Πέρασαν έξι μήνες και τι γίνεται άραγε με την εξωτερική πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα; Ορισμένοι εμπειρογνώμονες δίνουν τα εύσημα στον πρόεδρο επειδή βελτίωσε τη ζοφερή στο εξωτερικό εικόνα της Αμερικής. Οι ίδιοι όμως προειδοποιούν ότι τα δύσκολα έρχονται.
Υψίστη προτεραιότητα του Ομπάμα ήταν να αναβαθμίσει τη θέση της Αμερικής σε ένα κόσμο οργισμένο με την αλαζονεία και τη μονομέρεια της κυβέρνησης Μπους. Ο πρόεδρος πολύ σωστά αντιμετώπισε το ζήτημα σαν σοβαρή απειλή κατά της εθνικής ασφάλειας και επιστράτευσε το φυσικό του χάρισμα για να αλλάξει την εντύπωση αυτή κατεσπευσμένα.
Τα κατάφερε αρκετά καλά. «Εξαλείψαμε το αντανακλαστικό του αντιαμερικανισμού, στο οποίο οφείλεται η άρνηση συνδιαλλαγής μαζί μας. Δεν έχουμε φτάσει στο τέλος της διαδρομής, αλλά απέχουμε πολύ πλέον από την αφετηρία», λέει ο Ραμ Εμάνιουελ, προσωπάρχης του Λευκού Οίκου.
Η επιτυχία του Ομπάμα στην καταπολέμηση του αντιαμερικανισμού επαινέθηκε και από τον Μπρεντ Σκόουκροφτ, πρώην σύμβουλο ασφαλείας των Ρεπουμπλικανών προέδρων Τζέραλντ Φορντ και Τζορτζ Μπους του πατρός. «Ο Ομπάμα έπρεπε πρώτα να αλλάξει την κακή διάθεση και νομίζω ότι έκανε πολύ καλή δουλειά. Η μεταβολή διαθέσεων σε ολόκληρο τον κόσμο είναι αξιοσημείωτη», λέει.
Το πρόβλημα στην εξωτερική πολιτική που θα ανακύψει στο μέλλον θυμίζει επισφαλές δάνειο. Στην αρχή όλα είναι φτηνά και εύκολα. Ο κόσμος είναι ανακουφισμένος με το νέο αμερικανικό πνεύμα, ο Ομπάμα έχει δημιουργήσει προσδοκίες για τη διευθέτηση δύσκολων προβλημάτων. Και εδώ όμως υπάρχει μια μεγάλη «φούσκα», που θα εμφανιστεί όταν η Αμερική και οι σύμμαχοί της θα πρέπει να λάβουν αποφάσεις με μεγάλο κόστος. Και τότε τα αποθεματικά ίσως να μην επαρκούν για την αποπληρωμή των υποχρεώσεων του Ομπάμα.
Ο κίνδυνος ανυπαρξίας ισοζυγίου μεταξύ προσδοκιών και αποτελεσμάτων είναι εμφανής όσον αφορά τους τέσσερις «άθλους» του Ομπάμα, δηλαδή τη σύρραξη Ισραηλινών – Παλαιστινίων, το Ιράκ, το Ιράν και το Αφγανιστάν.
Ο Ομπάμα υπήρξε τολμηρός και άσκησε πιέσεις στους Ισραηλινούς, ζητώντας τους να σταματήσουν τους εποικισμούς, ώστε να δοθούν έτσι κίνητρα στους Άραβες να προβούν σε ανάλογες υποχωρήσεις και να αναθερμανθεί η ειρηνευτική διαδικασία. Όμως η αραβική πλευρά, επιφυλακτική, ζητεί από τον Ομπάμα κάτι σαν «μεγάλη έκρηξη», δηλαδή να καταθέσει το πλαίσιο ενός παλαιστινιακού κράτους. Εάν ο Αμερικανός πρόεδρος το αποτολμήσει, θα χάσει την υποστήριξη των Ισραηλινών. Εάν δεν τολμήσει, τότε θα χάσει τους Άραβες.
Στο Ιράκ στόχος είναι η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων. Τον περασμένο μήνα, όταν στον Λευκό Οίκο επικράτησε νευρικότητα εξαιτίας της βραδύτητας με την οποία συντελείται η πολιτική συμφιλίωση στο Ιράκ, ο Εμάνιουελ πρότεινε την αποστολή του αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν με την ιδιότητα του ειδικού απεσταλμένου. Έτσι το ιρακινό ζήτημα επανήλθε στο προσκήνιο, δεν είναι όμως καθόλου σαφές, ειδικά στους Ιρακινούς, ποια θα είναι μελλοντικά η ανάμειξη της Αμερικής στην προσπάθεια να αποτραπεί το χάος σε μια πάντα εύθραυστη χώρα. Οπότε και εδώ οι δύσκολες αποφάσεις θα ληφθούν στο μέλλον.
Το Ιράν είναι ο μεγαλύτερος «άθλος» προς πραγμάτωση της κυβέρνησης αυτής. Ο Ομπάμα προσβλέπει σε συνομιλίες με την ιρανική ηγεσία για το θέμα του πυρηνικού προγράμματος, παρά τις ταραχές που συνόδευσαν τις εκλογές της 12ης Ιουνίου. Ο Εμάνιουελ ισχυρίζεται ότι με μια διαιρεμένη και αποπροσανατολισμένη ηγεσία, η προσέγγιση και η πίεση δεν συνιστούν αντίθετα, αλλά η προσέγγιση είναι ένα είδος πίεσης. Σωστά, αλλά τι θα γίνει όταν το Ιράν απορρίψει το αίτημα των ΗΠΑ για την περικοπή του πυρηνικού του προγράμματος;
Το Αφγανιστάν χαρακτηρίζεται ήδη «Βιετνάμ του Ομπάμα» και είναι το θέμα που διχάζει την κυβέρνηση. Ο Μπάιντεν δεν είναι καθόλου βέβαιος ότι οι στρατιωτικές ενισχύσεις θα αναχαιτίσουν τους Ταλιμπάν και ζητεί αναθεώρηση της αμερικανικής στρατηγικής το φθινόπωρο, ούτως ώστε να συζητηθεί ποιοι μεγάλοι στόχοι πρέπει να μικρύνουν. Ο διοικητής της Centcom, Ντέιβιντ Πετρέους, πιστεύει ότι πριν από το καλοκαίρι του 2010 δεν είναι δυνατή η πλήρης αξιολόγηση της κατάστασης. Αναμένεται λοιπόν διαμάχη ως προς την ακολουθητέα πολιτική, με τις σκληρές αποφάσεις σε εκκρεμότητα.
Ένας τελευταίος «άθλος» του Ομπάμα είναι να εξορθολογήσει τη διαδικασία της εξωτερικής πολιτικής. Μέχρι στιγμής η εικόνα είναι συγκεχυμένη, θυμίζει σύστημα ad hoc, κατά το οποίο σε κάθε θερμό σημείο αποστέλλεται ένας ειδικός απεσταλμένος και οι επικεφαλής, η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον και ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας Τζιμ Τζόουνς, αντιμετωπίζονται ως συμβολικά πρόσωπα.
«Δέστε τα αποτελέσματα», είναι η απάντηση του Λευκού Οίκου. Όπως ισχυρίζονται οι διάφοροι αξιωματούχοι, σε έξι μήνες ανέτρεψαν την προηγούμενη εικόνα της Αμερικής. Ίσως να έχουν δίκιο, όμως για την ώρα δοκιμάσαμε μόνο τα ορεκτικά. Μένει το κυρίως φαγητό, χωρίς να έχουμε ιδέα τι θα είναι το επιδόρπιο.
* Αναδημοσίευση από την «WASHINGTON POST».