Η ΕΛΣΤΑΤ χαρτογράφησε την πορεία των 20 πιο συνηθισμένων ανδρικών ονομάτων στην Ελλάδα από το 1940 μέχρι σήμερα.

Η ιστορία ενός ονόματος είναι τις περισσότερες φορές η ιστορία μιας ολόκληρης χώρας. Οι επιλογές των γονιών δεν γίνονται ποτέ τυχαία. Αντανακλούν τις παραδόσεις, την πίστη, τις οικογενειακές επιρροές αλλά και τα κοινωνικά ρεύματα κάθε εποχής. Γι’ αυτό και τα πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), που αποτυπώνουν την πορεία των 20 πιο συνηθισμένων ανδρικών ονομάτων στην Ελλάδα από το 1940 μέχρι το 2021, λειτουργούν σαν ένας καθρέφτης: μας δείχνουν πώς άλλαξε η ελληνική κοινωνία, χωρίς να χάσει όμως ποτέ την επαφή με τις ρίζες της.

Οπως γράφει ο Αργύρης Παγαρτάνης στο “Πρώτο Θέμα ” στην κορυφή αυτού του καταλόγου, σχεδόν ακλόνητο, βρίσκεται το όνομα Γεώργιος. Στη δεκαετία του 1940, περίπου το 10,6% των αγοριών βαπτίζονταν Γιώργηδες. Οκτώ δεκαετίες αργότερα, το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 7,6%, ωστόσο το όνομα εξακολουθεί να κατέχει την πρώτη θέση. Ο Γιώργος υπήρξε πάντα το πιο «ελληνικό» όνομα, με θρησκευτικό βάθος λόγω του Αγίου Γεωργίου, αλλά και με κοινωνικό εκτόπισμα.

Πίσω του ακολουθούν: ο Κωνσταντίνος, ο Ιωάννης, ο Δημήτριος και ο Νικόλαος. Μαζί με τον Γεώργιο σχηματίζουν μια αμετακίνητη πεντάδα που επιβίωσε από τον πόλεμο και τον εμφύλιο, πέρασε αλώβητη από τη μετανάστευση της δεκαετίας του ’60, συνέχισε ακάθεκτη στα χρόνια της Μεταπολίτευσης και εξακολουθεί να στέκει στην κορυφή ακόμη και σήμερα. Με αισθητά μικρότερη δημοφιλία, πάντως, απ’ όσο πριν 80 χρόνια. Το συνολικό ποσοστό ονοματοδοσίας των πέντε αυτών ονομάτων σύμφωνα με την απογραφή του 2021 ήταν 30,11%. Τρία στα δέκα Ελληνόπουλα έχουν αυτά τα πέντε ονόματα. Το αντίστοιχο ποσοστό το 1940 ήταν 40,12%! Δηλαδή τέσσερα στα δέκα αγόρια είχαν αυτά τα δημοφιλή ονόματα. Αξιοπρόσεκτη μείωση. Όπως και το ότι το Ιωάννης βρίσκεται στη δεύτερη θέση αντί του Κωνσταντίνου από τη δεκαετία του 1970.

Πέρα από την πρώτη πεντάδα, που δεν αμφισβητείται αριθμητικά, οι υπόλοιπες θέσεις της εικοσάδας έχουν παρουσιάσει ενδιαφέρουσες μεταβολές. Από τη δεκαετία του 1980 αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία του ο Αλέξανδρος. Ένα όνομα με ισχυρή ιστορική και πολιτισμική φόρτιση, που παλιότερα ταυτίστηκε με τη βασιλική οικογένεια, όμως γνώρισε νέα άνθηση με την εξωστρέφεια της σύγχρονης Ελλάδας και την ανάγκη διατράνωσης της αρχαιοελληνικής μακεδονικής ταυτότητας. Η άνοδος του συγκεκριμένου ονόματος είναι πολύ σημαντική, από την 20η θέση του 1940 φιγουράρει στην 9η το 2021. Παράλληλα, ο Άγγελος και ο Μάριος ξεκινούν να σκαρφαλώνουν στη λίστα. Η άνοδος έγινε ειδικά μετά τη δεκαετία του 1990. Κάτι που δείχνει πως οι Έλληνες δεν περιορίζονται πια αποκλειστικά στους πατροπαράδοτους αγίους και βασιλιάδες, αλλά αναζητούν διαφορετικές επιλογές με άλλον συμβολισμό. Ο Άγγελος από την 37η θέση του 1940 βρίσκεται σήμερα στη δεκάδα, ενώ και ο Μάριος από την 48η θέση και την «περιφερειακή» προτίμηση (κυρίως σε νησιά των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων) βρίσκεται τώρα στην 13η θέση κι έχει σχεδόν πενταπλασιάσει το ποσοστό δημοφιλίας του.

Στη θέση του Παναγιώτη βλέπουμε μια σταθερότητα με ήπιες μεταβολές. Το ίδιο ισχύει για τον Χρήστο και τον Βασίλειο, που διατηρούν τις θέσεις τους χάρη στην ισχυρή παρουσία τους στη θρησκευτική και κοινωνική ζωή. Ακόμη και ο Αθανάσιος, αν και με μικρότερα ποσοστά, παραμένει ψηλά, σημάδι ότι οι Έλληνες δεν εγκαταλείπουν εύκολα τις βαθιές ρίζες της παράδοσης. Η ΕΛΣΤΑΤ καταγράφει επίσης ονόματα που σταδιακά υποχώρησαν. Ονόματα όπως ο Ηλίας, ο Γρηγόριος, ο Φώτιος ή ο Θωμάς εμφανίζονται λιγότερο συχνά στις νεότερες γενιές, αν και διατηρούν μια παρουσία. Σήμερα και τα τέσσερα αυτά ονόματα βρίσκονται εκτός της πρώτης 30άδας.

Η κατάταξη του 2021 είναι ενδεικτική: μετά τον Γεώργιο, οι πιο συχνοί άνδρες της χώρας ακούνε στο όνομα Κωνσταντίνος, Ιωάννης, Δημήτριος, Νικόλαος, Παναγιώτης, Χρήστος, Βασίλειος, Αλέξανδρος, Άγγελος και Αθανάσιος. Αν προσθέσει κανείς και τα υπόλοιπα ονόματα που συμπληρώνουν την εικοσάδα, βλέπει ότι η συντριπτική πλειονότητα παραμένει ίδια με εκείνη που θα συναντούσε σε ένα ελληνικό σχολείο της δεκαετίας του 1950, όπου βέβαια τα παιδιά μπορεί να ήταν και τα διπλάσια απ’ ό,τι σήμερα. Κι όμως, τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν και μια σταδιακή «εξισορρόπηση». Ενώ στις δεκαετίες του 1940 και του 1950 το πρώτο όνομα κάλυπτε ποσοστά που ξεπερνούσαν το 10%, σήμερα το πιο δημοφιλές όνομα δεν ξεπερνά το 7,5%. Αυτό σημαίνει ότι οι επιλογές έχουν διευρυνθεί: οι γονείς συνεχίζουν να βαφτίζουν Γιώργο τον γιο τους, αλλά ταυτόχρονα εξετάζουν και άλλες λύσεις.

Στις παλιότερες εποχές, ο σεβασμός στον παππού ή στον Αγιο της εκκλησίας καθόριζε σχεδόν απόλυτα το όνομα του παιδιού. Σήμερα, με περισσότερη ελευθερία και λιγότερους κοινωνικούς περιορισμούς, οι γονείς αναζητούν και στοιχεία προσωπικής ταυτότητας. Ίσως στο μέλλον να δούμε περισσότερες αλλαγές. Ίσως οι σημερινοί μικροί Άγγελοι και Αλέξανδροι να αφήσουν πίσω τους τη μονοκρατορία των Γιώργηδων. Η έρευνα, ωστόσο, έδειξε ότι οι Έλληνες μπορεί να πειραματίζονται, αλλά στην πλειοψηφία τους μένουν πιστοί σε μια σταθερή παράδοση.

 

Το όνομα «Σοφία» είναι το ομορφότερο στον κόσμο, σύμφωνα με έρευνα-Διαθέτει μια ισορροπία απαλών συμφώνων και αρμονικών φωνηέντων που το καθιστούν ιδιαίτερα ευχάριστο στο άκουσμα

Μία πρόσφατη έρευνα που έγινε γύρω από τα γυναικεία ονόματα και την δημοτικότητά τους, έδειξε ότι το ελληνικό όνομα Σοφία, είναι το ομορφότερο στον κόσμο. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Dr. Bodo Winter, ο οποίος είναι γνωστικός γλωσσολόγος στο Πανεπιστήμιο του Birmingham και όπως αναφέρεται σε αυτή, το όνομα Σοφία συνεχίζει να ξεχωρίζει για τον μελωδικό του ήχο και την παγκόσμια απήχησή του σε πολλές γλώσσες.

Η μελέτη του Dr.Winter, περιελάμβανε μια ποικιλόμορφη ομάδα συμμετεχόντων η οποία άκουσε και αξιολόγησε την προφορά 100 διαφορετικών ονομάτων. Οι αντιδράσεις τους αναλύθηκαν προσεκτικά, με έμφαση στη φωνητική απήχηση, τον ρυθμό και τη συναισθηματική απόκριση. Μεταξύ όλων των ονομάτων που εξετάστηκαν, το «Σοφία» κατατάχθηκε σταθερά στην υψηλότερη θέση, χάρη στην ευφωνική του ποιότητα – μια ισορροπία απαλών συμφώνων και αρμονικών φωνηέντων που το καθιστούν ιδιαίτερα ευχάριστο στο άκουσμα.

 

Η σημασία και η ιστορία του ελληνικού ονόματος Σοφία

Πέρα από τη μουσικότητά του, το όνομα Σοφία φέρει μια πλούσια ιστορική και φιλοσοφική σημασία. Η σοφία ενσαρκώνει μέσα της τη νοημοσύνη, τη γνώση και τη βαθιά κατανόηση — ιδιότητες που λατρεύονται στην ελληνική φιλοσοφία και μυθολογία.

Όπως αναφέρεται στη σχετική έρευνα: «Η σύνδεση μεταξύ της σοφίας και του ελληνικού πολιτισμού χρονολογείται από την Αθηνά, που ήταν η θεά της σοφίας, της στρατηγικής και του πολέμου. Η Αθηνά ήταν μια από τις πιο σεβαστές θεότητες στην ελληνική μυθολογία, γνωστή για τη διάνοια, τη δικαιοσύνη και την ικανότητά της να προσφέρει καθοδήγηση τόσο σε θεούς όσο και σε θνητούς. Συχνά απεικονιζόταν με μια κουκουβάγια, ένα σύμβολο σοφίας, και ήταν η προστάτιδα θεότητα της Αθήνας, της πόλης που πήρε το όνομά της προς τιμήν της. Η σοφία της Αθηνάς δεν ήταν μόνο θεωρητική αλλά και πρακτική – θεωρούνταν η θεά της στρατηγικής στον πόλεμο, τη φιλοσοφία και τις τέχνες. Αυτή η έμφαση στη σοφία τόσο ως γνώση όσο και ως δράση αποτελεί βασικό μέρος της ελληνικής σκέψης».

Το όνομα απέκτησε για πρώτη φορά ευρεία χρήση στις ανατολικές επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα στις ελληνόφωνες περιοχές. Με την πάροδο του χρόνου, εξαπλώθηκε στις σλαβικές χώρες και αργότερα έγινε κοινό σε όλη τη Δυτική Ευρώπη μέχρι τον 16ο αιώνα. Σήμερα, παραλλαγές όπως Σόφι και Σοφί, είναι δημοφιλείς σε διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς. Με λατινικούς χαρακτήρες, μπορούμε επίσης να βρούμε το όνομα Σοφία γραμμένο και ως Sophia, Sophie, Sofie και Sophy.