H ιστορία των ANZACs ενώνει πολλές πόλεις και οικισμούς, μεταξύ Αυστραλίας και Ελλάδας.

Έτσι βρίσκουμε τα Φάρσαλα της Θεσσαλίας να συνδέονται με τον αγροτικό οικισμό Ararat της Βικτώριας.

Για μένα η ιστορία αυτή ξεκίνησε με την ανακάλυψη ενός υπέροχου υαλογραφήματος σε παράθυρο της αγγλικανικής εκκλησίας Αγία Τριάδα στο Ararat. Πρόκειται για ένα αφιέρωμα-δωρεά μιας ντόπιας οικογένειας στη μνήμη του γιου τους που σκοτώθηκε στην άλλη άκρη της γης, υπερασπιζόμενος την Ελλάδα.

Τοποθετήθηκε εκεί από τον πατέρα του τον Δεκέμβρη του 1944 και απεικονίζει έναν σταυροφόρο. Φέρει την επιγραφή «σκοτώθηκε την 18η Απριλίου 1941». Είναι μια επιγραφή που με μεταφέρει αυτόματα στις έρευνές μου για τις μάχες στην ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη.

ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Σήμερα, όταν κάποιος ταξιδεύει προς τα νότια από τη βόρεια Ελλάδα ή βόρεια από τους Δελφούς και τα Μετέωρα, κατά πάσα πιθανότητα θα περάσει από τα Φάρσαλα, όπως θα διασχίζει τη Θεσσαλία. Βρίσκεται σε αρχαία σταυροδρόμια, όπου τα μονοπάτια της κεντρικής Ελλάδας συναντούν αυτά της ανατολικής, στο Βόλο, τον Πλαταμώνα και το Αιγαίο Πέλαγος.

Τα Φάρσαλα είναι μια από τις μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας από τους αρχαίους χρόνους και το όνομά της είναι στενά συνδεδεμένο με μύθους. Στην Ιλιάδα του Ομήρου, βρίσκουμε τα Φάρσαλα να είναι η πατρίδα του Πηλέα, πατέρα του Αχιλλέα και των περίφημων πολεμιστών, Μυρμιδόνων, τους οποίους ο Αχιλλέας οδήγησε στον πόλεμο για την πολιορκία της Τροίας.

Οι κάτοικοι των Φαρσάλων ήταν τόσο περήφανοι γι’ αυτό που, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, αφιέρωσαν στο Ιερό των Δελφών ένα πελώριο άγαλμα που απεικονίζει τον Αχιλλέα πάνω στο άλογό του και τον (στενό του φίλο) Πάτροκλο να τρέχει δίπλα του.

Επίσης, ο Οδυσσέας επισκέφθηκε τη Θεσσαλία στα ταξίδια του και ο Ιάσων και οι Αργοναύτες ξεκίνησαν από τις ακτές της με πλοίο φτιαγμένο με ξύλο από τα δάση της Θεσσαλίας.

Στη Θεσσαλία βρίσκονται, επίσης, τα περίφημα βυζαντινά μοναστήρια των Μετεώρων με τα περίφημα χριστιανικά υαλογραφήματα.

Η γεωγραφική θέση της Θεσσαλίας με τις πεδιάδες και τις κοιλάδες της προσφερόταν ανέκαθεν για πολεμικές συρράξεις.

Στον ίδιο τόπο πολέμησαν οι Πέρσες το 480 π.Χ., καθώς επίσης και ο Ιούλιος Καίσαρ όταν νίκησε τον αντίπαλό του Πομπήιο το 48 π.Χ.

Ακόμη, η Θεσσαλία πήρε μέρος στις μάχες του απελευθερωτικού αγώνα, ένας δε από τους ήρωες και πρωτεργάτες, ο Ρήγας Φεραίος, καταγόταν από εκεί.

Στα Φάρσαλα, επίσης, διεξήχθη μια από τις σφοδρότερες μάχες του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897.

 

Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ FELIX CRAIG ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ

Ο Felix ήταν ένας από τους πάνω από 17.000 χιλιάδες Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς στρατιώτες που έφθασαν στην Ελλάδα τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1941, προκειμένου να υπερασπιστούν την Ελλάδα από τους κατακτητές.

Γεννημένος στην Κουηνσλάνδη ο Felix, τότε 25χρονος, εργαζόταν ως λογιστής και ζούσε με την οικογένειά του στο Ararat, όταν ξέσπασε ο πόλεμος το 1939. Μιλώντας με τον ανιψιό και την ανιψιά του Felix στο Vanilla Cafe στο Oakleigh, μαθαίνω ότι ο θείος τους ήταν σπουδαίος αθλητής και, ιδιαίτερα επιμελής μαθητής στο σχολείο και το πανεπιστήμιο. Μου δείχνουν προπολεμικές φωτογραφίες του που απεικονίζουν έναν νέο γεμάτο αυτοπεποίθηση με όλον τον κόσμο μπροστά του.

Όπως χιλιάδες άλλοι Αυστραλοί, ο Felix άφησε τη ζωή του απλού πολίτη πίσω του και κατατάχτηκε στο Κέντρο Στρατολόγησης South Melbourne, στις 23 Οκτωβρίου 1939. Θα υπηρετούσε ως οδηγός στις δυνάμεις του αυστραλιανού στρατού.

Να σημειωθεί, ότι οι οδηγοί έπαιξαν νευραλγικό ρόλο στη μεταφορά των στρατευμάτων στο πεδίο της μάχης αλλά και στην αποχώρησή τους από αυτό. Ήταν, δε, εκπαιδευμένοι ώστε να παίρνουν μέρος σε τέτοιου είδους εχθροπραξίες.

Μια φωτογραφία η οποία πάρθηκε τον Ιανουάριο του 1941, δείχνει τον Felix στη Μέση Ανατολή να εξασκείται στην αντιαεροπορική επίθεση με ένα όπλο, δίπλα στον στρατιώτη Bill Williams.

H επιδεξιότητά του αυτή, θα του εξασφαλίσει μια τιμητική διάκριση.

Όπως άλλοι συνάδελφοί του, ο Felix θα φθάσει στον Πειραιά από την Αίγυπτο και θα μείνει λίγες μέρες στην Αθήνα, πριν κατευθυνθεί βόρεια.

Καθ’ οδόν θα σημειωθούν συγκρούσεις, δεδομένου ότι οι σύμμαχοι είχαν να αντιμετωπίσουν ισχυρότερες δυνάμεις.

Οι μάχες στη Βεύη, την Ελασσόνα, τον Πλαταμώνα και τα Τέμπη, θα έχουν ως συνέπεια την οπισθοχώρηση νότια, από τα στενά των Φαρσάλων και από εκεί στον Δομοκό και τη νέα γραμμή των Θερμοπυλών – ακριβώς όπως οι Πέρσες είχαν προχωρήσει νότια από τα Τέμπη στις Θερμοπύλες το 480 π.Χ.

 

Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ, ΟΙ ΑΝΖΑCs KAI O ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΗΡΩΑ

Καθώς τα συμμαχικά στρατεύματα προχωρούσαν προς νότια, μερικοί στρατιώτες έμεναν έκπληκτοι με το περιβάλλον. Περνώντας από τα μοναστήρια στα Μετέωρα ένας νεαρός Άγγλος στρατιώτης -ο Patrick Leigh Fermor- απορούσε «πόσο αποκομμένα φαίνονταν και πόσο απρόσβλητα» από τον πόλεμο.

Έτσι βρέθηκε να οδηγεί στα Φάρσαλα στις πεδιάδες της Θεσσαλίας και ο στρατιώτης Felix Craig την 18η Απριλίου 1941.

Περνώντας από τις πόλεις και τα χωριά, ελπίζει κανείς ότι θα είχε απολαύσει τον περίφημο χαλβά της περιοχής.

Οι δρόμοι γύρω από τα Φάρσαλα ήταν πλημμυρισμένοι από στρατιώτες και ντόπιους, εκτεθειμένους στην εναέρια επίθεση των Γερμανών. Όταν σταμάτησε η βροχή και ο ουρανός καθάρισε, η επίθεση αυτή συνεχίστηκε καθ’ όλο το μήκος των συμμαχικών στρατευμάτων που βρίσκονταν τώρα σε υποχώρηση.

Στρατιωτικά οχήματα που μετέφεραν ταλαιπωρημένους στρατιώτες και κατευθύνονταν προς τα νότια, είχαν μπλοκαριστεί από φορτηγά με εφόδια που κατευθύνονταν προς τα βόρεια, καθώς επίσης και χωρικούς που προσπαθούσαν να διαφύγουν, κρατώντας τα λίγα υπάρχοντά τους που μπορούσαν να μεταφέρουν. Όλα αυτά έβαζαν σε δοκιμασία τα νεύρα των οδηγών στρατιωτών.

Το πρωί της 18ης Απριλίου, στο δρόμο προς τα Φάρσαλα συνέβη μια τρομερή έκρηξη. Γερμανικό αεροπλάνο είχε χτυπήσει ένα φορτηγό με εκρηκτικά, ανοίγοντας έναν πελώριο κρατήρα και κλείνοντας το δρόμο προς τα νότια με σωρούς σπασμένων τσιμέντων και κατεστραμμένων βαριών οχημάτων.

Αυστραλοί και Κύπριοι σκαπανείς ανέλαβαν να επιδιορθώσουν το δρόμο. Φωτογραφίες που πάρθηκαν τότε δείχνουν το μέγεθος της καταστροφής που δημιούργησε αυτή η έκρηξη.

Και ήταν αυτήν τη μέρα στα Φάρσαλα που ο Felix επέδειξε τη γενναιότητα που θα του χάριζε τη μετά θάνατο δόξα.

Καθώς πάνω από δώδεκα βομβαρδιστικά του εχθρού εξαπέλυσαν επίθεση κατά των συμμαχικών φορτηγών, ο Felix επιδεικνύοντας απαράμιλλη ανδρεία έβαζε με ένα αντιαεροπορικό τύπου 303, καταρρίπτοντας αρκετά εχθρικά αεροπλάνα, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στη φάλαγγα να διαφύγει.

Έτσι, όμως, έγινε ο ίδιος στόχος του εχθρού και έχασε τη ζωή του.

O θάνατος του Felix μπορεί να εκληφθεί ως ένας απόηχος του παρελθόντος της Ελλάδας. Κι αυτό, γιατί ήταν εδώ, σε μια μάχη στα Φάρσαλα, πριν δύο χιλιετίες, όπου ο εκατόνταρχος Crastinus έπεσε ηρωικά μαχόμενος.

Έχει αναφερθεί ότι για την ανδρεία που επέδειξε ο Felix θα έπρεπε να του απονεμηθεί ο Σταυρός της Βικτώριας. Χωρίς την αφοσίωση και το κουράγιο οδηγών όπως ο Felix, που κατάφεραν να μεταφέρουν τους άνδρες των ANZACs προς τα νότια, πολλές χιλιάδες στρατιωτών σίγουρα δεν θα έφθαναν ποτέ στα παράλια της διαφυγής.

Η τοπική εφημερίδα «Nambour» ανέφερε ότι ο Felix «…ξεκίνησε όπως οι σταυροφόροι του παλιού καιρού και πολέμησε μέχρι εσχάτων».

Τον έθαψαν τότε στον Δομοκό που βρίσκεται εκεί κοντά, στις 24 Μαρτίου 1944, όμως τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στο Πολεμικό Κοιμητήριο του Φαλήρου.

Η ιστορία του Felix Craig, η γενναιότητά του στα Φάρσαλα και το μνημείο του στο Ararat, μας υπενθυμίζουν ότι η ιστορία των ANZAC ενώνει τους λαούς της Ελλάδας και της Αυστραλίας.

Πιστεύω ότι είναι πρέπον το ότι ο τραγικός θάνατος του Αυστραλού στρατιώτη στην κοιλάδα των μοναστηρίων στα Μετέωρα, έχει απεικονιστεί στο υαλογράφημα ενός παραθύρου της εκκλησίας του τόπου του. Και αυτό παραμένει μια απτή απόδειξη του δεσμού μεταξύ Ελλήνων και ANZACs.

O θάνατος του Felix έχει πληγώσει βαθιά την οικογένειά του στην Αυστραλία. Φέτος η Fiona ταξιδεύει πίσω στην Ελλάδα, για το δικό της προσκύνημα και για να επισκεφθεί τα μέρη όπου ο Felix πολέμησε και έχασε τη ζωή του.

Ήταν ιδιαίτερη τιμή για μένα να τη βοηθήσω να οργανώσει την επίσκεψή της.

Σήμερα δεν υπάρχει μία πλάκα ή ένα μνημείο στα Φάρσαλα που να αναγνωρίζεται η ανδρεία του Felix.

Ίσως σύντομα να έλθει η ώρα που θα αναρτηθεί ένα μικρό μνημείο εκεί σε απόδοση τιμής προς τον νεαρό Αυστραλό που ήλθε από το Ararat και θυσίασε τη ζωή του για την υπεράσπιση της Ελλάδας, όταν βρισκόταν σε κρίσιμη ανάγκη, πριν 75 χρόνια.

Φέτος, στην 75η επέτειο των εκστρατειών στην Ελλάδα και την Κρήτη, οφείλουμε να φέρουμε στη μνήμη μας την αυτοθυσία του Felix Craig από το Ararat, καθώς επίσης και όλων εκείνων των Anzacs που ήλθαν στα Φάρσαλα και τη Θεσσαλία το 1941.

Αιωνία η μνήμη τους.

*Ο Jim Claven είναι ιστορικός και αρθρογράφος. Επιθυμεί να ευχαριστήσει τον David και την Fiona Craig, καθώς επίσης και τον Ian Bryant από το Ararat, για τις πληροφορίες όσον αφορά την εκκλησία της Αγίας Τριάδας.