αρχές, την αναγκαιότητα ορθολογιστικής προώθησης της γνήσιας παραδοσιακής δίαιτας και του αγροτουρισμού που συνάδει με αυτή τη δίαιτα.
Τα σημαντικά και πολύπλευρα οφέλη υγείας, περιβαλλοντικής προστασίας και χαμηλού κόστους διατροφής, επιβάλουν σοβαρή και γρήγορη δράση.
*Ο Μάρκος Δυμιώτης γεννήθηκε και μεγάλωσε με την παραδοσιακή δίαιτα στον Αγρό Κύπρου.
