Τα αίτια της σεισμικής κρίσης στη Σαντορίνη αποκαλύπτει η σημαντική μελέτη Ελλήνων και ξένων επιστημόνων που δημοσιεύει το Nature.

Στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό, οι ερευνητές αποκαλύπτουν πως η άνοδος του μάγματος από το υπέδαφος προς τον θαλάσσιο πυθμένα βορειοανατολικά της Σαντορίνης αποτέλεσε τη γενεσιουργό αιτία των δεκάδων χιλιάδων σεισμών που έπληξαν την περιοχή στις αρχές του έτους.

Με τη χρήση μιας νέας μεθόδου τεχνητής νοημοσύνης για τον εντοπισμό σεισμών και δεδομένων από υποθαλάσσιους αισθητήρες στον κρατήρα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο (7 χλμ. ΒΑ της Σαντορίνης), η επιστημονική αποστολή κατάφερε να χαρτογραφήσει με μοναδική λεπτομέρεια τις διεργασίες που εκτυλίχθηκαν στο υπέδαφος.

Υπολογίζεται ότι 0,31 km³ μάγματος εισχώρησαν σε φλέβα μήκους 13 km, ενεργοποιώντας παλιά ρήγματα και αποκαλύπτοντας τη δυναμική σύνδεση των δύο ηφαιστείων

Υπολογίζεται ότι 0,31 km³ μάγματος εισχώρησαν σε φλέβα μήκους 13 km, ενεργοποιώντας παλιά ρήγματα και αποκαλύπτοντας τη δυναμική σύνδεση των δύο ηφαιστείων. Το μάγμα σταμάτησε σε βάθος περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων κάτω από τον θαλάσσιο πυθμένα, προκαλώντας, έτσι, χιλιάδες σεισμούς και σεισμικά βουητά.

Είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες αποκαλύπτουν ότι η Σαντορίνη και ο Κολούμπος μοιράζονται τον ίδιο βαθύτερο μαγματικό θάλαμο και «ανταγωνίζονται» για την ίδια παροχή μάγματος, ενώ οι ίδιοι παρατηρούν το φαινόμενο καθώς αυτό εξελίσσεται.

Τι προκάλεσε χιλιάδες σεισμούς στη Σαντορίνη;

Νέα διεθνής έρευνα αποκαλύπτει: Περίπου 300 εκατ. m³ μάγματος ανέβηκαν από τα βάθη της Γης κάτω από τη Σαντορίνη και τον Κολούμπο, προκαλώντας πάνω από 28.000 σεισμούς στις αρχές του 2025.

Με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης και υποθαλάσσιων αισθητήρων, οι επιστήμονες χαρτογράφησαν με πρωτοφανή ακρίβεια την πορεία του μάγματος.

Η Σαντορίνη παραμένει υπό στενή παρακολούθηση. Η γνώση της δυναμικής της περιοχής είναι κρίσιμη για την ασφάλεια του πληθυσμού.

Η ιστορία, όμως, των καταλυτικών ευρημάτων για την κατανόηση της σεισμικής κρίσης που έπληξε τη Σαντορίνη, και ευρύτερα τον κυκλαδικό χώρο, Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2025, ξεκινάει πολύ πιο πριν: από την ωκεανογραφική αποστολή του 2015 με το ερευνητικό σκάφος «Marcus Langseth» και τη συλλογή στοιχείων για τους μαγματικούς θαλάμους, μαζί με την επί 20ετίας παρακολούθηση των υποθαλάσσιων ρηγμάτων από Ελληνες επιστήμονες. Το αποτέλεσμα είναι η μελέτη να συγκεντρώνει σήμερα τέτοια πληθώρα δεδομένων που να την καθιστούν σημείο αναφοράς στο γεωλογικό ερευνητικό πεδίο. «Είναι η πρώτη φορά που συνδυάζονται τόσο πολλά δεδομένα, χερσαία και θαλάσσια, γεωφυσικά, γεωδαιτικά, δορυφορικά, σεισμικά, γεωχημικά, δεδομένα σεισμικής τομογραφίας, μοντέλα μετακίνησης του μάγματος ανάμεσα σε άλλα. Είναι σπάνιο να έχεις σε έναν υποθαλάσσιο χώρο τόσο πολλά δεδομένα», εξηγεί στην «Κ» η κ. Παρασκευή Νομικού, καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, που πρωτοστατεί στην έρευνα, ενώ συμμετέχει και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. «Αυτός ο συνδυασμός δεδομένων δεν έχει ξαναγίνει για το ηφαίστειο της Σαντορίνης -γι’ αυτό είναι και τόσο πολλά τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν-, ώστε να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε αυτό το δύσκολο σεισμικό φαινόμενο βορειανατολικά του νησιού. Ως ομάδα, που δουλεύουμε στη Σαντορίνη για πάρα πολλά χρόνια, καταφέραμε να συνδυάσουμε αυτά τα δεδομένα για να ανακαλύψουμε τί γίνεται από τον υποθαλάσσιο πυθμένα μέχρι πιο βαθιά, στα βαθύτερα έγκατα του ηφαιστείου της Νέας Καμένης και του Κολούμπου».

Η έρευνα των επιστημόνων συμβάλλει στη γνώση για τη δυναμική των ηφαιστείων, αλλά κρούει και τον κώδωνα για τη συνεχή επαγρύπνηση και την παρακολούθηση της δραστηριότητάς τους, ώστε να ενισχυθεί η ετοιμότητα της πολιτείας, εάν αυτό απαιτηθεί.

Ολες οι εκρήξεις που είχαμε, 19ο, 18ο, 17ο αιώνα, είχαν προειδοποιήσεις. Μπορούμε να είμαστε σίγουροι πότε ένα ηφαίστειο πάει να εκραγεί

«Τα ηφαίστεια προειδοποιούν», σημειώνει η κ. Νομικού. «Και το ηφαίστειο της Σαντορίνης, η Νέα Καμένη, μας έχει δείξει στο παρελθόν ότι και αυτό προειδοποιεί. Ολες οι εκρήξεις που είχαμε, 19ο, 18ο, 17ο αιώνα, είχαν προειδοποιήσεις. Μπορούμε να είμαστε σίγουροι πότε ένα ηφαίστειο πάει να εκραγεί. Αρα αν παρακολουθούμε τη Νέα Καμένη θα είμαστε σε θέση, πολλούς μήνες πριν, να πούμε τι θα συμβεί», λέει η ίδια και προσθέτει για το ηφαίστειο του Κολούμπου: «Η τελευταία έκρηξη του Κολούμπου ήταν το 1650. Ποτέ δεν είπαμε ότι αυτό το ηφαίστειο είναι έτοιμο να εκραγεί. Από τις υποθαλάσσιες ερευνητικές γεωτρήσεις γνωρίζουμε ότι έχει έναν κύκλο περιοδικότητας χιλιάδων χρόνων, έχει όμως καμινάδες οι οποίες εκπέμπουν πολλά αέρια και μπορεί να γίνουν κατολισθήσεις και να προκληθεί τσουνάμι από σεισμούς. Βρίσκεται, δε, σε μια περιοχή με ενεργό σεισμικό περιβάλλον, άρα θα πρέπει το ηφαίστειο αυτό να παρακολουθείται».

Θα πρέπει οπωσδήποτε το υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπου και όλη η τριγύρω περιοχή να παρακολουθούνται με καινοτόμα μηχανήματα. Αυτή η κίνηση του μάγματος που σταδιακά μετακινήθηκε από τα 18 χιλιόμετρα κάτω από τον βυθό, σαφώς, μπορεί να ξανασυμβεί

«Το τονίσαμε και το επισημαίνουμε σε αυτή τη δημοσίευση: Θα πρέπει να παρακολουθείται ο υποθαλάσσιος χώρος. Για να μην είμαστε τυφλοί, θα πρέπει οπωσδήποτε το υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπου και όλη η τριγύρω περιοχή να παρακολουθούνται με καινοτόμα μηχανήματα. Αυτή η κίνηση του μάγματος που σταδιακά μετακινήθηκε από τα 18 χιλιόμετρα κάτω από τον βυθό, σαφώς, μπορεί να ξανασυμβεί, αλλά θα πρέπει να είμαστε σωστότερα προετοιμασμένοι. Πώς; Με συχνότερες ωκεανογραφικές αποστολές και την παρακολούθηση υποθαλάσσιου χώρου, μαζί με τον χερσαίο», σημειώνει η κ. Νομικού.

Το ανθρώπινο μάτι στα έγκατα της Γης

Η περίπτωση της Σαντορίνης μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς στη μελέτη των ηφαιστείων ανά τον κόσμο. «Στο δικό μας γεωλογικό περιβάλλον, στο Αιγαίο, έχουμε υποβύθιση, δηλαδή η αφρικανική πλάκα υποβυθίζεται κάτω από την ευρασιατική, και γι’ αυτό παρατηρούμε την παραγωγή του μάγματος. Είναι σημαντικό να εξετάσουμε το πώς συμπεριφέρονται τα ηφαίστεια και πώς συνδέονται οι μαγματικοί θάλαμοι, και να παίρνουμε παραδείγματα από όλον τον κόσμο. Γι’ αυτό επισημαίνουμε στο τέλος της μελέτης ομοιότητες με ό,τι βλέπουμε να συμβαίνει στη Χαβάη, στην Ισλανδία, και στους πρόσφατους σεισμούς στη χερσόνησο Καμτσάκα. Η καινούργια μελέτη μας δείχνει τι συμβαίνει τώρα στον χώρο της Σαντορίνης και βέβαια μας τροφοδοτεί γνώση για να δούμε όλες τις εκρήξεις με ένα τελείως διαφορετικό μάτι. Να δούμε, τελικά, τι συμβαίνει στα έγκατα της Γης», λέει η κ. Νομικού.

Εχοντας στα χέρια τους τα καινούργια στοιχεία, οι επιστήμονες θα μπορούν τώρα να εξετάσουν εκ νέου τις προηγούμενες εκρήξεις του ηφαιστείου της Σαντορίνης, να δουν τη σχέση και τον συσχετισμό των ηφαιστειακών εκρήξεων Κολούμπου και Νέας Καμένης, ετοιμάζοντας παράλληλα νέες δημοσιεύσεις που προκύπτουν από τα ευρήματα των υποθαλάσσιων ερευνητικών γεωτρήσεων.

Βρίσκονταν εν μέσω ωκεανογραφικής αποστολής όταν ανίχνευσαν τα πρώτα σημάδια για αυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει. Η κ. Νομικού περιγράφει ότι τοποθετούσαν μαζί με τη γερμανική αποστολή από το σκάφος «Maria Merian» υποθαλάσσιους σεισμογράφους γύρω από τη Σαντορίνη, όταν παρατήρησαν τις πρώτες σεισμικές δονήσεις και μια σεισμική ακολουθία μέσα στην καλντέρα της Σαντορίνης.

Στην ωκεανογραφική αποστολή του 2024, οι ερευνητές τοποθετώντας εξειδικευμένα όργανα γύρω από το ηφαίστειο της Σαντορίνης παρατήρησαν τις πρώτες σεισμικές δονήσεις και μια σεισμική ακολουθία μέσα στην καλντέρα.

Αλλά και κάτι ακόμα είχε αλλάξει στα έγκατα της Γης: τα μικρόβια που καλύπτουν τον κρατήρα του Κολούμπου είχαν σχηματίσει γραμμές που δεν ήταν εμφανείς σε άλλες αποστολές. Ηταν Δεκέμβριος του 2024 και χάρη στην παρουσία τους στο πεδίο, οι ερευνητές είχαν ήδη ενδείξεις για το γεωλογικό φαινόμενο που θα ακολουθούσε, χωρίς να γνωρίζουν τις διαστάσεις του.

Τον Μάρτιο του 2025, ήταν για εμένα μία από τις πιο σημαντικές ωκεανογραφικές αποστολές. Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά την απίστευτη αγωνία που είχα όταν καταδύθηκε το ρομπότ από το αγγλικό ωκεανογραφικό πλοίο “Discovery” μέσα στον Κολούμπο.

«Τον Μάρτιο του 2025 ήταν για εμένα μία από τις πιο σημαντικές ωκεανογραφικές αποστολές», λέει η κ. Νομικού. «Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά την απίστευτη αγωνία που είχα όταν καταδύθηκε το ρομπότ από το αγγλικό ωκεανογραφικό πλοίο “Discovery” μέσα στον Κολούμπο, ακριβώς μετά τη σεισμική κρίση. Ούτως ή άλλως τον Μάρτιο εξακολουθούσαμε και είχαμε σεισμούς και ήθελα να δω με τα ίδια μου τα μάτια το πώς είναι οι υδροθερμικές καμινάδες, αν έχουν την ίδια μορφή, αν έχουν καταστραφεί.

Και μάλιστα διαπίστωσα ότι είχε δημιουργηθεί πολύ μεγάλο πάχος βακτηριακού υλικού σε σύγκριση με άλλες φορές. Αυτό σήμαινε ότι είχες μεγαλύτερη παραγωγή του διοξειδίου του άνθρακα. Αρα κάτι συνέβαινε εκεί», περιγράφει με εμφανή ενθουσιασμό τη δυνατότητα που δόθηκε στους επιστήμονες να πραγματοποιήσουν τις μελέτες τους με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο.

Οι αναλύσεις που έγιναν από τους υποθαλάσσιους σεισμογράφους που ανασύρθηκαν έδειξαν τη βύθιση του Κολούμπου κατά 30 εκατοστά, που ήταν και η μεγαλύτερη ένδειξη ότι υπάρχει ένα κοινό σύστημα Σαντορίνης – Κολούμπου.

Πηγή: Καθημερινή