“Θα ήθελα να αντικρύσω έστω και έναν από τους λαφυραγωγούς. Είμαι περίεργος να δω τι αισθάνθηκαν, όταν είδαν την ταινία. Νομίζω ότι όλοι τους αισθάνθηκαν ντροπή”! Ο Γιλμάζ Καράκογιουνλου, ο συγγραφέας του βιβλίου “Φθινοπωρινός Πόνος”, ήταν από τους πρώτους Τούρκους που μίλησαν για τα Σεπτεμβριανά.
Το βιβλίο του μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο και οι αίθουσες γέμισαν.
“Η ταινία είναι ακριβώς όπως το βιβλίο μου”, λέει ο συγγραφέας του βιβλίου “Φθινοπωρινός Πόνος” (“Goz SancΙsΙ”) το οποίο κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Τσουκάτου. Την ομώνυμη ταινία σκηνοθέτησε η γνωστή στην Τουρκία, Τομρίς Γκιριτλίογλου, η οποία δηλώνει στα “ΝΕΑ” ότι η ταινία προβάλλεται εδώ και δύο βδομάδες στους τουρκικούς κινηματογράφους και όχι μόνο δεν υπήρξαν αντιδράσεις, αλλά οι θεατές τη στηρίζουν θερμά.
Κατά τα Σεπτεμβριανά, τα γεγονότα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη εναντίον των Ρωμιών, ο Γιλμάζ Καράκογιουνλου ήταν 19 ετών, φοιτητής. “Ήμουν μάρτυρας των γεγονότων και με επηρέασαν βαθιά. Έγραψα αυτά που είδα…”, λέει ο Τούρκος συγγραφέας, ο οποίος διετέλεσε μάλιστα και υπουργός της κυβέρνησης του Μπουλέντ Ετζεβίτ. Εκείνη την ημέρα ο Γιλμάζ Καράκογιουνλου ήταν στην οδό Μεσρουτιγέτ του Πέρα, μπροστά από τα ξενοδοχεία “Μπριστόλ” και “Λόντρα”. Άκουσε φασαρία και έτρεξε προς την Ιστικλάλ. Εκεί είδε τις βιαιότητες να εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια του και έφριξε. Ψυγεία έπεφταν από τον πέμπτο όροφο. Λεηλασίες στα καταστήματα. Ένας 16χρονος νέος χτυπούσε με ένα ξύλο μια γυναίκα.
Σήμερα αυτός ο 16χρονος θα είναι 70 ετών και θέλει να τον ρωτήσει: “Μα δεν ντρέπεσαι;” Το Κυπριακό. Η ταινία εστιάζει στον έρωτα του Μπαχτσέ για την Έλενα, μια πόρνη Ρωμιά η οποία ζει με την παραμάνα της στο Πέρα. Τα βράδια ο Μπαχτσέ την παρακολουθεί από το παράθυρό του. Είναι εθνικιστής και ετοιμάζεται να παντρευτεί την κόρη του προέδρου της κοινότητας “η Κύπρος είναι τουρκική”. Ο Μπαχτσέ επικρίνει τον καλύτερο φίλο του Σουάτ, ο οποίος είναι αριστερός και βλέπει από άλλη σκοπιά το Κυπριακό.
Ετοιμάζει ακόμη και τη λίστα με τους αριστερούς της Νομικής Σχολής, στην οποία φοιτά όπως ακριβώς του ζήτησε ο μέλλων πεθερός του. Αποφεύγει να εντάξει το όνομα του καλύτερου φίλου του, αλλά όταν ο μέλλων πεθερός του το προσθέτει στη λίστα ο Μπαχτσέ δεν βγάζει άχνα. Η σύγκρουση με τον εαυτό του αρχίζει, όταν βλέπει τον Σουάτ να ξυλοκοπείται μέχρι θανάτου από τους γνωστούς-αγνώστους μπροστά στα μάτια του. Ούτε και τότε, όμως, αντιδρά. Δεν καταφέρνει να αντιδράσει ούτε και όταν μια ομάδα εθνικιστών διαδηλωτών επιτίθεται στην αγαπημένη του Έλενα. Ο έρωτάς τους κορυφώνεται την ημέρα των μεγάλων λεηλασιών. Εκείνη τη μέρα ο Μπαχτσέ επιτέλους αναλαμβάνει δράση. Τα βάζει με τους λαφυραγωγούς φίλους του. Είναι όμως πια πολύ αργά…
ΕΙΠΕ
Τομρίς Γκιριτλίογλου – Η σκηνοθέτις: “Η Τουρκία και οι Τούρκοι καλλιτέχνες ξέρουν πάντα να έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο με την ιστορία τους”.
Γιλμάζ Καράκογιουνλου – Ο συγγραφέας: “Ήμουν 19 ετών όταν είδα τις βιαιότητες να εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια του. Το ξύλο, οι λεηλασίες. Έφριξα”.
ΟΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ
? Σε στρατηγικά σημεία του κέντρου της Κωνσταντινούπολης φορτηγά εξόπλιζαν εργάτες και φοιτητές με στειλιάρια, λοστούς, τσεκούρια και πετρέλαιο.
? Οι επικεφαλής του όχλου είχαν λίστα με σπίτια και καταστήματα.
? Οι καταστροφείς ήταν συντεταγμένοι και ακολουθούσαν εντολές.
? Όπου υπήρχε κίνδυνος να γίνει λάθος, είχαν μαρκάρει από πριν το σπίτι με Χ
ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΛΕΗΛΑΣΙΩΝ
Το πρώτο κύμα διαδηλωτών έσπαγε πόρτες, τζάμια, ρολά. Το δεύτερο κύμα κατέστρεφε το εσωτερικό σπιτιών και μαγαζιών (τα εμπορεύματα τα πέταγαν στον δρόμο). Το τρίτο κύμα έβαζε φωτιά και κατέστρεφε ό,τι είχε απομείνει.
“ΑΝΟΙΓΕΙ Η ΠΟΡΤΑ ΓΙΑ ΕΝΑ “ΣΥΓΓΝΩΜΗ””
Έπειτα από 54 χρόνια, οι Τούρκοι αρθρογράφοι συμφωνούν ότι τα Σεπτεμβριανά ήταν μία από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας τους. “Υπάρχουν τόσες κακοφωνίες για τις οποίες το τουρκικό κράτος οφείλει να ζητήσει συγγνώμη. Η ταινία αυτή ανοίγει την πόρτα…”, σχολιάζει ο Ουγούρ Βαρντάν της “Ραντικάλ”.
Οι αίθουσες του σινεμά που προβάλλουν την ταινία γεμίζουν. Τούρκοι, Ρωμιοί, Αρμένιοι παρακολουθούν την ταινία και φεύγουν με βουρκωμένα μάτια. “Ντροπή”, ψελλίζουν οι πιο πολλοί. Όσο για τους εθνικιστές, δεν αντέδρασαν καθόλου.
“Η Τουρκία και οι Τούρκοι καλλιτέχνες ξέρουν πάντα να έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο με την ιστορία τους. Ο τουρκικός κινηματογράφος είναι γεμάτος από τέτοια παραδείγματα. Περιμένουμε την ίδια ευαισθησία και από τις ευρωπαϊκές χώρες”, μου λέει η σκηνοθέτιδα.
Μέσα σε 9 ώρες λεηλατήθηκαν: 4.500 μαγαζιά, 3.500σπίτια, 90 ναοί, 41 σχολεία, 8 εφημερίδες και 2 νεκροταφεία.
Πηγή: Το βιβλίο “Ο μηχανισμός της Καταστροφής, Το τουρκικό πογκρόμ στις 6-7 Σεπτεμβρίου 1955”, του διεθνούς φήμης βυζαντινολόγου Σπύρου Βρυώνη, που κυκλοφόρησε το 2005 από τις Εκδόσεις greekworks.com
