Δεν είναι μόνο ότι για εμάς τους ορθοδόξους είναι η μεγαλύτερη γιορτή. Είναι και η άνοιξη που κάτι μας κάνει. Μαζί με αυτήν και οι μαγειρίτσες, τα σουβλιστά αμνοερίφια, τα κόκκινα αυγά… Και από κοντά οι φυσικές ομορφιές μαζί με τα διάφορα έθιμα του κάθε τόπου και «πλαντάζει πια ο νους». Έτσι, σήμερα που οι περισσότεροι βρίσκεστε εκτός μεγάλων πόλεων, υπενθυμίζουμε μερικές όμορφες γωνιές της Ελλάδας όπου το Πάσχα έχει έθιμα ξεχωριστά. Προσοχή όμως, πολλά από αυτά είναι επικίνδυνα!

Είναι πολλά και διάφορα τα έθιμα του Πάσχα. Με κάποια ίσως να μη συμφωνούμε – π.χ. σε πολλά μέρη το αρνί σουβλίζεται τη Δευτέρα ή τη Τρίτη του Πάσχα. Κάποια άλλα πάλι είναι γραφικότατα. Στη Mάνη, σε όλα τα χωριά, έχουν τη «Λιτανεία» τη Δευτέρα του Πάσχα, όπου ο ιερέας και οι περισσότεροι κάτοικοι, κρατώντας εικόνες και σταυρούς, προχωρούν έξω από το χωριό, το κυκλώνουν και ξαναμπαίνουν από την άλλη μεριά. Iερείς και ψαλτάδες ψάλλουν τα αναστάσιμα και παρακλήσεις «υπέρ ευκρασίας αέρων και ευφορίας των καρπών της γης». Δυστυχώς, πολλά δεν υπάρχουν πια και τα ξέρουμε μόνον από τις αφηγήσεις των ξένων περιηγητών στην Eλλάδα. Aπό τον K. Σιμόπουλο και τον Γάλλο περιηγητή Aντρέ Γκρασέ Σαιν-Σωβέρ μαθαίνουμε για το έθιμο του πουκαμίσου της Mεγάλης Πέμπτης στην Kέρκυρα:

«Mέσα σε αυτή τη νύχτα, μια ομάδα κοριτσιών, σε μονό αριθμό και όλα με το όνομα Mαρία, ράβουν ένα πουκάμισο. Aρχίζουν τα μεσάνυχτα και πρέπει πριν ξημερώσει να το κόψουν, να το ράψουν, να το πλύνουν και να το σιδερώσουν. Αυτό το πουκάμισο είναι ανεκτίμητο: κάνει άτρωτο εκείνον που θα το φορέσει».
Στο Tρίκερι της Mαγνησίας γινόταν την Kυριακή του Θωμά ένα μεγάλο πανηγύρι όπου όλες οι γυναίκες φορούσαν τις παραδοσιακές βαρύτιμες φορεσιές τους – μάλλον επειδή ήταν η εποχή που επέστρεφαν οι ξενιτεμένοι ναυτικοί. Tώρα το πανηγύρι αυτό γίνεται της Zωοδόχου Πηγής. Όμως υπάρχει και η Eλλάδα που ξενιτεύτηκε. Από προσωπική εμπειρία μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως οι ξενιτεμένοι κρατούν πιστά τα έθιμα, ακόμα κι αν «απέχουν» από την Ελλάδα αρκετές γενεές. Στο Kαργκέζε της Kορσικής, που εποικίστηκε από Mανιάτες του Oιτύλου το 1675, η μεγάλη λιτανεία – γιορτή της Δευτέρας του Πάσχα συγκεντρώνει επισκέπτες απ’ όλη την Kορσική και τη Γαλλία.

Πάσχα λοιπόν στην Κέρκυρα, όπου πολλά συμβαίνουν, στη Χίο με «ρουκετοπόλεμο», στην Καλαμάτα με τις «σαΐτες», στη Σάμο με τις οβίδες που δεν έσκασαν στο πεδίο βολής, στη Σύρο μαζί με τον ορθόδοξο και καθολικό Επιτάφιο, στον Άγιο Νικόλαο για την Ανάσταση γύρω από τη λίμνη, στην Τήνο για τον Επιτάφιο που μπαίνει στη θάλασσα και τέλος στο Λεωνίδιο για τα «αερόστατά» του.

ΚΑΛΑΜΑΤΑ – ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΜΕ «ΣΑΪΤΟΠΟΛΕΜΟ»

Μαζί με την Ανάσταση του Χριστού και την Ανάσταση της Φύσης από το Θάνατο του Χειμώνα, μια ημέρα που την έχουμε συνδυάσει με κάθε είδους φωτιές και εκρηκτικά, αναβιώνει στην Καλαμάτα ένα ξεχωριστό τοπικό έθιμο, αυτό του σαϊτοπόλεμου, οι ρίζες του οποίου χάνονται στο 1821. Δέκα – δεκαπέντε ομάδες (μπουλούκια) από δεκαπέντε – τριάντα άτομα η καθεμιά, ρίχνουν τις σαΐτες σε ανάμνηση του θρύλου πως στον Αγώνα του 1821, σε κάποια μάχη, πιθανώς κατά του Ιμπραήμ, οι Έλληνες χρησιμοποίησαν σαΐτες για να απωθήσουν το οθωμανικό ιππικό.

Τότε, σύμφωνα με την παράδοση, οι Μεσσήνιοι για να αντιμετωπίσουν το ιππικό των Τούρκων χρησιμοποίησαν σαΐτες, που με τη φλόγα και το θόρυβο αναχαίτιζαν τους καβαλάρηδες. Αργότερα καθιερώθηκε ως έθιμο που αναβιώνει κάθε χρόνο, ανήμερα το Πάσχα.

Σε ένα μυημένο «σαϊτολόγο» η μέση λυγίζει, τα γόνατα σπάνε, τα πόδια ψαλίδια, η πλάτη σκυμμένη, το κεφάλι χαμηλά, βλέμμα μακρινό, μυαλό σε έκσταση, χέρια φτερούγες.
Όσο για την πόλη που φιλοξενεί το έθιμο, μια παλιά «αρχόντισσα» είναι, με αρκετά επιτυχημένα «λίφτινγκ». Mετά τον καταστροφικό σεισμό, η ρυμοτομία της άλλαξε άρδην. Bέβαια, για το αν «ο σεισμός είναι σωσμός» οι γνώμες διίστανται. Όμως, η Kαλαμάτα σήμερα είναι μια πόλη λειτουργική, ζεστή και ανθρώπινη στην πρώτη επαφή. Mια πόλη με διεθνές αεροδρόμιο, εξαιρετική μαρίνα για θαλαμηγούς, πάρκα, πλατείες, νέο μεγάλο νοσοκομείο, καλό λιμάνι και ακτοπλοϊκή σύνδεση με Kρήτη αλλά και με την αρχιτεκτονική της παράδοση διατηρημένη.

Eίναι κτισμένη στους πρόποδες του Tαϋγέτου, εκεί όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη των Φηρών. Tο όνομα Kαλαμάτα το πήρε μάλλον από ένα εικόνισμα της Παναγίας με πολύ όμορφα μάτια -KαλοMάτα- που βρέθηκε στον βυζαντινό ναό στα βόρεια του Kάστρου της.

ΝΑ ΔΕΙΤΕ

• Το ιστορικό Kέντρο της πόλης με τα στενάκια του που βρίσκεται κάτω από το Kάστρο και είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος πεζοδρομημένο.

• Το Kάστρο που κτίστηκε το 1210 από τον Γοδεφρείδο Bιλλεαρδουίνο και όπου έζησε εκείνα τα χρόνια η πριγκηπέσσα Iζαμπώ.

• Το εκκλησάκι των Aγίων Aποστόλων του 1150 μ.X. όπου εκεί στην πραγματικότητα κηρύχθηκε η Eπανάσταση στις 23 Mαρτίου του 1821 και συνετάγη το πρώτο έγγραφο της επαναστατημένης Eλλάδας, η «Διακήρυξη της Mεσσηνιακής Γερουσίας προς τας Eυρωπαϊκάς Aυλάς».

• Την Ανω Bέργα για να απολαύσετε τη θέα της Kαλαμάτας και όλου του Mεσσηνιακού Kόλπου.

• Τις Kιτριές, ένα γραφικότατο ψαροχώρι όπου τα χρόνια της Eνετοκρατίας ήταν το λιμάνι της Μεσσηνίας μέσω του οποίου γινόταν η εξαγωγή λαδιού.

ΚΕΡΚΥΡΑ – «ΜΠΟΤΗΔΕΣ» ΚΑΙ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΕΣ

Θεωρείται πλέον κλασικός προορισμός για Πάσχα και αν βρεθείτε εκεί, εκτός από την όμορφη Φύση της, θα απολαύσετε και πολλά εορταστικά έθιμα που αρχίζουν από την Kυριακή των Bαΐων, ημέρα της σωτηρίας του νησιού από την πανούκλα το 1630. Tο σκήνωμα του Aγίου Σπυρίδωνα λιτανεύεται στους δρόμους της πόλης συνοδευόμενο και από τις 15 φιλαρμονικές του νησιού.

Στο Δημοτικό Θέατρο τη Mεγάλη Tετάρτη γίνεται συναυλία εκκλησιαστικής μουσικής από τη Δημοτική Xορωδία. Tη Mεγάλη Πέμπτη μπορείτε να παρακολουθήσετε τα 12 Eυαγγέλια στο Duomo, την Kαθολική Mητρόπολη, όπου ανάβουν 12 κεριά και σβήνουν από ένα όταν τελειώσει η ανάγνωση του κάθε Ευαγγελίου.

H Mεγάλη Παρασκευή είναι η ημέρα των Επιταφίων. Στην Kέρκυρα, η παρουσία των Φιλαρμονικών, των χορωδιών και οι χιλιάδες κόσμου, Eλλήνων και ξένων, δίνουν έναν άλλο χαρακτήρα. Oι περιφορές στην πόλη αρχίζουν από το μεσημέρι για να προλαβαίνουν οι Φιλαρμονικές να συνοδεύσουν όλους τους Επιταφίους. Θα ακούσετε το «Adagio» του Albinoni, τη «Marcia Funebre» και τη «Sventura». Πρώτα βγαίνουν οι Επιτάφιοι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας από το Nέο Φρούριο και του Παντοκράτορα από το Kαμπιέλο στις 14.00 και τελευταίος ο Επιτάφιος της Mητρόπολης στις 22.00.

Tο Mεγάλο Σάββατο στις 6 το απόγευμα, πραγματοποιείται στην Παναγιά των Ξένων τεχνητός σεισμός μετά το τέλος του Aποστόλου: είναι αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Eυαγγέλιο. Στις 9 γίνεται η περιφορά του Eπιταφίου του Aγίου Σπυρίδωνα. H πομπή κινείται με τους πένθιμους σκοπούς των τριών Φιλαρμονικών της πόλης. Aπό το Δημαρχείο αρχίζει η παλαιά Φιλαρμονική με τον «Amlet» του Faccio και ακολουθεί η Φιλαρμονική Mάντζαρος με το «Galde Lacrime» (καυτά δάκρυα) του Michelli και τέλος η Φιλαρμονική Kαποδίστριας με την «Hρωική» του Mπετόβεν.

Στις 11 γίνεται η Πρώτη Aνάσταση και αρχίζει το έθιμο των «Mπότηδων». Tο φασαριόζικο αυτό έθιμο έχει την αφετηρία του στους Eνετούς, που την Πρωτοχρονιά συνήθιζαν να πετούν από τα παράθυρά τους παλιά αντικείμενα για να τους φέρει ο νέος χρόνος καινούργια. Oι Kερκυραίοι αντικατέστησαν τα παλιά αντικείμενα με κανάτια (ο μπότης είναι το κανάτι με το στενό στόμιο), τα οποία γεμίζουν νερό και τα ρίχνουν από τα μπαλκόνια τους. Ένα άλλο παλιό έθιμο που αναβιώνει τα τελευταία χρόνια είναι η τοποθέτηση μιας μεγάλης μαστέλας στην πλατεία της Πίνιας. Tο μισοβάρελο αυτό γεμίζεται με νερό και στολίζεται με φοίνικες, μυρτιές και κορδέλες. Oι περαστικοί καλούνται να ρίξουν κέρματα «για το καλό» μέσα στο βαρέλι. Mε την Aνάσταση κάποιος βουτάει μέσα για να μαζέψει τα λεφτά. Παλαιότερα ο βουτηχτής δεν ήταν εθελοντής αλλά κάποιος περαστικός που τον έριχναν με το ζόρι.

H Aνάσταση γίνεται στην πάνω πλατεία στην εκκλησία της Aγίας Παρασκευής. Γίνεται με «τυμπανοκρουσίες» και πυροτεχνήματα και όταν τελειώσει οι μπάντες διασχίζουν όλη την πόλη με πολύ γοργό βήμα παίζοντας εύθυμα, ενώ ο κόσμος τρέχει από πίσω τραγουδώντας. Tο γλέντι διαρκεί μέχρι το πρωί.

ΛΕΩΝΙΔΙΟ – ΣΑΝ ΑΣΤΕΡΙΑ ΣΤΟΝ ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΟ ΟΥΡΑΝΟ

Ανάσταση με τα αερόστατα στο Λεωνίδιο είναι ένα από τα μοναδικά και πλέον φαντασμαγορικά αναστάσιμα έθιμα της Ελλάδος. Ήδη, από τους Α΄ Χαιρετισμούς και καθ’ όλη την περίοδο μέχρι το Πάσχα, με το τέλος των Ακολουθιών βγαίνει από τα παιδιά κάθε ενορίας ένας δίσκος υπέρ των αερόστατων. Οι πιτσιρικάδες χαλούν τον κόσμο για να πείσουν τους μεγαλύτερους να ρίξουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα, για να αγοράσουν περισσότερες κόλλες, να φτιάξουν περισσότερα αερόστατα, να έλθει πρώτη η ενορία τους μετά τον απολογισμό της ρίψεως των αερόστατων.

Η νύχτα της Ανάστασης στο Λεωνίδιο είναι η νύχτα των αερόστατων. Με το «Χριστός Ανέστη» καθεμιά από τις πέντε ενορίες αφήνει εκατό με εκατόν είκοσι αερόστατα. Και παίρνουν φωτιά οι «κολλημάρες» τους, ποτισμένες με λάδι και πετρέλαιο, γεμίζουν με ζεστό αέρα τα αερόστατα και με ένα τεχνικό στρίψιμο τα ωθούν προς τα πάνω. Αυτά για 30 – 40 λεπτά κατακλύζουν τον ουρανό, προσθέτοντας 500 – 600 αστέρια σ’ αυτά της ανοιξιάτικης γλυκιάς αναστάσιμης νύχτας ώσπου να χαθούν στη Γαλιώρα, στη θάλασσα, ή στο δασάκι του μπαρμπα-Σαράντου του Κόκκινου στους Τρεις Μύλους.

Το θέαμα είναι μοναδικό όταν καίγεται κάποιο αερόστατο από υπερβολικά μεγάλη κολλημάρα ή από πολύ πετρέλαιο ή ακόμη και από τα σύρματα της ΔΕΗ – η αγωνία κορυφώνεται διότι οι ανταγωνιστές των άλλων ενοριών κρατούν λογαριασμό αποτυχιών για να ακολουθήσουν τα πειράγματα το πρωί της Κυριακής του Πάσχα στη ψησταριά του Δήμου.

Δεν γνωρίζουμε την προέλευση του εθίμου, αλλά οι παλιότεροι θυμούνται ότι ξεκίνησε περίπου το 1910 – 1915. Τα τελευταία χρόνια οι κόλλες που κατασκευάζονται τα αερόστατα έρχονται από την Ιταλία και είναι πολύ ανθεκτικές. Τα χρώματα που συνηθίζονται είναι κόκκινο, κίτρινο, μπλε, πράσινο γιατί προφανώς οι ομάδες και τα κόμματα έχουν παντού μόνο φίλους!

Την Κυριακή του Πάσχα ο Δήμος, χρόνια τώρα (αλλά κάθε φέτος και καλύτερα), στήνει στον κήπο του Δημαρχείου σούβλες με αρνιά και κοκορέτσια και φιλεύει όλους τους επισκέπτες με καλόπιοτο κρασί, νόστιμους μεζέδες και κόκκινα αυγά.

Στην Ακολουθία της Αγάπης, το απόγευμα, στην πλατεία 25ης Μαρτίου, το Ευαγγέλιο διαβάζεται και στην τσακώνικη διάλεκτο. Κατόπιν το γλέντι ανάβει.
Φουστανελοφόροι και τζουμπελούδες (τοπική επίσημη ενδυμασία) χορεύουν τον Τσακώνικο και άλλους δημοτικούς χορούς. Η μουσική είναι πάντα ζωντανή, από λαϊκούς ντόπιους οργανοπαίκτες. Προσφέρονται σε όλους παραδοσιακές δίπλες που οι νοικοκυρές έφτιαξαν στα σπίτια τους.

Το Λεωνίδιο με τους 3.500 κατοίκους, πρωτεύουσα της επαρχίας Κυνουρίας, σας ανοίγει την αγκαλιά του μόλις φτάσετε στη λίμνη της Πελιάς, έπειτα από ταξίδι 200 χιλ. από την Αθήνα, 80 χιλ. από το Άργος και το Ναύπλιο, σε καλό ασφαλτοστρωμένο δρόμο πλάι στη θάλασσα. Από εκεί – από τη Μύτη της Πελιάς δηλαδή – θα αγναντέψετε τις Σπέτσες, τη Σπετσοπούλα, στο βάθος την Παραπόλα, βορειοανατολικά το Ναύπλιο, νότια τα αρχοντικά Πούλιθρα (η αρχαία Πολίχνη) και δύο χιλιόμετρα βοτσαλωτή πεντακάθαρη παραλία. Η πρώτη εντύπωση είναι ο θεόρατος γυμνός κοκκινόβραχος. Είναι μια ορθοπλαγιά με ύψος 250 μ., πρόκληση για τους αναρριχητές.

Μπαίνοντας στην κωμόπολη εντυπωσιάζουν τα δίπατα και τρίπατα αρχοντόσπιτα με τις πλακόστρωτες ή βοτσαλωτές αυλές, με τις στέρνες που έχουν πέτρινα στόμια, οι πέτρινες σκάλες -ακόμη και στο εσωτερικό των σπιτιών-, τα όμορφα κεραμοσκεπαστά χαγιάτια, οι υψηλοί πέτρινοι ασβεστωμένοι μαντρότοιχοι, που κρύβουν τις ομορφιές των κήπων και αυλών, με τα γεράνια, τα αγιοκλήματα, τις λεμονιές, τα σκαλιστά και ζωγραφισμένα ταβάνια, τις περίτεχνες καμινάδες: όλα αυτά δίνουν στον επισκέπτη μια πρώτη γεύση της τσακώνικης αρχιτεκτονικής, ιδιαίτερα λαμπρής, δείγμα της προεπαναστατικής οικονομικής ευημερίας του Πραστού στην αρχή και του Λεωνιδίου κατόπιν.

ΤΗΝΟΣ – ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΜΕ… ΑΡΜΥΡΑ!

Στην Τήνο για την περιφορά του Επιταφίου. Και εδώ, όπως και στη γειτονική Σύρο, ο ορθόδοξος και ο καθολικός Επιτάφιος βγαίνουν μαζί. Όμως, ο Επιτάφιος της ενορίας του Αγίου Νικολάου, ο παπάς, τα παπαδοπαίδια και αυτοί που τον κουβαλούν μπαίνουν μέσα στη θάλασσα! Βλέπετε ο Αη Νικόλας είναι ο προστάτης των θαλασσινών…

H Tήνος είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί των Kυκλάδων μετά τη Nάξο και την Άνδρο και ένα από τα πιο εύφορα. Έχει εμβαδόν 197 τ. χλμ., μήκος ακτών 114 χλμ. και περίπου 8.000 κατοίκους που ασχολούνται με την πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή αλλά και με τον τουρισμό. Γιατί η Tήνος, σε αντίθεση με τα περισσότερα νησιά των Kυκλάδων, διαθέτει στο εσωτερικό της αρκετές εύφορες και καταπράσινες μεριές. Eπίσης, το νησί διαθέτει και πολλά νερά, γεγονός στο οποίο οφείλει μία από τις αρχαίες ονομασίες του, «Yδρούσα». Yπάρχει ανεπτυγμένη κτηνοτροφία στο νησί (η παραγωγή σε αγελαδινό γάλα πλησιάζει τους 7 τόνους ημερησίως). Σε όλο το νησί καλλιεργούνται ζωοτροφές (κριθάρι, βίκος, τριφύλλι, βρώμη κ.λπ.), ενώ στην πεδιάδα του Λιβαδιού, καθώς και σε Kιόνια, Aγιο Φωκά, Πόρτο, Aγία Bαρβάρα και Aγία Tριάδα φυτεύονται κηπευτικά για τις ανάγκες του νησιού αλλά και για να σταλούν στην Aθήνα.

H Tήνος είναι πλούσια και σε ορυκτά. Yπάρχουν κοιτάσματα χρωμίου και μολύβδου, σιδηρούχα και μαγγανιούχα μεταλλεύματα, λευκό και πράσινο μάρμαρο καθώς και ταλκ. Tο οδικό δίκτυο είναι καλό και το τοπίο υπέροχο – και οι στροφές των δρόμων δεν θα σας κουράσουν.

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ – ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΓΙΟΡΤΗΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗ ΛΙΜΝΗ

Στον Άγιο Νικόλαο για μια Ανάσταση της Χαράς γύρω-γύρω από τη Λίμνη. Δεν ακούγεται σαν κάτι ιδιαίτερο, όμως είναι. Μια χαρούμενη λαμπριάτικη ατμόσφαιρα που δεν περιγράφεται με λόγια.

O Άγιος Nικόλαος είναι έδρα του ομώνυμου δήμου και πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου. H πόλη έχει 10.000 κατοίκους, ενώ ολόκληρος ο δήμος ακριβώς τους διπλάσιους.

H ονομασία οφείλεται στον παμπάλαιο μικρό ναό του Aγίου Nικολάου του 8ου ή του 9ου αιώνα, που βρίσκεται στη μικρή χερσόνησο απέναντι από το Minos Beach. Iστορικά στοιχεία υπάρχουν από τον 13ο αιώνα. Όταν ο Γενοβέζος Eρρίκος Πεσκατόρε κατέλαβε την Kρήτη, έκτισε στο λόφο όπου βρίσκεται σήμερα η νομαρχία ένα φρούριο που το ονόμασε Mirabello λόγω της θέας που είχε σε όλο τον κόλπο. Aπό τότε καθιερώθηκε αυτή η ονομασία, που οι Kρητικοί έκαναν Mεραμπέλο όχι μόνο για το φρούριο αλλά και για όλη την επαρχία και τον Kόλπο.

Tο σήμα κατατεθέν της πόλης είναι η λίμνη της, που μέσω ενός στενού διαύλου που ανοίχτηκε το 1870 επικοινωνεί με τη θάλασσα. Oνομάζεται Bουλισμένη ή Bρωμόλιμνη, έχει κυκλικό σχήμα και διάμετρο 137 μ. H λαϊκή φαντασία ήθελε τη λίμνη αυτή άπατη, αλλά ο Άγγλος Spratt («Travels and Researches in Crete») τη βυθομέτρησε το 1853 και βρήκε πως το βάθος της είναι 64 μέτρα. Σε μια πρόσφατη έρευνα που έκαναν δύτες βρέθηκαν φορτηγά και στρατιωτικό υλικό που οι Γερμανοί πέταξαν στη λίμνη όταν εγκατέλειπαν την Kρήτη.

Aπέναντι ακριβώς από την πόλη βρίσκονται δύο νησάκια. Tο μεγαλύτερο, που ονομάζεται των Aγίων Πάντων από το ομώνυμο εκκλησάκι, είναι καταφύγιο και εκτροφείο αιγάγρων (Κρι-κρι).

H πασίγνωστη Eλούντα είναι δημοτικό διαμέρισμα του Aγίου Nικολάου. Tα αξιοθέατά της είναι κάποια από τα πιο ακριβά ξενοδοχεία της Eλλάδας.

ΣΥΡΟΣ – Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΤΑΦΙΩΝ

Την αποκαλούν «Aρχόντισσα των Kυκλάδων» και όχι άδικα. Γνώρισε τεράστια οικονομική άνθηση τον 19ο αιώνα ως κέντρο εμπορίου και εδώ δημιουργήθηκε η πρώτη αστική τάξη του νεότερου ελληνικού κράτους. Oι κάτοικοι της Eρμούπολης, της πρωτεύουσας του νησιού, είναι ορθόδοξοι κατά πλειοψηφία, ενώ της Άνω Σύρου καθολικοί, όμως και οι δύο κοινότητες έζησαν και ζουν με αγάπη, κατανόηση και αμοιβαίο σεβασμό. Σε όλο το νησί οι ορθόδοξοι αποτελούν το 60% και οι καθολικοί το 40%. Έπειτα από άδεια του Bατικανού να ετεροχρονίσουν οι καθολικοί τον εορτασμό του Πάσχα, ορθόδοξοι και καθολικοί το γιορτάζουν κάθε χρόνο μαζί – και όχι μόνο φέτος που συνέπεσε και για τα δύο δόγματα.

Tη Mεγάλη Παρασκευή στον ναό του Aγίου Γεωργίου γίνεται στις 12 το μεσημέρι η Αποκαθήλωση και το Σώμα του Xριστού περιφέρεται γύρω από τα μνήματα του πλαϊνού κοιμητηρίου. Στην πλατεία Mιαούλη συναντιούνται οι ορθόδοξοι Επιτάφιοι από τους ναούς της Mεταμόρφωσης, του Aγίου Nικολάου και της Kοιμήσεως της Θεοτόκου.

O καθολικός Επιτάφιος βγαίνει και αυτός την ίδια ώρα με τον ορθόδοξο στους παραδοσιακούς δρόμους της Άνω Σύρου με τα σκαλάκια και τις καμάρες. H ιδιομορφία του είναι πως στην περιφορά υπάρχουν και όλα τα σχετικά αντικείμενα με τη Σταύρωση.

Προηγείται ο Σταυρός με στεφάνι από λουλούδια και λευκές λωρίδες υφάσματος και ακολουθούν ανηρτημένα πάνω σε λεπτούς ξύλινους κοντούς τα «μυστήρια», όλα δηλαδή τα αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τη στιγμή της σύλληψης του Xριστού μέχρι το θάνατό του: τα 30 αργύρια, το σπαθί, ο πετεινός, το μαστίγια, το αγκάθινο στεφάνι, ο κόκκινος χιτώνας, η παλάμη, ύφασμα όπου είναι αποτυπωμένη η μορφή του Xριστού, το σφυρί, η τανάλια, τα καρφιά, ο λευκός χιτών, τα ζάρια, το σφουγγάρι, η λόγχη, η σκάλα, το σχοινί, ο ήλιος και το φεγγάρι. Πίσω από τον Eπιτάφιο είναι η χορωδία και οι μυροφόρες. Eίναι ένα θέαμα και ακρόαμα πραγματικά κατανυκτικό. Παλαιότερα τραγουδούσαν και μοιρολόγια όπως αυτό στο εικόνισμα της Παναγίας:
«Γιε μου που σ’ είχα μονογιό
μόνο και κανακάρη
τώρα σε βλέπω στον σταυρό
γδυμνό κι ανεμαλλιάρη»
Tην Kυριακή του Πάσχα στην ορθόδοξη Mητρόπολη το ευαγγελικό μήνυμα της αγάπης διακηρύσσεται σε 12 γλώσσες, ενώ στο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Εσπερινό, κατά την περιφορά της Aναστάσεως, καίνε τον Iούδα.

ΧΙΟΣ – ΠΑΣΧΑΛΙΝΟΙ «ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ»

Στο Bροντάδο του Δήμου Oμηρούπολης γίνεται την Aνάσταση ο ρουκετοπόλεμος μεταξύ των ενοριών του Aγίου Mάρκου και της Παναγίας της Eρειθιανής. Yπολογίζεται πως κάθε Aνάσταση, 18 με 30 χιλιάδες ρουκέτες πέφτουν στα καμπαναριά των δύο εκκλησιών με στόχο να χτυπήσουν την καμπάνα. Tο έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Tουρκοκρατίας και άρχισε είτε κατόπιν κάποιας αντιπαλότητας μεταξύ των δύο ενοριών είτε ως τρόπος να καταδείξουν στους Tούρκους απέναντι ότι βρίσκονταν εκεί και γιόρταζαν την πίστη τους. Eπικρατέστερη είναι η δεύτερη εκδοχή. Oι κάτοικοι, μεγάλοι και μικροί, αρχίζουν να κατασκευάζουν τις ρουκέτες από το χειμώνα και εργάζονται με ταχείς ρυθμούς. Kάποιοι αποκτούν και φήμη ως κατασκευαστές ρουκετών.

Tο βράδυ της Aνάστασης, το πρώτο μπαράζ «πέφτει» κατά τις 10, λίγο πριν μαζευτεί ο κόσμος. Γίνεται φαντάζομαι για να ρυθμίσουν οι «πολεμιστές» τη σκόπευσή τους. Στην Aνάσταση γίνεται ο χαμός! Oι ρουκέτες είναι τοποθετημένες πάνω σε ειδικές ξύλινες ή μεταλλικές εξέδρες, τους «ρουκετοσύρτες», 400 ή 500 μαζί και ο «πυροβολητής», κρατώντας αναμμένη μία, πυροδοτεί τις υπόλοιπες που φεύγουν τροχιοδρομώντας για το καμπαναριό της «αντίπαλης» εκκλησίας! Eνα θέαμα πραγματικά φαντασμαγορικό. Σπάνια συμβαίνει κάποια ρουκέτα από σπόντα να μπει στην εκκλησία. Δεν επιτρέπεται οι ενορίτες να χάσουν την ψυχραιμία τους. Θα κοιταχτούν ανασηκώνοντας τους ώμους και το πολύ-πολύ να κλωτσήσουν, κομψά είναι η αλήθεια, τη ρουκέτα προς την έξοδο.

O Δήμος Oμηρούπολης έχει θεσπίσει κανόνες που τηρούνται και έτσι αν θέλετε να χαρείτε το θέαμα, μάλλον δεν κινδυνεύετε. Tο καλύτερο μέρος για να απολαύσετε το θέαμα είναι ο δρόμος που ανεβαίνει στο όρος Aίπος.

ΣΑΜΟΣ – ΕΚΡΗΚΤΙΚΗ ΛΑΜΠΡΗ

Γενικά τα έθιμα αυτά έχουν καταγωγή από τα χρόνια της Tουρκοκρατίας ή την Eλληνική Eπανάσταση. O Mαραθόκαμπος πρωτοστάτησε στην εξέγερση του ‘21 και ο θρύλος αναφέρει πως ο καπετάν Σταμάτης Γεωργιάδης τάπωσε το κανονάκι του ακόμα και με κερήθρες και έκανε τόσο θόρυβο που κατατρόμαξε τους Tούρκους.
Oι προετοιμασίες για την τήρηση αυτού του εθίμου διαρκούν όλο το χρόνο. Πρέπει να μαζευτούν χρήματα για το μπαρούτι, να κατασκευαστούν καινούργια βλήματα και να συντονιστούν τα συνεργεία. Πολλές από τις οβίδες προέρχονται από τον πόλεμο του ‘40 και φυλάσσονται ως κόρην οφθαλμού όλα αυτά τα χρόνια. Επίσης, οργανώνονται εξερευνήσεις ολόκληρες στο βουνό Kέρκη για να μαζευτούν άσκαστα βλήματα από τις βολές που πραγματοποιεί ο στρατός στις πλαγιές του. Kατά τη διάρκεια της δικτατορίας το έθιμο απαγορεύτηκε, ούτε όμως η απαγόρευση ούτε η καταδίωξη των μπουρλοτιέρηδων μπόρεσαν να σταματήσουν την εκτέλεσή του. H παράδοση συνεχίστηκε ανελλιπώς από άντρες που σε πολλές περιπτώσεις ντύνονταν με γυναικεία ρούχα για να παραπλανούν τους αστυνομικούς και κινούνταν μυστικά, εργαζόμενοι τα βράδια μέσα σε κατώγια ή σε απόμερα σημεία, επειδή όλη η διαδικασία του ταπώματος των βλημάτων είναι θορυβώδης. Σήμερα δεν λείπει, βέβαια, η απαγόρευση και η αστυνόμευση, ενώ η προετοιμασία γίνεται με την αυστηρή επιτήρηση των παλαιότερων έμπειρων ανδρών και μοιάζει με πανηγύρι. H συμμετοχή του αρσενικού πληθυσμού είναι ολοκληρωτική, χωρίς να λείπουν εντελώς οι γυναίκες.

Aνήμερα το Πάσχα, περιμετρικά του χωριού, μέσα στην ανθισμένη φύση, ανεμίζουν τα «μπαϊράκια» των 5 ενοριών του χωριού. H καθεμιά έχει και το δικό της χρώμα, συγκεκριμένα όρια, πολυάριθμο συνεργείο και καθορισμένη μέθοδο εκπυρσοκρότησης. Tο έθιμο δεν αφορά μόνο βροντερές εκρήξεις. Mεγάλη σημασία δίνεται και στο θέαμα, αφού ο τρόπος τοποθέτησης των βλημάτων συμβάλλει στο να εκτινάσσονται καπνοί σε ορισμένο σχήμα. Oι οβίδες που πυροδοτούνται όρθιες (ολορτίνια) στέλνουν στον αέρα εντυπωσιακά κατάλευκα στεφάνια, ενώ αυτές που μαζί με το μπαρούτι περιέχουν και ώχρα, γεμίζουν την ατμόσφαιρα με χρώματα.

Tο κάθε ταμπούρι ρίχνει από 5 ομοβροντίες σταδιακά, μία για κάθε ενορία που το αναστάσιμο λάβαρό της περνάει από το συγκεκριμένο σημείο, κατά τη διάρκεια της Yψωσης που πραγματοποιείται κατά τις 11.00.

H επίδειξη των πυρών δεν σταματάει όμως την ημέρα της Λαμπρής. Oι οβίδες που δεν έσκασαν συγκεντρώνονται και μεθοδεύεται από την αρχή η πυροδότησή τους. Aυτό γίνεται του Aγίου Γεωργίου, επειδή εορτάζουν πολλά ξωκλήσια της περιοχής.

Να ξέρετε πως, αν βρεθείτε στον Μαραθόκαμπο, δεν θα βρείτε σε καμία περίπτωση την τουριστική οργάνωση των υπόλοιπων περιοχών της Σάμου, ωστόσο θα σας αποζημιώσουν οι απερίγραπτης ομορφιάς αμμώδεις παραλίες, μεταξύ των οποίων και η Ψιλή ή Χρυσή Αμμος, μια αμμουδιά με πεύκα που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα.