Οι συνταξιούχοι δικαιούνται ακόμη την ευνοϊκή μεταχείριση ως προς τις συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις τους (superannuation), επισήμανε ο υπουργός Οικονομικών, Jim Chalmers, εν μέσω της έντονης φημολογίας για επερχόμενες μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό σύστημα εις βάρος των πιο εύπορων ηλικιωμένων, στο πλαίσιο της στόχευσης της κυβέρνησης για «διαγενεακή δικαιοσύνη».
Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Chalmers, μιλώντας σήμερα στο ABC, επανέλαβε πως οι νεότερες γενιές θα πρέπει να έχουν μια δίκαιη εκκίνηση όσον αφορά στη ζωή τους και αυτό θα αποτελέσει στοιχείο των οποιονδήποτε αλλαγών. Αλλά, η ευνοϊκή μεταχείριση ώστε να ενθαρρύνονται να είναι στο σύστημα superannuation, «δεν είναι κάτι που προτείνουμε να αλλάξει».
«Πρέπει να διασφαλίσουμε, συλλογικά ως Αυστραλοί, ότι η δίκαιη εκκίνηση (fair go) αποτελεί καθοριστικό στοιχείο για το μέλλον μας και όχι μόνο για το παρελθόν μας».
Διευκρίνισε ότι παρότι η «διαγενεακή δικαιοσύνη» θα είναι βασικός παράγοντας οποιονδήποτε αλλαγών, δε θα υπάρξει βιασύνη στην εφαρμογή κάποιας μεταρρύθμισης.
«Ο καλύτερος τρόπος για να επεξεργαστούμε οποιαδήποτε πρόσθετα βήματα … είναι με τη συνήθη πρακτική της κυβέρνησης, της διαβούλευσης και της εξέτασης, κάτι το οποίο κάνουμε» πρόσθεσε, επιβεβαιώνοντας ότι και η προτεινόμενη αλλαγή για φορολόγηση σε υπόλοιπα super πάνω από $3 εκατ. δε θα κατατεθεί άμεσα.
Μια σειρά από «επιλογές» για την Οικονομία συζητήθηκαν στην Στρογγυλή Τράπεζα στην Καμπέρα την περασμένη εβδομάδα. Οι συνομιλίες είχαν ως στόχο την ενίσχυση της Παραγωγικότητας, με όφελος και για τον προϋπολογισμό.
Όσον αφορά στο φορολογικό… έπεσαν το τραπέζι και προτάσεις για νέους φόρους, όπως αυτοί για τον πλούτο και την κληρονομιά (μας ενημερώνει παρακάτω ο κ. Τόνι Αναμουρλής*), ανοίγοντας εκ νέου μια έντονα φορτισμένη συζήτηση. O «σκιώδης υπουργός» Μικρών Επιχειρήσεων, Tim Wilson, κατηγόρησε τον κ. Chalmers ότι «στρέφει τα παιδιά εναντίον των γονίων τους».
Και ενώ τα της φορολογικής μεταρρύθμισης παραμένουν… ανοιχτά, ελήφθησαν αποφάσεις που υλοποιούνται άμεσα. Όπως η αναστολή, μέχρι το 2029, της επικαιροποίησης των κανόνων του Εθνικού Κώδικα Δόμησης, κάτι που σύμφωνα με την αρμόδια υπουργό Στέγασης, Clare O’Neil, θα δώσει «ανάσα» στους κατασκευαστές.
Οι αναθεωρήσεις του Κώδικα, που αριθμεί περισσότερες από 2000 σελίδες, πραγματοποιούνται συνήθως κάθε τρία χρόνια. Οι κανόνες δεν ήταν εφαρμόσιμοι για πολλούς κατασκευαστέ, ενώ ήταν απαραίτητη η επιτάχυνση των χρόνων κατασκευής, δήλωσε η κα O’Neil.
Η αναστολή δεν περιλαμβάνει βασικές αλλαγές σε θέματα Ασφάλειας και Ποιότητας.
«Χρειαζόμαστε απεγνωσμένα περισσότερες κατοικίες για τους Αυστραλούς στη χώρα μας, και αυτός είναι ο τρόπος για να το επιτύχουμε», πρόσθεσε η αρμόδια υπουργός.
ΠΕΡΙ ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ
Όσον αφορά στη σύζητηση για έναν φόρο πλούτου (wealth tax), ο κ. Αναμουρλής απαντά στο αν πρόκειται για μια «τολμηρή μεταρρύθμιση ή οικονομικό σφάλμα;».
Επισημαίνει, ανάμεσα σε άλλα, ότι:
Στην Στρογγυλή Τράπεζα, το Australia Institute παρουσίασε τρεις «απλές» μεταρρυθμίσεις που, κατά την άποψή του, θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν τη δημοσιονομική μοίρα της χώρας: έναν φόρο πλούτου 2% στα άτομα με περιουσία άνω των $5 εκατ., την επαναφορά του φόρου κληρονομιάς (inheritance tax) και την κατάργηση της έκπτωσης φόρου υπεραξίας κεφαλαίου (capital gains tax – CGT discount).
Μαζί, αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να αποφέρουν, εκτιμάται, περίπου 70 δισ. δολάρια ετησίως—αρκετά, σύμφωνα με το Ινστιτούτο, για να χρηματοδοτηθούν σχολεία, νοσοκομεία, στέγαση, το NDIS και η κοινωνική πρόνοια.
Η πρόταση έχει αναζωπυρώσει μια από τις πιο ακανθώδεις συζητήσεις: μέχρι πού πρέπει να φτάνουν οι κυβερνήσεις στη φορολόγηση του πλούτου; Οι υποστηρικτές βλέπουν επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστεί η ανισότητα και το διαγενεακό μειονέκτημα. Οι επικριτές προειδοποιούν φυγή κεφαλαίων.
Και πίσω από αυτή τη νέα συζήτηση κρύβεται μια συχνά παραγνωρισμένη αλήθεια: η Αυστραλία ήδη διαθέτει μια μορφή «φόρου θανάτου» (death tax), ενσωματωμένη στο καθεστώς του capital gains tax, που περιπλέκει τη συζήτηση για το τι είναι δίκαιο και τι νέο.
Η βασική πρόταση για έναν wealth tax είναι το αίτημα του Australia Institute για επιβολή εισφοράς 2% επί της καθαρής περιουσίας άνω των $5 εκατ. εξαιρουμένης της οικογενειακής κατοικίας και τoυ superannuation…
Τα μοντέλα του Ινστιτούτου δείχνουν ότι ένας τέτοιος φόρος θα μπορούσε να αποφέρει $41 δισ. τον χρόνο. Ακόμα κι αν περιοριζόταν μόνο στα 200 πλουσιότερα νοικοκυριά, υποστηρίζει, το μέτρο θα απέφερε $12,5 δισ. ετησίως.
Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι αυτά τα χρήματα είναι απολύτως αναγκαία. Ο λόγος φόρων προς ΑΕΠ της Αυστραλίας παραμένει πολύ κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Με το … σύστημα πρόνοιας να βρίσκεται υπό πίεση, η διεύρυνση της φορολογικής βάσης φαίνεται δημοσιονομικά συνετή.
Οι υπέρμαχοι παρουσιάζουν επίσης τον φόρο ως εργαλείο ισότητας: σε μια οικονομία όπου λίγες οικογένειες κατέχουν δυσανάλογο πλούτο, ενώ οι νεότεροι αγωνίζονται να μπουν στην αγορά κατοικίας, η φορολόγηση του πλούτου θα μπορούσε να βοηθήσει στη γεφύρωση του χάσματος.
CGT
Ίσως η πιο πολιτικά φορτισμένη μεταρρύθμιση είναι η πρόταση για κατάργηση της έκπτωσης 50% στον φόρο υπεραξίας κεφαλαίου (CGT discount). Το μέτρο εισήχθη από την κυβέρνηση John Howard το 1999 και σημαίνει ότι αν ένα επενδυτικό ακίνητο που διατηρείται για πάνω από 12 μήνες αυξηθεί σε αξία κατά $100.000, μόνο τα 50.000 υπολογίζονται ως φορολογητέο εισόδημα.
Η έκπτωση σχεδιάστηκε για να ενθαρρύνει τις επενδύσεις, αλλά οι επικριτές υποστηρίζουν ότι εκτόξευσε τη στεγαστική κερδοσκοπία…
Η κατάργηση της έκπτωσης θα μπορούσε, σύμφωνα με το Australia Institute, να αποφέρει $19 δισ. ετησίως, ενώ θα ασκούσε καθοδική πίεση στις τιμές των κατοικιών και θα μείωνε την ανισότητα.
ΟΙ ΕΠΙΚΡΙΤΕΣ
Ο επικεφαλής οικονομολόγος της AMP, Δρ Shane Oliver, ήταν κατηγορηματικός: «Ο φόρος πλούτου νομίζω ότι είναι απίστευτα επικίνδυνος … Θέλεις οι Αυστραλοί να αισθάνονται σιγουριά ώστε να ξεκινούν επιχειρήσεις και να χτίζουν τον πλούτο τους – έτσι προχωράμε μπροστά».
Η κριτική του βασίζεται σε δύο σημεία. Πρώτον, η Αυστραλία ήδη διαθέτει ένα από τα πιο προοδευτικά φορολογικά συστήματα στον ανεπτυγμένο Κόσμο: το κορυφαίο 10% των εισοδηματιών πληρώνει σχεδόν το 50% όλων των φόρων εισοδήματος. Η προσθήκη νέων φόρων πλούτου και κληρονομιάς ενέχει τον κίνδυνο να επιβαρύνει περαιτέρω αυτήν την ομάδα, υπονομεύοντας τα κίνητρα για επένδυση, καινοτομία και ανάπτυξη επιχειρήσεων.
Δεύτερον, ο Δρ Oliver προειδοποιεί για τη μακροπρόθεσμη ζημιά. Παρότι οι φόροι πλούτου και κληρονομιάς μπορεί να αποφέρουν βραχυπρόθεσμα σημαντικά έσοδα, κινδυνεύουν να προκαλέσουν φυγή κεφαλαίων και μείωση της επιχειρηματικότητας…
ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΝΑΡΚΟΠΕΔΙΟ
Το Εργατικό Κόμμα έχει βρεθεί ξανά σε αυτό το πεδίο. Στις εκλογές του 2016 και του 2019 προχώρησε με σχέδιο μείωσης της έκπτωσης CGT στο 25%, για να υποστεί εκλογική ήττα … Τα πολιτικά τραύματα παραμένουν … η κυβέρνηση Albanese φαίνεται επιφυλακτική να δώσει στην αντιπολίτευση εύκολη ευκαιρία για εκστρατεία φόβου περί «death taxes».
Το φάντασμα του «φόρου θανάτου» πλανάται έντονα στη συλλογική μνήμη της αυστραλιανής πολιτικής…
Ωστόσο, η δημόσια συζήτηση συχνά παραβλέπει ένα κρίσιμο γεγονός: η Αυστραλία ήδη διαθέτει έναν φόρο υπεραξίας κεφαλαίου που λειτουργεί ως de facto «death tax». Όταν ένας άνθρωπος πεθαίνει, ο φόρος CGT δεν εξαφανίζεται—απλώς αναβάλλεται…
Αν ένας γονέας αγόρασε ένα επενδυτικό ακίνητο το 1985 για $100.000 και αξίζει $1 εκατ. τη στιγμή του θανάτου το 2025, ο κληρονόμος αποκτά το ακίνητο με κόστος κτήσης 100.000 δολαρίων. Αν το πουλήσει, θα βρεθεί αντιμέτωπος με φορολογητέο κέρδος $900.000. Παρότι διαφέρει από έναν παραδοσιακό φόρο κληρονομιάς, η αρχή παραμένει η ίδια: ο θάνατος πυροδοτεί τελικά φορολογική υποχρέωση επί του συσσωρευμένου πλούτου.
Στην πράξη, αυτός ο CGT κατά τον θάνατο μπορεί να είναι εξίσου δυσβάστακτος με έναν παραδοσιακό inheritance tax, ειδικά για οικογένειες με μη ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία. Για παράδειγμα, αγροκτήματα ή μικρές επιχειρήσεις που περνούν από γενιά σε γενιά…
Οι υποστηρικτές της επαναφοράς φόρου κληρονομιάς συχνά παρουσιάζουν την Αυστραλία ως εξαιρετικά επιεική … όμως η αλήθεια είναι πιο σύνθετη, το καθεστώς της διαφέρει στη μορφή, αλλά όχι πλήρως στην ουσία.
ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Στην καρδιά αυτής της συζήτησης βρίσκεται η στεγαστική κρίση. Το Australia Institute επισημαίνει δικαίως ότι η έκπτωση CGT, ευνοώντας την επένδυση έναντι της μισθωτής εργασίας, έχει στρεβλώσει την αγορά. Ένας μέσος εργαζόμενος που κερδίζει $104.520 τον χρόνο δεν μπορεί πλέον να αντέξει την τυπική κατοικία σε πρωτεύουσα, η οποία πλέον κοστίζει πάνω από $1 εκατ. Οι τράπεζες σπάνια δανείζουν πάνω από έξι φορές το ετήσιο εισόδημα…
Αυτό έχει δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο: οι επενδυτές, ενισχυμένοι από την έκπτωση και το negative gearing, δανείζονται με ενέχυρο υπάρχοντα ακίνητα για να αποκτήσουν περισσότερα, ωθώντας τις τιμές ακόμη πιο ψηλά. Το γενεαλογικό χάσμα διευρύνεται: οι νεότεροι Αυστραλοί βλέπουν την ιδιοκατοίκηση σαν ξεθωριασμένο όνειρο, ενώ οι μεγαλύτερες γενιές κατέχουν διογκούμενα χαρτοφυλάκια ακινήτων…
ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
Πού μας αφήνει λοιπόν αυτό; Από τη μια πλευρά, το Australia Institute έχει δίκιο: η Αυστραλία υποφορολογεί τον πλούτο σε σύγκριση με άλλες χώρες. Με την αυξανόμενη ανισότητα, τον πιεσμένο προϋπολογισμό και την κρίση προσιτής στέγασης, οι τολμηρές μεταρρυθμίσεις είναι δελεαστικές.
Από την άλλη πλευρά, και οι επικριτές έχουν δίκιο: αιχμηρά εργαλεία όπως οι φόροι πλούτου και κληρονομιάς μπορούν να πλήξουν τις επενδύσεις, να τιμωρήσουν την επιχειρηματικότητα και να προκαλέσουν πολιτική αντίδραση.
Η πραγματική αποστολή είναι να βρεθεί ισορροπία. Η κατάργηση της έκπτωσης CGT πρέπει να είναι το πρώτο βήμα. Είναι στρεβλωτική, παλινδρομική και άμεσα συνδεδεμένη με την κρίση προσιτής στέγασης. Τα έσοδα που θα προκύψουν θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε προγράμματα προσιτής κατοικίας, δημιουργώντας έναν ενάρετο κύκλο.
Ένας φόρος κληρονομιάς θα μπορούσε να εξεταστεί, αλλά μόνο με προσεκτικές εξαιρέσεις για μικρές επιχειρήσεις, αγροκτήματα και οικογενειακές κατοικίες. Χωρίς τέτοιες λεπτές διαφοροποιήσεις, ο φόρος κινδυνεύει να τροφοδοτήσει δυσαρέσκεια και αντιλήψεις περί αδικίας.
Όσο για έναν γενικό φόρο πλούτου, η Αυστραλία πρέπει να προχωρήσει με εξαιρετική προσοχή. Τα διεθνή δεδομένα δείχνουν ότι η διοικητική πολυπλοκότητα και η φυγή κεφαλαίων συχνά υπερβαίνουν τα οφέλη. Μια πιο στοχευμένη προσέγγιση—κλείνοντας παραθυράκια, περιορίζοντας υπερβολικές φοροαπαλλαγές στο superannuation και ενισχύοντας την επιβολή—θα μπορούσε να αποδώσει πιο αξιόπιστα κέρδη…
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Η ανισότητα αυξάνεται. Η στέγαση είναι απρόσιτη οικονομικά. Η φορολογική βάση είναι στενή. Η αγνόηση αυτών των πραγματικοτήτων δεν είναι πλέον επιλογή.
Αλλά η μεταρρύθμιση πρέπει να είναι έξυπνη, όχι τιμωρητική. Η Αυστραλία δεν μπορεί να αντέξει ένα φορολογικό σύστημα που αποθαρρύνει την καινοτομία, τιμωρεί την επιχειρηματικότητα ή οδηγεί κεφάλαια στο εξωτερικό. Το ίδιο, όμως, δεν μπορεί να ανεχθεί και ένα σύστημα που παγιώνει τα προνόμια και αποκλείει τις νεότερες γενιές από την ευημερία.
Η πρόκληση δεν είναι το αν θα γίνει μεταρρύθμιση, αλλά το πώς. Η κατάργηση της έκπτωσης CGT είναι η λογική αρχή. Η επαναφορά φόρου κληρονομιάς απαιτεί λεπτότητα. Ένας φόρος πλούτου παραμένει η πιο επικίνδυνη επιλογή. Και πρέπει να θυμόμαστε: η Αυστραλία ήδη έχει έναν «death tax» που κρύβεται στις σκιές του καθεστώτος CGT.
Οποιαδήποτε συζήτηση που το αγνοεί αυτό είναι ελλιπής—και κινδυνεύει να παραπλανήσει τους ίδιους τους πολίτες που ισχυρίζεται ότι υπηρετεί.
*Ο κ. Αναμουρλής είναι δικηγόρος, ειδικός σε θέματα Διεθνούς Φορολογικού Δικαίου (CTA) (SSA), BA LLB LLM MTax GradDipLegPrac, διευθυντής της νομικής φίρμας Abbott & Mourly και τακτικός συνεργάτης του «Νέου Κόσμου».
