Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ αναφέρουν ότι δημιούργησαν για πρώτη φορά παγκοσμίως ανθρώπινο σπέρμα στο εργαστήριο! Με δημοσίευσή τους στο έγκριτο επιστημονικό έντυπο «Stem Cells and Development» οι επιστήμονες με επικεφαλής τον διακεκριμένο σε θέματα βλαστικών κυττάρων καθηγητή Καρίμ Ναγέρνια ανακοίνωσαν την παραγωγή σπέρματος του… σωλήνα με χρήση εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αρσενικά ανθρώπινα έμβρυα στο στάδιο των πέντε ημερών από τα οποία εξήγαγαν τα βλαστικά κύτταρα. Τα κύτταρα τοποθετήθηκαν σε μια ειδική χημική «σούπα» προκειμένου να αναπτυχθούν. Οι ερευνητές «σημάδεψαν» τα κύτταρα με έναν γενετικό δείκτη ο οποίος τους επέτρεψε να ταυτοποιήσουν και στη συνέχεια να αποσπάσουν τα αποκαλούμενα βλαστικά κύτταρα της γεννητικής σειράς από τα οποία αναπτύσσονται τόσο το σπέρμα όσο και τα ωάρια.

Τα αρσενικά ΧΥ βλαστικά κύτταρα υπέστησαν ακολούθως μια σημαντική διαδικασία, αυτή της μείωσης κατά την οποία ο αριθμός των χρωμοσωμάτων μειώνεται στο μισό, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται ο πολλαπλασιασμός των γεννητικών κυττάρων. Η όλη διαδικασία δημιουργίας και ανάπτυξης του σπέρματος στο εργαστήριο διήρκεσε τέσσερις ως έξι εβδομάδες. Σύμφωνα με τους ειδικούς από το Νιούκαστλ το σπέρμα που προέκυψε ήταν ώριμο και διέθετε βασικά βιολογικά χαρακτηριστικά λειτουργικότητας, όπως η κινητικότητα.

O δρ Ναγέρνια και οι συνεργάτες του δεν περιορίζονται όμως στα πειράματα με τα εμβρυϊκά κύτταρα. Σκοπεύουν να παραγάγουν ανθρώπινο σπέρμα και από ενήλικα κύτταρα και βρίσκονται ήδη σε διαδικασία διεξαγωγής πειραμάτων με ενήλικα δερματικά κύτταρα ανδρών (τα ενήλικα κύτταρα μετατρέπονται αρχικώς σε πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα-ΙΡS- και στη συνέχεια σε κύτταρα του σπέρματος). Το σπέρμα που προκύπτει από τη διαδικασία έχει το ίδιο το γενετικό προφίλ με τα δερματικά κύτταρα από τα οποία έχει προέλθει. Μια τέτοια μελλοντική εξέλιξη αναμένεται να επιτρέψει σε άνδρες που δεν έχουν γονιμότητα να αποκτήσουν δικά τους βιολογικά τέκνα. Ο καθηγητής εκτιμά ότι μέσα στο επόμενο διάστημα θα προχωρήσει σε δημοσίευση και της μελέτης που αφορά τα ενήλικα κύτταρα.

Την ίδια στιγμή, οι ερευνητές από το Νιούκαστλ πειραματίζονται και με θηλυκά βλαστικά κύτταρα για τη δημιουργία σπέρματος. Οι προσπάθειες ωστόσο μέχρι στιγμής έχουν αποτύχει, καθώς όπως όλα δείχνουν τα γονίδια του αρσενικού χρωμοσώματος Υ φαίνεται τελικώς ότι είναι ζωτικής σημασίας για την ωρίμανση του σπέρματος.
Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με δηλώσεις του δρος Ναγέρνια, η τεχνική δημιουργίας σπέρματος στο εργαστήριο θα μπορεί μέσα στα επόμενα πέντε-δέκα χρόνια να εφαρμοστεί σε ανθρώπους αφού θα έχει προηγουμένως τελειοποιηθεί.

ΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΑΓΕΡΝΙΑ

Ο καθηγητής Ναγέρνια απαντώντας στις αντιδράσεις που υπήρξαν ανέφερε, σε ό,τι αφορά το επιστημονικό σκέλος, ότι το πείραμά του αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία σπέρματος ικανού για γονιμοποίηση, χωρίς όμως να υποστηρίζει ο ίδιος ότι έχει φθάσει στον τελικό προορισμό. Σχετικά με τα ηθικά διλήμματα ανέφερε ότι δικός του στόχος είναι να χαρίσει την πατρότητα σε άνδρες που σήμερα τη στερούνται λόγω προβλημάτων στη γονιμότητα αλλά και να χρησιμοποιήσει τη μελέτη του για την καλύτερη κατανόηση των βλαβών που υφίσταται το σπέρμα, ανοίγοντας μια πόρτα σε καινούργιες θεραπείες για την υπογονιμότητα.

Ο ερευνητής παραδέχθηκε ότι τέτοιου είδους πρωτοποριακά πειράματα είναι επόμενο να προκαλούν ηθικά και νομικά ζητήματα τα οποία θα έπρεπε να συζητηθούν όμως σε επίπεδο του συνόλου της κοινωνίας. Απέρριψε τα «σενάρια Φρανκενστάιν» για κακή χρήση της μεθόδου, σπεύδοντας να συμπληρώσει ότι κάθε επιστημονικό επίτευγμα μπορεί να έχει εφαρμογές είτε για καλό είτε για κακό σκοπό ανάλογα με τη χρήση που θα του γίνει. «Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή ηλεκτρισμού, αλλά και για δημιουργία πυρηνικής βόμβας. Το θέμα είναι πώς θα την χειριστεί ο άνθρωπος» είπε. Θα αναμένουμε λοιπόν να δούμε τους ανθρώπινους χειρισμούς και σε αυτό το ζήτημα που μπορεί να αλλάξει κάποια ημέρα, όχι και τόσο μακρινή, όλα όσα ξέραμε για τον τρόπο με τον οποίο συλλαμβάνονται τα παιδιά…

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΑΝΔΡΩΝ;

Ποικίλες ήταν οι αντιδράσεις, τόσο σε επιστημονικό όσο και σε ηθικό επίπεδο, που εκδηλώθηκαν στο άκουσμα της νέας είδησης. Ορισμένοι ειδικοί έκαναν λόγο για μελέτη που δεν αποδεικνύει τη δημιουργία «αυθεντικού» ώριμου σπέρματος στο εργαστήριο, ικανού να γονιμοποιήσει ωάριο. Προσέθεσαν πως η εκτίμηση του καθηγητή Ναγέρνια για εφαρμογή της μεθόδου στον άνθρωπο μέσα στα επόμενα χρόνια είναι μάλλον υπεραισιόδοξη με δεδομένο ότι προηγούμενα πειράματα της ίδιας ερευνητικής ομάδας σε ποντίκια είχαν δείξει ότι ακόμη και αν παραχθεί ώριμο σπέρμα ικανό να γονιμοποιήσει, οι απόγονοι που γεννιούνται πεθαίνουν σε νεαρή ηλικία. Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με τους σκεπτικιστές, μπορεί να συμβεί και στον άνθρωπο και μένει να αποδειχθεί από περαιτέρω πειράματα η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια της μεθόδου των ειδικών από το Νιούκαστλ.

Άλλοι αντιδρώντες έκαναν λόγο για τις κοινωνιολογικές προεκτάσεις του επιτεύγματος. Τόνισαν ότι αυτό ανοίγει τον δρόμο για την ημέρα κατά την οποία οι άνδρες θα αποτελούν… περιττό είδος στη διαδικασία της τεκνοποίησης. Μια γυναίκα θα μπορεί πιθανώς να λαμβάνει σπέρμα από έτοιμες κυτταρικές σειρές εργαστηρίου και να αποκτά παιδί με τον άνδρα να μην υπάρχει καν στην… εικόνα. Συμπλήρωσαν επίσης ότι η συγκεκριμένη τεχνική αφήνει μελλοντικά «παράθυρα» για την παραγωγή σπέρματος από θηλυκά έμβρυα με αποτέλεσμα και πάλι ο άνδρας να πέφτει σε… αχρηστία.

Παράλληλα, σημείωσαν ότι ίσως μελλοντικά η μέθοδος επιτρέψει και την παραγωγή ωαρίων από εμβρυϊκά ή και ενήλικα κύτταρα με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε μια κατάσταση κατά την οποία τόσο τα απαιτούμενα ωάρια όσο και τα σπερματοζωάρια για τη γονιμοποίηση θα αποτελούν αποκλειστικώς… προϊόντα εργαστηρίου.