Όπως ανέφερα την περασμένη εβδομάδα, σήμερα, και την ερχόμενη εβδομάδα, θα κάνω μια γενική αναφορά στο βιβλίο του πανεπιστημιακού οικονομολόγου, και πρώην Υπουργού Οικονομικών της Ελληνικής Κυβέρνησης, Γιάνη Βαρουφάκη, με τίτλο «Adults in the room – My battle with Europe’s deep establishment» – «Ενήλικες στο δωμάτιο. Ο αγώνας μου με το βαθύ κατεστημένο της Ευρώπης».

Το βιβλίο αυτό, παρά το γεγονός ότι κυκλοφόρησε τον περασμένο Απρίλιο, τις τελευταίες ημέρες δημιούργησε σάλο στην Ελλάδα, όχι για την ολότητά του, αλλά για το γεγονός ότι ο Γιάνης Βαρουφάκης είχε έρθει σε αντιπαράθεση με τον κ. Αλέξη Τσίπρα, Πρωθυπουργό της Ελλάδας, για την οικονομική πολιτική της Κυβέρνησης, και στις αρχές του Ιουλίου 2015 υπέβαλε την παραίτησή του.

Ομολογουμένως, πρόκειται για ένα βιβλίο, η ανάγνωση του οποίου δεν είναι εύκολη, γιατί εκτός από το ότι είναι γραμμένο στην αγγλική γλώσσα, ο συγγραφέας του κάνει συχνή χρήση ορολογίας που χρησιμοποιείται στην οικονομολογία, και παράλληλα αναφέρεται με πολλές λεπτομέρειες στη συμμετοχή του στις συνόδους του Eurogroup, και στις μακροσκελείς εισηγήσεις που ο ίδιος είχε κάνει.

Από την άλλη όμως στο βιβλίο του αυτό ο Γ. Βαρουφάκης έχει προσθέσει ένα σημαντικό Κεφάλαιο στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας, και μάλιστα για την περίοδο από το 2010 μέχρι τις αρχές του Ιουλίου 2015. Στον Επίλογο του βιβλίου αναφέρεται και σε εξελίξεις στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 2016.Δεδομένου ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η Ελλάδα υπέστη μια από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις στη σύγχρονη ιστορία της, το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη θα αποτελεί αντικείμενο μελέτης από ιστορικούς, πολιτικούς και οικονομολόγους.

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθώ στο ακόλουθο απόσπασμα από πρόσφατο άρθρο του δημοσιογράφου Paul Mason στην εφημερίδα της Αγγλίας The Guardian: «Σε αυτό το βιβλίο ο Βαρουφάκης παρουσιάζει μια από τις πιο ακριβείς και λεπτομερείς περιγραφές της μοντέρνας εξουσίας που έχουν γραφτεί ποτέ».

Για να γίνει αντιληπτή η ακριβής καταγραφή των γεγονότων, αλλά και των απόψεων που έχουν διατυπωθεί από διάφορα πρόσωπα, με τα οποία είχε έρθει σε επαφή ο Γ. Βαρουφάκης, δίνω τη δική του εξήγηση στον Πρόλογο του βιβλίο του με τίτλο «A Note on Quoted Speech». Ακολουθεί η πρώτη παράγραφος στην αγγλική, και η μετάφρασή της στην ελληνική γλώσσα.

«In a book of this nature, in which so much depends on who said what to whom, I have made every effort to ensure the accuracy of quoted speech. To this end, I have been able to draw on audio recordings that I made on my phone, as well as on notes I made at the time, of many of the official meetings and conversations that appear in this book. Where my own recordings and notes are unavailable, I rely on memory and, where possible, the corroboration of witnesses».

«Σε ένα βιβλίο αυτού του είδους, στο οποίο τόσο πολλά εξαρτώνται από το ποιος είπε τι σε ποιον, κατέβαλα κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να διασφαλίσω την ακρίβεια όσων είχαν λεχθεί. Για τον σκοπό αυτό βασίστηκα σε ηχογραφήσεις που έκανα με το τηλέφωνό μου, καθώς και στις σημειώσεις που κρατούσα σ’ εκείνες τις περιπτώσεις, από τις πολλές επίσημες συναντήσεις και συνομιλίες που αναφέρονται σε αυτό το βιβλίο. Σε περιπτώσεις που δεν έχω δικές μου ηχογραφήσεις ή σημειώσεις έχω βασισθεί στη μνήμη μου, και όπου ήταν δυνατό σε επιβεβαιώσεις άλλων μαρτύρων».

ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

Στην Εισαγωγή του βιβλίου του ο Γ. Βαρουφάκης δίνει την εξήγηση για τον τίτλο του ως ακολούθως. «Σε ένα σημείο της συζήτησής μας η Κριστίν Λαγκάρντ, Διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, παρατήρησε πως για να αντιμετωπίσουμε το δράμα της Ελλάδας χρειαζόμαστε ‘adults in the room’ – ‘ενήλικες στο δωμάτιο’.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου ο Γ. Βαρουφάκης αναφέρει πως το 2010, 5 χρόνια πριν την ανάληψη των καθηκόντων Υπουργού Οικονομικών, η Ελλάδα ήταν χρεοκοπημένη. Τον Μάιο του 2010 η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έδωσαν δάνειο στην Ελλάδα 110 δισεκατομμυρίων ευρώ, το μεγαλύτερο δάνειο που μέχρι τότε είχε δοθεί σε μια χώρα.

Αμέσως μετά οι δανειστές φρόντισαν να στείλουν στην Ελλάδα την Τρόικα, η οποία αντιπροσώπευε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, για να επιβλέψει τα σκληρά οικονομικά μέτρα που η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη να εφαρμόσει.

Ο Γ. Βαρουφάκης συναντήθηκε με τον Αλέξη Τσίπρα, Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, για πρώτη φορά στις αρχές του 2011, με τη μεσολάβηση του Νίκου Παππά, παράγοντα του ΣΥΡΙΖΑ, και συζήτησαν για την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας. Παρόμοιες συναντήσεις είχαν γίνει και στα επόμενα χρόνια, γεγονός που ενίσχυσε τις σχέσεις του Γ. Βαρουφάκη με τον Αλέξη Τσίπρα, τελικό αποτέλεσμα των οποίων ήταν τον Ιανουάριο του 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ με το κόμμα ΑΝΕΛ σχημάτισαν κυβέρνηση, να του ανατεθεί το Υπουργείο Οικονομικών.

Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2010, ο Γ. Βαρουφάκης συχνά εξέφραζε την άποψη ότι για να μπορέσει η Ελλάδα να ανταποκριθεί στις οικονομικές της υποχρεώσεις προς άλλα κράτη θα έπρεπε να γίνει αναδιάρθρωση του μεγάλου της χρέους. Παράλληλα, ήταν ένας από τους λίγους Έλληνες οικονομολόγους που σε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά προγράμματα τόνιζε ότι τα μέτρα λιτότητας που οι θεσμοί συνέχιζαν να επιβάλλουν στην Ελλάδα είχαν τα αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα, με άλλα λόγια επιδείνωναν την οικονομική κρίση. Το παράδοξο, τόνιζε, ήταν ότι και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εξέφραζε την ίδια άποψη. Σημειώνω πως μέχρι τις ημέρες μας το ΔΝΤ εμμένει στην άποψή του αυτή, σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, και κυρίως τη Γερμανία, που είναι υπέρ της παράτασης της περιόδου για την αποπληρωμή του χρέους, όχι όμως για την αναδιάρθρωσή του, ούτως ώστε να καταστεί βιώσιμο.

Συναρπαστικές είναι οι περιγραφές του Γ. Βαρουφάκη για τις αναφορές στην Ελλάδα σε συνεδριάσεις του Eurogroup, καθώς και σε συζητήσεις με την Τρόικα, στις οποίες αντιπροσώπευε την Ελληνική Κυβέρνηση ως Υπουργός Οικονομικών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ομιλία του όταν στα τέλη του Ιανουαρίου 2015 διορίσθηκε Υπουργός Οικονομικών. Στο βιβλίο του, το οποίο όπως ανέφερα είναι γραμμένο στην αγγλική γλώσσα, Γ. Βαρουφάκης δίνει τον ακόλουθο τίτλο στην ομιλία του: «Parsimony versus austerity» – «Η φειδώ αντιμέτωπη με τη λιτότητα».

Ακολουθεί μια παράγραφος από την ομιλία του εκείνη, όπως την δίνει στο βιβλίο του στην αγγλική γλώσσα, και ακολουθεί η δική μου μετάφραση στην ελληνική γλώσσα.

«Over the past year we have had a phoney austerity that cuts the low incomes of the weak, while adding mountains of new debt to existing mountain ranges of unpayable debt. We shall end this practice, beginning at home, within the ministry, where parsimony will edge austerity out».

«Κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς είχαμε μια ψεύτικη φειδώ, η οποία μειώνει τα χαμηλά εισοδήματα των ανίσχυρων, ενώ παράλληλα προσθέτει βουνά ολόκληρα νέου χρέους σε υπάρχουσες οροσειρές χρέους που δεν μπορεί να εξοφληθεί. Εμείς θα θέσουμε τέρμα σε αυτήν την πρακτική, αρχίζοντας από το δικό μου Υπουργείο, στο οποίο η φειδώ θα εκτοπίσει τη λιτότητα».

Επειδή οι λέξεις ‘φειδώ’ (parsimony) και ‘λιτότητα’ (austerity) μπορεί να εκληφθούν ως συνώνυμες, κρίνω ότι χρειάζονται κάποια επεξηγηματικά σχόλια, καθότι στην οικονομολογία σηματοδοτούν τη λήψη διαφορετικών μέτρων για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου.

Ο όρος ‘φειδώ’, ως οικονομική πολιτική μιας κυβέρνησης, σημαίνει τη συγκρατημένη διαχείριση των δημόσιων πόρων, χωρίς επιβλαβείς οικονομικές επιπτώσεις στους πολίτες της χώρας.

Σε αντίθεση, ο όρος ‘λιτότητα’ χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις οικονομικής πολιτικής, για την επίτευξη κάποιων μακροοικονομικών στόχων, όπως η ισοσκέλιση του προϋπολογισμού, η πληρωμή του εξωτερικού χρέους, κλπ. μιας χώρας, οι επιπτώσεις όμως της οποίας είναι η μείωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της.

Πράγματι, με την επιβολή από τους θεσμούς των αυστηρών, και λανθασμένων για τις περιστάσεις, μέτρων λιτότητας, η Ελλάδα έχει υποστεί τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση στην ιστορία της, με αποτέλεσμα την απόγνωση και απελπισία των κατοίκων της, την αύξηση της ανεργίας, και την τάση των νέων και επιστημόνων να μεταναστεύουν σε άλλες χώρες.

Ενώ το 2008 το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ανερχόταν στα 262 δισεκατομμύρια ευρώ, και το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) στα 243 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το χρέος ήταν 108% του ΑΕΠ, το 2014 το χρέος είχε αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό που αντιστοιχούσε με το 189% του ΑΕΠ!

Αυτήν την απελπιστική κατάσταση είχε να αντιμετωπίσει ο Γιάνης Βαρουφάκης, όταν τον Ιανουάριο του 2015 είχε αναλάβει το Υπουργείο Οικονομικών, όπως θα δούμε την ερχόμενη εβδομάδα.