Η περσμένη Δευτέρα είναι μια μέρα που θα μείνει σίγουρα στην ιστορία της Μέσης Ανατολής, αλλά ο τρόπος που θα μνημονευθεί θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τα επόμενα βήματα σε έναν δρόμο γεμάτο αγκάθια.
Η ανταλλαγή των ομήρων και η είσοδος της ανθρωπιστικής βοήθειας αποτελεί μόνο την αρχή του ειρηνευτικού σχεδίου 20 σημείων του Τραμπ και τα δυσκολότερα έπονται, παρά τις διαβεβαιώσεις του Αμερικανού προέδρου ότι τα δύσκολα έχουν παρέλθει και πλέον έχουν μείνει μόνο εύκολες διαδικασίες, όπως η ανοικοδόμηση της Γάζας.
Το Ισραήλ και η Χαμάς δεν εμπιστεύονται το ένα το άλλο, και χρειάστηκαν πολλές αποτυχημένες, έμμεσες διαπραγματεύσεις στην Ντόχα, την πρωτεύουσα του Κατάρ, για να επιτευχθεί η εκεχειρία, με την Αίγυπτο και το Κατάρ να διαμεσολαβούν.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου δήλωσε τη Δευτέρα ότι είναι κρίσιμο το Ισραήλ και η Χαμάς να εφαρμόσουν πλήρως την πρώτη φάση της συμφωνίας, ώστε να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη. Μέχρι το βράδυ της Δευτέρας, όλοι οι ζωντανοί όμηροι είχαν επιστρέψει στο Ισραήλ, αλλά οι σοροί των νεκρών επέστρεφαν με αργούς ρυθμούς.
Οι επόμενες φάσεις της συμφωνίας θα πρέπει να αντιμετωπίσουν πιο δύσκολα ζητήματα, όπως:
*τη διακυβέρνηση της Γάζας μετά τον πόλεμο,
*την απαίτηση του Ισραήλ να αφοπλιστεί η Χαμάς —κάτι που η οργάνωση απορρίπτει—,
*και τα παλαιστινιακά αιτήματα για ανεξάρτητο κράτος —που η τρέχουσα ισραηλινή κυβέρνηση απορρίπτει.
Οι διαπραγματεύσεις για αυτά τα θέματα μπορεί να καταρρεύσουν και το Ισραήλ έχει υπονοήσει ότι μπορεί να επαναλάβει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εάν δεν ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του.
Το σχέδιο Τραμπ και οι μελλοντικές προκλήσεις
Το σχέδιο του Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου προβλέπει επίσης ότι περιφερειακοί και διεθνείς εταίροι θα συμβάλουν στη δημιουργία ενός νέου παλαιστινιακού σώματος ασφαλείας.
Η ανοικοδόμηση θα αποτελέσει επίσης μεγάλη πρόκληση. Η Παγκόσμια Τράπεζα, σε συνδυασμό με ένα μεταπολεμικό σχέδιο που πρότεινε η Αίγυπτος, εκτιμούν ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 53 δισεκατομμύρια δολάρια για την ανασυγκρότηση της κατεστραμμένης Γάζας. Η Αίγυπτος σχεδιάζει να φιλοξενήσει μελλοντικά διάσκεψη για την ανοικοδόμηση.
Θα αφοπλιστεί η Χαμάς;
Ένα από τα πιο δύσκολα ζητήματα είναι η απαίτηση του Ισραήλ να αφοπλιστεί πλήρως η εξασθενημένη έως και ανύπαρκτη Χαμάς. Η οργάνωση το αρνείται και απαιτεί πλήρη αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τη Γάζα.
Μέχρι στιγμής, ο ισραηλινός στρατός έχει αποσυρθεί από τη Γάζα, τη Χαν Γιουνίς και άλλες περιοχές, αλλά εξακολουθεί να ελέγχει περίπου 53% της περιοχής, σύμφωνα με Ισραηλινούς αξιωματούχους. Στρατεύματα παραμένουν στη Ράφα, σε βόρειες περιοχές και κατά μήκος της συνοριογραμμής με το Ισραήλ.
Ο Νετανιάχου δήλωσε την Παρασκευή: «Σφίγγουμε τη θηλιά γύρω από τη Χαμάς από όλες τις πλευρές» και υποσχέθηκε ότι η Γάζα θα αποστρατιωτικοποιηθεί μετά την έγκριση του ειρηνευτικού σχεδίου από την ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία το ενέκρινε λίγες ώρες αργότερα.
«Η Χαμάς θα αφοπλιστεί και η Γάζα θα αποστρατιωτικοποιηθεί. Αν αυτό μπορεί να γίνει με τον εύκολο τρόπο, ακόμα καλύτερα. Αν όχι, θα γίνει με τον δύσκολο», δήλωσε ο Νετανιάχου στους δημοσιογράφους.
Ποιος θα κυβερνήσει τη Γάζα;
Το Ισραήλ και η Χαμάς δεν έχουν συμφωνήσει για τη διακυβέρνηση της Γάζας μετά τον πόλεμο.
Σύμφωνα με το αμερικανικό σχέδιο, διεθνής οργανισμός θα διοικεί προσωρινά τη Γάζα, επιβλέποντας Παλαιστίνιους τεχνοκράτες που θα διαχειρίζονται τις καθημερινές υποθέσεις. Η Χαμάς και άλλες οργανώσεις δεν θα έχουν ρόλο στη διακυβέρνηση.
Το σχέδιο προβλέπει μακροπρόθεσμα κάποιον ρόλο για την Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς —κάτι που ο Νετανιάχου παραδοσιακά απορρίπτει. Ωστόσο, η Αρχή θα πρέπει πρώτα να περάσει από εκτενή μεταρρύθμιση και δεν έχει τεθεί χρονοδιάγραμμα για αυτό.
Η Χαμάς έχει δηλώσει ότι η διακυβέρνηση της Γάζας πρέπει να καθοριστεί από τους Παλαιστινίους.
Η συμφωνία αναγνωρίζει επίσης ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος ως «την επιδίωξη του παλαιστινιακού λαού», αλλά παραμένει αβέβαιο εάν ή πότε θα ξεκινήσουν σχετικές συζητήσεις, με τον Νετανιάχου να έχει επαναλάβει ότι δεν θα επιτρέψει τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους.
Διεθνής δύναμη ασφαλείας
Το σχέδιο προβλέπει διεθνή δύναμη ασφαλείας υπό την ηγεσία αραβικών χωρών στη Γάζα, σε συνεργασία με Παλαιστίνιους αστυνομικούς εκπαιδευμένους από την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Καθώς αναπτύσσεται αυτή η δύναμη, οι Ισραηλινοί θα αποχωρούν από επιπλέον περιοχές.
Σύμφωνα με το σχέδιο, η διεθνής δύναμη θα συνεργάζεται με το Ισραήλ και την Αίγυπτο για την ασφάλεια των συνοριακών περιοχών, μαζί με τις νεοεκπαιδευμένες παλαιστινιακές αστυνομικές δυνάμεις.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου, Μπάντρ Αμπντελάτι, δήλωσε ότι η διεθνής δύναμη χρειάζεται την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Περίπου 200 Αμερικανοί στρατιώτες βρίσκονται ήδη στο Ισραήλ για να επιβλέπουν την εκεχειρία και τα αρχικά στάδια του ειρηνευτικού σχεδίου. Αναμένεται να εκτελέσουν αυτό το έργο σε συνεργασία με εταίρους από άλλες χώρες, μη κυβερνητικές οργανώσεις και φορείς του ιδιωτικού τομέα.
Ντ. Τραμπ στη σύνοδο για τη Γάζα : «Υπέροχη μέρα για τη Μέση Ανατολή»
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έκανε λόγο την Δευτέρα περί «υπέροχης μέρας για τη Μέση Ανατολή» στη σύνοδο για τη Λωρίδα της Γάζας στην Αίγυπτο, όπου συνυπέγραψε διακήρυξη με σκοπό να εδραιωθεί η κατάπαυση του πυρός στον παλαιστινιακό θύλακο, μερικές ώρες μετά την ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς.
Νωρίτερα, σε επίσκεψη – αστραπή στην Ιερουσαλήμ, ο αμερικανός πρόεδρος τόνισε απευθυνόμενος σε μέλη της Κνέσετ, της ισραηλινής Βουλής, πως τέλειωσε ο «μακρύς εφιάλτης» για το Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους. «Δεν είναι μόνο το τέλος του πολέμου, είναι το τέλος της εποχής του τρόμου και του θανάτου», είπε ακόμη αξιώνοντας οι Παλαιστίνιοι να εγκαταλείψουν «για πάντα τον δρόμο της τρομοκρατίας».
Την τέταρτη ημέρα της κατάπαυσης του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας, που έχει υποστεί πελώρια καταστροφή έπειτα από δυο χρόνια πολέμου, το παλαιστινιακό ισλαμιστικό κίνημα Χαμάς άφησε ελεύθερους τους τελευταίους 20 ομήρους στη ζωή που κρατούσε, με αντάλλαγμα την αποφυλάκιση 1.968 παλαιστινίων κρατουμένων από το Ισραήλ.
Στην «πλατεία των ομήρων» στο Τελ Αβίβ, σκηνές αγαλλίασης εκτυλίχτηκαν όταν επιβεβαιώθηκε πως απελευθερώθηκαν οι όμηροι.
«Είναι υπέροχο και συνταρακτικό το ότι επιτέλους έγινε», είπε η Σέλι Μπαρ Νιρ, 34 ετών. «Οι όμηροι επιστρέφουν επιτέλους στα σπίτια τους».
«Ζωή μου, είσαι η ζωή μου, είσαι ήρωας», είπε η Εϊνάβ Ζανγκάουκερ σφίγγοντας στην αγκαλιά της τον γιο της Ματάν, χαμογελαστό μετά την απελευθέρωσή του, σύμφωνα με βίντεο που δημοσιοποίησε ο ισραηλινός στρατός.
Στη Ραμάλα, στη Δυτική Όχθη, έκρηξη χαράς συνόδευσε στην άφιξη των λεωφορείων με τους παλαιστίνιους κρατούμενους που αφέθηκαν ελεύθεροι. Ο Μάχντι Ραμαντάν είπε πως ένιωσε σαν να «ξαναγεννήθηκε» μετά την αποφυλάκισή του. Άλλα λεωφορεία έφτασαν στη Λωρίδα της Γάζας, όπου τους επιβαίνοντες υποδέχθηκαν χιλιάδες άνθρωποι που ανέμιζαν παλαιστινιακές σημαίες κι λάβαρα της Χαμάς.
«Ειρήνη 2025»
Ο Ντόναλντ Τραμπ, που παρουσίασε το σχέδιο για την κατάπαυση του πυρός στον παλαιστινιακό θύλακο στα τέλη Σεπτεμβρίου, συμπροέδρευσε στη σύνοδο στο Σαρμ ελ Σέιχ με τον αιγύπτιο πρόεδρο Άμπντελ Φάταχ αλ Σίσι, παρόντων πολλών ξένων ηγετών – χωρίς όμως ούτε τον ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, ούτε τη Χαμάς.
Ο κ. Τραμπ συγκέντρωσε γύρω του τους ηγέτες σε κόκκινο χαλί, χαμογελώντας και σφίγγοντας το χέρι του καθενός ξεχωριστά. Με φόντο γιγαντιαία επιγραφή «ΕΙΡΗΝΗ 2025» ύψωνε συνεχώς τον αντίχειρα μπροστά στις κάμερες.
Μαζί με τους τους ηγέτες της Αιγύπτου, του Κατάρ και της Τουρκίας, υπέγραψε κατόπιν το κείμενο διακήρυξης για τη Λωρίδα της Γάζας, εν είδει εγγύησης για τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Οι τέσσερις χώρες δεσμεύονται να «επιδιώξουν όραμα ειρήνης» στη Μέση Ανατολή και εξαίρουν τις «προόδους που επιτεύχθηκαν» στην εφαρμογή «διευθετήσεων» για «διαρκή ειρήνη» στη Γάζα.
«Το έγγραφο θα αναφέρει λεπτομερειακά τους κανόνες και τις διατάξεις και πολλά ακόμη πράγματα», δήλωσε ο κ. Τραμπ, επαναλαμβάνοντας – δυο φορές – «θα τηρηθεί». Δεν έκανε καμιά περαιτέρω διευκρίνιση.
«Καταφέραμε μαζί κάτι που όλος ο κόσμος νόμιζε πως ήταν αδύνατο. Επιτέλους έχουμε ειρήνη στη Μέση Ανατολή», διαβεβαίωσε ο αμερικανός πρόεδρος πριν αναχωρήσει από την Αίγυπτο.
Ο κ. Σίσι ανήγγειλε πως η χώρα του θα φιλοξενήσει διεθνή σύνοδο για την ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας, χωρίς να ξεκαθαρίσει την ημερομηνία.
Χθες, είκοσι όμηροι παραδόθηκαν, σε δυο φάσεις, στη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου (ΔΕΕΣ), οχήματα της οποίας αναχώρησαν προς την κατεύθυνση του Ισραήλ υπό τα βλέμματα οπλισμένων μαχητών της Χαμάς.
Οι περισσότεροι από τους 251 ανθρώπους που είχαν απαχθεί και κρατούνταν στη Λωρίδα της Γάζας αφέθηκαν ελεύθεροι στις προηγούμενες δύο ανακωχές.
«Ως την πλήρη απελευθέρωση»
Στην άνευ προηγουμένου έφοδο της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου 2023 έχασαν τη ζωή τους 1.219 άνθρωποι στην ισραηλινή πλευρά, στην πλειονότητά τους άμαχοι, σύμφωνα με απολογισμό του Γαλλικού Πρακτορείου βασισμένο σε επίσημα δεδομένα.
Σε αντίποινα, το Ισραήλ εξαπέλυσε ευρείας κλίμακας στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Λωρίδα της Γάζας, οι οποίες προκάλεσαν ανυπολόγιστες καταστροφές, ανθρωπιστική καταστροφή και τους θανάτους τουλάχιστον 67.869 ανθρώπων, στην πλειονότητά τους αμάχων, σύμφωνα με τα δεδομένα του υπουργείου Υγείας της Χαμάς.
«Είναι ώρα να επιτραπεί να εισέλθει ανθρωπιστική βοήθεια σε μεγάλη κλίμακα, ιδίως υπ’ ευθύνη της UNRWA», έκρινε χθες ο γενικός διευθυντής του Γραφείου Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή, ο Φιλίπ Λαζαρινί.
Η πρώτη φάση του αμερικανικού σχεδίου προέβλεπε, πέρα από την κατάπαυση του πυρός και την απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων από συγκεκριμένους τομείς της Λωρίδας της Γάζας, πως θα επιστρέψουν μέσα σε 72 ώρες οι τελευταίοι 47 όμηροι που κρατούνταν στη Γάζα, 27 από τους οποίους είναι νεκροί.
Όμως ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε πως παρέλαβε μόλις τέσσερις σορούς ομήρων μέσω ΔΕΕΣ χθες: «Η Χαμάς υποχρεούται να τηρήσει τη συμφωνία και να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την επιστροφή όλων των αποβιωσάντων ομήρων».
Η Χαμάς από την άλλη εξήρε «την απελευθέρωση των παλαιστινίων κρατουμένων στις φυλακές της κατοχής», κάνοντας λόγο για «εθνική επιτυχία στον δρόμο προς την πλήρη απελευθέρωση».
Το σχέδιο Τραμπ προβλέπει μεταγενέστερη φάση κατά την οποία η Χαμάς θα αποκλειστεί από την εξουσία στον παλαιστινιακό θύλακο, όπου ανέλαβε τη διακυβέρνηση το 2007, και θα αφοπλιστεί.
Το παλαιστινιακό ισλαμιστικό κίνημα ωστόσο κάθε άλλο παρά έχει συναινέσει στον αφοπλισμό του και εξακολουθεί να αξιώνρι την πλήρη απόσυρση των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων από τη Λωρίδα της Γάζας. Ο ισραηλινός στρατός λογαριάζει πως ελέγχει σήμερα το 53% του θυλάκου.
Στέλεχος της Χαμάς προειδοποιούσε προχθές πως επίκειται «δύσκολη» δεύτερη φάση των διαπραγματεύσεων.
Μέση Ανατολή: Το Σαρμ ελ Σέιχ και ο ρόλος της Ελλάδας
Ηπαρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Σαρμ ελ Σέιχ στη σύνοδο κορυφής για την ειρήνη, έπειτα από πρόσκληση του προέδρου της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, πέρα από την προφανή διάστασή της, καθώς η Ελλάδα είναι χώρα με συμφέροντα και δράση στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, υποδηλώνει και την αναγνώριση του ρόλου που έχει διαδραματίσει τα τελευταία χρόνια.
Στην Αθήνα υπάρχει, βέβαια, αυτοσυγκράτηση, καθώς η συμφωνία που ανακοινώθηκε μένει να εφαρμοστεί σε όλα τα στάδιά της, και κανένα από αυτά δεν είναι προκαθορισμένο ότι θα ολοκληρωθεί επιτυχώς.
Εν ολίγοις στην Αθήνα δεν υποβαθμίζεται η ιστορικότητα της στιγμής, αλλά δεν λησμονείται και ο ίδιος ο διαχρονικά ασταθής χαρακτήρας της περιοχής.
Αντιθέτως, οι παγίδες είναι πολλές και η υλοποίηση της συμφωνίας προϋποθέτει ότι δεν θα συμβεί στην πορεία κάποιο ατύχημα.
Στην Αθήνα οι γεωπολιτικές προεκτάσεις της συμφωνίας είναι ορατές, με κύρια, βέβαια, εκείνη της ισχυροποίησης του αποτυπώματος της Αγκυρας στη Μέση Ανατολή, καθώς αποτελεί μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις.
Η προσθήκη της Τουρκίας στη λίστα των εγγυητριών με τις ΗΠΑ, την Αίγυπτο και το Κατάρ αποτελεί μεν μια πολύ σημαντική επιτυχία για τον κ. Ερντογάν, ωστόσο ουδείς στην περιοχή βλέπει τις ηγεμονικές βλέψεις της Αγκυρας με καλό μάτι.
Στην Αθήνα θα παρακολουθούν, επίσης, με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τις πολιτικές μεταδονήσεις στο ίδιο το Ισραήλ, όπου η επόμενη μέρα είναι πολύ σημαντική για τη διμερή στρατηγική σχέση που –παρά τις δύσκολες συνθήκες της προηγούμενης διετίας– δεν κλονίστηκε.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε ότι η «Ελλάδα είναι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες η οποία κλήθηκε να παρευρεθεί στην υπογραφή αυτής της σημαντικής συμφωνίας».
Η Ελλάδα κατ’ αρχάς επιθυμεί να έχει ρόλο στην επόμενη μέρα της Γάζας.
«Τα δύσκολα για τη Γάζα ξεκινούν από εδώ και μπρος».
Αυτό, περίπου, ήταν και το μήνυμα που μετέδωσε χθες ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μετά τη συνάντηση που είχε με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κώστα Τασούλα, λίγο πριν αναχωρήσει για το Σαρμ ελ Σέιχ συνοδευόμενος από τον κ. Γεραπετρίτη.
Η Ελλάδα, σημείωσε ο κ. Μητσοτάκης, είναι «μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες η οποία κλήθηκε να παρευρεθεί στην υπογραφή αυτής της σημαντικής συμφωνίας». Συγκεκριμένα, ο κ. Μητσοτάκης αποτελεί έναν από τους μόλις 25 ηγέτες ή εκπροσώπους διεθνών οργανισμών που προσεκλήθησαν από τον πρόεδρο της Αιγύπτου στο Σαρμ ελ Σέιχ.
