Η ψυχική υγεία του παιδιού σας

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος η εβδομάδα 9 -15 Οκτωβρίου είναι αφιερωμένη στην ψυχική υγεία!  Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενημέρωση γύρω από την πρόληψη και σωστή διαχείριση/θεραπευτική αγωγή της κατάθλιψης, του πανικού, του άγχους, και άλλων ψυχολογικών διαταραχών και  παθήσεων που μαστίζουν την κοινωνία μας και επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους  όλων των ηλικιών.

Η Αυστραλο-Ελληνική Κοινωνική Πρόνοια μέσω του προγράμματος για τις οικογενειακές σχέσεις το οποίο χρηματοδοτείται από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικογένειας, Κοινωνικών Υπηρεσιών, Οικισμού και  Αυτοχθόνων (Department of Families, Community Services, Housing and Indigenous Affairs) παρέχει ενημέρωση, εκπαίδευση και συμβουλευτική υπηρεσία από ειδικευμένη Ψυχολόγο και Εκπαιδευτικό στο Brunswick και Oakleigh που αποσκοπεί στην στήριξη των γονιών και τις οικογένειας ώστε να παρέχουν την καλύτερη δυνατόν φροντίδα και διαπαιδαγώγηση στα παιδιά τους. Μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να βρούμε τον καλύτερο τρόπο για να  εκφράσουμε την αγάπη μας και να καθοδηγήσουμε το παιδί μας. Μπορεί να εντοπίζουμε σε αυτό τρόπους συμπεριφοράς που για μας είναι αινιγματικοί, ενοχλητικοί ή μπορεί ακόμα και να μας φοβίζουν. Μερικοί από αυτούς είναι φυσιολογικά στάδια ανάπτυξης που περνά το παιδί καθώς μεγαλώνει.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Με τον όρο ψυχική υγεία εννοούμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και ενεργούμε στις διάφορες καταστάσεις που μας συμβαίνουν. Είναι το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, την ζωή μας και τους ανθρώπους που γνωρίζουμε και ενδιαφερόμαστε για αυτούς. Είναι αυτή που μας βοηθάει να χειριστούμε το άγχος, να κάνουμε σχέσεις με τους άλλους, να αξιολογήσουμε τις απόψεις μας και να κάνουμε τις επιλογές μας. Σαν την σωματική υγεία, η ψυχική υγεία είναι πολύ σημαντική σε κάθε στάδιο της ζωής μας.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Είναι πολύ εύκολο για έναν γονιό να καταλάβει πότε το παιδί του έχει υψηλό πυρετό. Ένα πρόβλημα όμως στην ψυχική του υγεία μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να διαγνωσθεί. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπισθούν, μπορούν όμως να αναγνωριστούν τα συμπτώματά τους. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορούν να διαγνωσθούν από επαγγελματίες ψυχικής υγείας που έχουν σπουδάσει και ειδικευτεί στο να αναγνωρίζουν τα συμπτώματά τους. Μερικά από τα προβλήματα αυτά είναι το άγχος, η κατάθλιψη, οι διαταραχές συμπεριφοράς, διατροφής, η ελλειμματική προσοχή και η υπερκινητικότητα. 

Πολλά παιδιά και έφηβοι περνούν περιόδους έντονης συναισθηματικής καταπόνησης, που θα μπορούσαν να ωφεληθούν από μια σύντομη θεραπευτική παρέμβαση, αλλά τα προβλήματα αυτά δεν έχουν σαν αποτέλεσμα αυτό που αποκαλούμε «διαγνώσιμο» πρόβλημα ψυχικής υγείας. Παράδειγμα τέτοιων ψυχολογικών προβλημάτων μπορεί να είναι η λύπη από πρόσφατη απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου ή οι άσχημες οικογενειακές σχέσεις.  Η ψυχική υγεία ενός παιδιού δεν έχει σχέση με την διανοητική του ικανότητα. Παιδιά με ή χωρίς προβλήματα ψυχικής υγείας έχουν δείκτη νοημοσύνης που ποικίλει από χαμηλό (νοητική υστέρηση) έως υψηλό.

ΣΟΒΑΡΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
Η φράση «σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές) σε παιδιά και εφήβους, αναφέρεται σε προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία είναι σοβαρές διαταραχές στην καθημερινή ζωή και λειτουργία στο σπίτι, στο σχολείο ή στην κοινωνία. Χωρίς βοήθεια τα άτομα αυτά μπορεί να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία, σε κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών, σε οικογενειακές διαμάχες, σε χρήση βίας ή ακόμη και σε αυτοκτονία.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Δεν γνωρίζουμε όλες τις αιτίες εκδήλωσης προβλημάτων ψυχικής υγείας στα νεαρά άτομα. Γνωρίζουμε ότι μπορεί να εμπλέκονται περιβαλλοντολογικοί και βιολογικοί παράγοντες. Παράδειγμα βιολογικών αιτιών μπορεί να είναι γενετικοί παράγοντες, οργανικές ή ορμονολογικές διαταραχές και βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η ιατρική αναφέρεται σε αυτά σαν νευροβιολογικές εγκεφαλικές δυσλειτουργίες. Επίσης πολλοί περιβαλλοντολογικοί παράγοντες μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο το παιδί. Για παράδειγμα μερικοί από τους κινδύνους έναρξης προβλημάτων ψυχικής υγείας σε νεαρά άτομα μπορεί να είναι η έκθεση σε βίαιες καταστάσεις, η κακοποίηση, η παραμέληση η δηλητηρίαση από μόλυβδο ή η απώλεια αγαπημένου προσώπου από θάνατο, διαζύγιο ή από διάλυση σχέσεων. Άλλοι παράγοντες επικινδυνότητας, μπορεί να περιλαμβάνουν απόρριψη λόγω φυλετικού ρατσισμού, θρησκείας, σεξουαλικότητας ή φτώχειας.

ΦΡΟΝΤΙΖΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΗ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΑΣ

Σαν γονείς είμαστε υπεύθυνοι για την ψυχική ασφάλεια και την συναισθηματική ισορροπία των παιδιών μας. Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος να αναθρέψεις ένα παιδί. Το στυλ των γονέων ποικίλει αλλά όλοι όσοι ασχολούνται με την ανατροφή και διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού πρέπει να συμφωνούν στις προσδοκίες που έχουν από αυτό. Οι συστάσεις που   ακολουθούν είναι ενδεικτικές. Μπορείτε να βρείτε στις διάφορες βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία, πολλά καλά βιβλία για τα στάδια ανάπτυξης, τον τρόπο επίλυσης των προβλημάτων, τα είδη πειθαρχίας και άλλες μεθόδους διαπαιδαγώγησης που πρέπει να γνωρίζει ένας γονιός. Η Αυστραλο-Ελληνική Κοινωνική Πρόνοια παρέχει επίσης συμβουλευτική υπηρεσία και εκπαίδευση από ειδικευμένη Παιδοψυχολόγο/Σύμβουλο άνευ κόστους είτε τηλεφωνικά ή κατόπιν ραντεβού στα γραφεία μας στο Brunswick ή Oakleigh. 

Μερικές απλές συμβουλές:
• Κάντε ό,τι καλύτερο μπορείτε ώστε να παρέχετε ένα ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον για το παιδί σας, καθώς και θρεπτικά γεύματα, συχνούς ιατρικούς ελέγχους, εμβόλια και σωματική άσκηση.
• Ενημερωθείτε για τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού έτσι ώστε να μην περιμένετε από το παιδί περισσότερα ή λιγότερα από όσα πρέπει.
• Ενθαρρύνετε το παιδί σας να εκφράζει τα συναισθήματά του και σεβασθείτε τα.
• Μάθετε στο παιδί σας ότι αισθήματα πόνου, φόβου, θυμού, και άγχους βιώνουν όλοι οι άνθρωποι. Προσπαθήστε να γίνει  γνωστή η προέλευση των αισθημάτων αυτών.
• Βοηθήστε το παιδί σας να εκφράζει θετικά το θυμό του χωρίς να καταφεύγει στην βία.
• Προάγετε την αμοιβαία εμπιστοσύνη και σεβασμό. Διατηρείτε χαμηλό τον τόνο της φωνής σας ακόμη και όταν διαφωνείτε.  Κρατήστε ανοικτά τα κανάλια επικοινωνίας.
• Ακούστε προσεκτικά το παιδί σας. Χρησιμοποιείτε λέξεις και παραδείγματα που είναι κατανοητά στο παιδί.
• Ενθαρρύνετε τις ερωτήσεις του.
• Κάντε το να αισθάνεται άνετα και ασφάλεια.
• Να είστε τίμιος και ειλικρινής.
• Εστιαστείτε στα θετικά και όχι στα αρνητικά.
• Να εκφράζεται προθυμία για συζητήσεις οποιουδήποτε θέματος.
• Κοιτάξτε τα δικά σας προβλήματα και κάντε αξιολόγηση του τρόπου που τα αντιμετωπίζετε. Αποτελείτε το καλό παράδειγμα για το παιδί; Αναζητήστε θεραπευτική ή συμβουλευτική βοήθεια, ιδίως εάν έχετε κουραστεί από την συμπεριφορά του παιδιού σας ή αν βρίσκεστε σε απόγνωση και δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε ψύχραιμα την κατάσταση.
• Ενθαρρύνετε τα ταλέντα του παιδιού σας και δεχθείτε τα όριά του. Βάλτε στόχους βασισμένους στις ικανότητες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού και όχι στις προσδοκίες κάποιου άλλου.
• Γιορτάστε τις επιτυχίες του.
• Μην συγκρίνετε τις ικανότητες του παιδιού σας με εκείνες που μπορεί να έχουν άλλα παιδιά – εκτιμείστε την μοναδικότητα του παιδιού σας.
• Διαθέστε αρκετό χρόνο για το παιδί σας.
• Βοηθήστε το παιδί σας να γίνει ανεξάρτητο και να αποκτήσει αυτό πεποίθηση. Υποστηρίξτε το να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής. Δείξτε εμπιστοσύνη στις ικανότητες του παιδιού σας να χειριστεί προβλήματα και να αποκτήσει νέες εμπειρίες.
• Εφαρμόστε την πειθαρχία, εποικοδομητικά με ειλικρίνεια και συνοχή. (Η πειθαρχία είναι ένας τρόπος διδασκαλίας και όχι τρόπος σωματικής τιμωρίας).
• Όλα τα παιδιά και οι οικογένειες διαφέρουν, μάθετε τι είναι αποτελεσματικό για το δικό σας παιδί. Ενισχύστε τη θετική συμπεριφορά του. Βοηθήστε το παιδί σας να μάθει από τα λάθη του.
• Αγαπήστε το χωρίς όρους.
• Διδάξτε την αξία της συγνώμης, της συνεργασίας, της υπομονής, της συγχώρεσης, της προσοχής και του σεβασμού.

ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΑ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΗΜΑΔΙΑ

Μία ποικιλία συμπτωμάτων μπορεί να εστιάσει σε μια πιθανή διαταραχή της ψυχικής υγείας σε ένα παιδί ή σε έναν έφηβο. Μερικά είναι τα ακόλουθα:
ΔΩΣΤΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΕΑΝ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ:
Είναι παγιδευμένο σε ένα συναίσθημα:
• Έντονης λύπης και απελπισίας χωρίς να υπάρχει μια αιτία που να το δικαιολογεί και το συναίσθημα αυτό δεν φεύγει,
• Έντονου θυμού με κλάματα ή υπερβολές,
• Έντονου αισθήματος ενοχής ή αναξιότητας,
• Μεγαλύτερου άγχους και στεναχώριας από ότι άλλα παιδιά της ηλικίας του,
• Λύπης για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μετά από κάποια απώλεια ή θάνατο,
• Ακραίων φόβων, έχει ανεξήγητους φόβους ή περισσότερους φόβους από άλλα παιδιά,
• Συνεχούς ενασχόλησης για προβλήματα υγείας ή για την εξωτερική του εμφάνιση,
• Φόβου ότι κάποιος ή κάτι ελέγχει το μυαλό του.
Βιώνει μεγάλες αλλαγές στη ζωή του όπως:
• Πηγαίνει όλο και χειρότερα στο σχολείο,
• Χάνει το ενδιαφέρον του για πράγματα τα οποία συνήθως απολάμβανε,
• Έχει ανεξήγητες αλλαγές στις συνήθειες ύπνου,
• Αποφεύγει τους φίλους του και την οικογένειά του και θέλει να μένει συνεχώς μόνο του,
• Ονειροπολεί τόσο πολύ κατά τη διάρκεια της ημέρας που δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο,
• Αισθάνεται ότι η ζωή είναι πολύ δύσκολη για να αντιμετωπισθεί ή μιλά για αυτοκτονία,
• Ακούει φωνές που δεν μπορεί να τις εξηγήσει.
Περιορίζεται από:
• Αδυναμία συγκέντρωσης, δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις,
• Αδυναμία να μένει ακίνητο σε ένα σημείο και να εστιάζει την προσοχή του,
• Ανησυχία για το ότι μπορεί να του κάνουν κακό ή να κάνει αυτό κακό στους άλλους,
• Υπεραπασχόληση με το πλύσιμο, τον καθαρισμό πραγμάτων ή την ανάγκη να εκτελεί πράγματα καθημερινής ρουτίνας πολλές φορές την ημέρα,
• Αδυναμία συγκρότησης της σκέψης του (οι σκέψεις τρέχουν πολύ γρήγορα για να τις παρακολουθήσει κάποιος),
• Συχνούς, σχεδόν καθημερινούς εφιάλτες.
Συμπεριφέρεται με τρόπους που προκαλούν προβλήματα, όπως:
• Κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών,
• Τρώει μεγάλες ποσότητες φαγητού και μετά προκαλεί εμετό ή παίρνει μεγάλες ποσότητες από χάπια αδυνατίσματος, κάνει κατανάλωση καθαρκτικών ή κάνει κλύσματα για να μην πάρει βάρος,
• Συνεχίζει την δίαιτα και τις ασκήσεις για απώλεια βάρους παρόλο που είναι πολύ λεπτό,
• Συχνά πληγώνει τους άλλους, καταστρέφει ξένη περιουσία ή παραβιάζει τον νόμο,
• Κάνει πράγματα που μπορεί να είναι απειλητικά για την ζωή.

ΑΠΕΥΘΥΝΘΕΙΤΕ ΓΙΑ ΒΟΗΘΕΙΑ

Εάν το παιδί σας βιώνει κάποια από τα προειδοποιητικά αυτά σημεία ή εάν έχει διάφορα συμπτώματα ζητήστε επειγόντως βοήθεια. Μιλήστε με το γιατρό σας ή με ένα σχολικό σύμβουλο ή άλλον επαγγελματία ψυχικής υγείας που έχει εκπαιδευτεί για να αναγνωρίσει αν το παιδί σας αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα ψυχικής διαταραχής. Μπορείτε να ζητήσετε άνευ κόστους συμβουλές και βοήθεια από:
• Την εμπιστευτική, ανώνυμη, συμβουλευτική, τηλεφωνική υπηρεσία για θέματα ψυχικής υγείας:  Mental Health Advice Line, τηλ. 1300 280 737,
• Την τηλεφωνική υπηρεσία για γονείς: Parent Line, τηλ. 13 22 89
• Την τηλεφωνική υπηρεσία Life Line, τηλ. 13 11 14
• Το πρόγραμμα Οικογενειακών Σχέσεων της ΑυστραλοΕλληνικής Κοινωνικής Πρόνοιας, τηλ. 9388 9998 (Ζητήστε την Ευδοκία Αντωνιάδου – Οικογενειακός Σύμβουλος)

ΜΗΝ ΤΟ ΒΑΖΕΤΕ ΚΑΤΩ

Προσπαθήστε να βρείτε την καταλληλότερη υπηρεσία για το παιδί σας και την προσωπική σας περίπτωση. Μερικά παιδιά και οι οικογένειές τους έχουν ανάγκη από συμβουλευτική ή οικογενειακή υποστήριξη. Άλλα μπορεί να χρειάζονται ιατρική φροντίδα, νοσηλεία, ημερήσια θεραπεία, εκπαιδευτικές υπηρεσίες, πληροφόρηση, νομική προστασία, μεταφορά ή εξατομικευμένη αντιμετώπιση. Μερικές οικογένειες δεν ζητούν βοήθεια γιατί φοβούνται τι θα πουν ή τι θα σκεφτούν οι άλλοι. Άλλοι ανασταλτικοί παράγοντες μπορεί να είναι το κόστος της θεραπείας ή οι μειωμένες ασφαλιστικές παροχές, ή σε πολλές περιπτώσεις η παντελής έλλειψη υγειονομικής ασφάλισης.

Οι περισσότερες υπηρεσίες όμως χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση και παρέχονται είτε άνευ κόστους ή με πολύ χαμηλή χρέωση ανάλογα με το εισόδημα και την δυνατότητα του καθενός.

Η θεραπεία είναι απαραίτητη και απαιτεί πολύ υπομονή από την μεριά σας. Η ψυχική υγεία του κάθε παιδιού είναι εξίσου σημαντική όσο και η σωματική του υγεία. Πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν προβλήματα με την ψυχική τους υγεία (14%-20% των παιδιών και εφήβων). Τα προβλήματα αυτά είναι πραγματικά και επώδυνα και χωρίς θεραπεία συνήθως γίνονται πολύ πιο έντονα με το πέρασμα του χρόνου. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να αναγνωριστούν και να θεραπευτούν. Η συνεργασία της οικογένειας και του κοινωνικού περιβάλλοντος με επαγγελματίες θεραπευτές είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
   

* Ο Αντώνης Μαγκλής είναι κοινωνικός επιμορφωτής της Αυστραλο-Ελληνικής Κοινωνικής Πρόνοιας.