Ενόψει των πρόσφατων εξελίξεων στην Ευρώπη, το προσφυγικό ζήτημα, το οποίο το 2015 ήταν ένα από τα δύο μεγάλα προβλήματα που ταλάνισαν την Ελλάδα, – το άλλο ήταν το οικονομικό – , ενδέχεται να πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις κατά τη διάρκεια του 2016.

Ενώ για ένα διάστημα υπήρξαν ενδείξεις πως η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) άρχισε να συνειδητοποιεί πως το θέμα των προσφύγων και παράνομων μεταναστών, που από χώρες της Μέσης Ανατολής ζητούν άσυλο στην Ευρώπη, απαιτεί συλλογική αντιμετώπιση, πρόσφατες δηλώσεις δείχνουν πως αυξάνει την πίεση στην Ελλάδα για τη λήψη αυστηρότερων μέτρων για την αντιμετώπισή του.

Εντύπωση δημιουργεί το γεγονός ότι κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Σουηδία και η Αυστρία, πρόσφατα κατηγόρησαν την Ελλάδα για ανεπάρκεια στον έλεγχο των ανατολικών συνόρων της, και για καθυστέρηση στη δημιουργία κέντρων ταυτοποίησης των προσφύγων και των παράνομων μεταναστών.

Μάλιστα υπήρξαν και απειλές για διετή αποκλεισμό της Ελλάδας από τη ζώνη Σένγκεν. Μια πρόσφατη έκθεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα πως η Ελλάδα δεν ανταποκρίθηκε στις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο των κανόνων της Συνθήκης Σένγκεν, καθότι έχουν παρατηρηθεί σοβαρές ελλείψεις στους ελέγχους ατόμων που περνούν τα εθνικά της σύνορα, τα οποία αποτελούν και μέρος των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε.

Με αυτό το σκεπτικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τη θεσμική δυνατότητα να κάνει συστάσεις για τη λήψη διορθωτικών μέτρων από την Ελλάδα, όπως τη χρήση ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων, ή την υποβολή στρατηγικού σχεδίου, το οποίο θα καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα θα διαθέσει δικό της προσωπικό και εξοπλισμό, για την υπέρβαση των διαπιστωμένων ελλείψεων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στην Ελλάδα προθεσμία τριών μηνών για να υιοθετήσει μια σειρά από μέτρα για τον πιο αποτελεσματικό έλεγχο των προσφύγων που περνούν τα ελληνικά σύνορα, για να αποτρέψει την έξωσή της για μέχρι δύο χρόνια από τη Συνθήκη του Σένγκεν, σύμφωνα με το Άρθρο 26 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν.

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΕΙΞΕΙ 

ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ

Είναι αξιοπαρατήρητο το γεγονός ότι και μεταξύ των Ευρωπαίων αξιωματούχων δεν φαίνεται να υπάρχει συναίνεση για το καυτό αυτό θέμα. Για παράδειγμα, η Εύα Μονκιούρ, εκπρόσωπος της FRONTEX – Σώμα Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής της Ε.Ε.- δήλωσε πως είναι αδύνατον να ελεγχθούν πλήρως τα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία, καθότι υπάρχουν γεωγραφικά, αλλά και νομικά, εμπόδια.

Για παράδειγμα, η κ. Μονκιούρ ανέφερε πως όταν τα πλοία της FRONTEX περισυλλέγουν πρόσφυγες από περιοχή του Αιγαίου που είναι μέσα στα ελληνικά σύνορα, νομικά είναι αδύνατο να επιστραφούν στην Τουρκία, από την οποία προέρχονται οι πρόσφυγες, καθότι με βάση το διεθνές δίκαιο «κάθε άνθρωπος που περνάει τα ευρωπαϊκά σύνορα έχει τη δυνατότητα να καταθέσει αίτημα χορήγησης ασύλου».

Αυτή είναι η νομική διάσταση του ζητήματος. Η κ. Μονκιούρ αναφέρθηκε και στην γεωγραφική διάσταση, τονίζοντας πως είναι σχεδόν αδύνατο να ελεγχθούν τα ελληνικά σύνορα – και κατά προέκταση τα ευρωπαϊκά -, καθότι η Ελλάδα έχει μεγάλο αριθμό νησιών, μερικά από τα οποία είναι ακατοίκητα, σε μικρή απόσταση από τις τουρκικές ακτές.

Τις απόψεις της κ. Μονκιούρ φαίνεται να συμμερίζεται και ο Γερμανός κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ, ο οποίος σύμφωνα με δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδας Έθνος (27/1/16), αναφερόμενος στο ζήτημα φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Περιμένουμε από την Τουρκία να κινηθεί πιο εντατικά και με μεγαλύτερη συνέπεια εναντίον των διακινητών».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και άρθρο της γερμανικής εφημερίδας Handelsblatt με τίτλο «Η Αθήνα δεν μπορεί απλά να σταματήσει το κύμα προσφύγων», το οποίο αναδημοσιεύει η εφημερίδα Έθνος (27/1/16). 

Στο εν λόγω άρθρο επισημαίνεται ότι από τη στιγμή που οι προσφυγικές βάρκες μπουν στα ελληνικά χωρικά ύδατα η ελληνική ακτοφυλακή δεν έχει, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης, άλλη επιλογή από το να βγάλει τους πρόσφυγες στη στεριά του πλησιέστερου ελληνικού νησιού, και από εκεί να τους μεταφέρει στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Στο ίδιο άρθρο η γερμανική εφημερίδα αναφέρει πως από το 1.004.356 των προσφύγων και παράνομων μεταναστών που έφτασαν στην ΕΕ μέσω θάλασσας το 2015, οι 853.650 έφτασαν μέσω Ελλάδας. Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν πολύ παραστατικά το μέγεθος του προσφυγικού προβλήματος που αντιμετωπίζει η Ελλάδα.

Ο Νότης Παπαδόπουλος σε άρθρο του με τίτλο «Η εθελοτυφλία των Ευρωπαίων», αθηναϊκή εφημερίδα Το Βήμα (28/1/16), μεταξύ άλλων αναφέρει και τα ακόλουθα:

«Ποια είναι η καλύτερα φυλασσόμενη συνοριογραμμή στον κόσμο; Προφανώς το σύνορο μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Μεξικού. Εκτός από των χιλιάδων χιλιομέτρων πανύψηλο φράχτη – σε κάποια σημεία ηλεκτροφόρο – το σύνορο φυλάσσεται νύχτα μέρα με εποχούμενες περιπολίες, με θερμικές κάμερες, ελικόπτερα και δορυφόρους που μία πλούσια χώρα όπως η Αμερική μπορεί να επιστρατεύσει για να αποτρέψει την παράνομη είσοδο μεταναστών στο έδαφός της. 

Κι όμως, παρά την τεράστια κινητοποίηση και τα μέτρα φύλαξης κάθε χρόνο, δεκάδες χιλιάδες Μεξικανοί περνούν παράνομα το φυλασσόμενο αυτό σύνορο μέσω τούνελ, μυστικών περασμάτων στις ερήμους ή τα βουνά που χωρίζουν τις δύο χώρες, σε κρυψώνες φορτηγών ακόμη και με… υποβρύχια που φτάνουν κρυφά έξω από τις αμερικανικές ακτές».

Αν η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου δεν μπορεί να προστατεύσει τα χερσαία της σύνορα, πώς αναμένεται μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα να καταστήσει αδιαπέραστα τα θαλάσσια σύνορά της;

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΕΝΤΡΩΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Ακραία, αν όχι παράλογη, είναι η απειλή της Ε. Ε.ότι αν η Ελλάδα δεν εντείνει τη διαφύλαξη των υδάτινων συνόρων της στο Αιγαίο Πέλαγος θα μεταφέρει τα νοτιοανατολικά της σύνορα από την Ελλάδα στην Βουλγαρία και στην ΠΓΔΜ, έστω και αν δεν είναι μέλος της Ε.Ε.

Ένα τέτοιο μέτρο θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις για την Ελλάδα, καθότι η Ε.Ε. θα δέχεται έναν μικρό αριθμό προσφύγων, όχι όμως παράνομους μετανάστες. Με άλλα λόγια, το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων, και όλοι οι παράνομοι μετανάστες, δεν θα μπορούν να μετακινούνται σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Δεδομένου ότι ο επαναπατρισμός των παράνομων μεταναστών στις χώρες τους θα είναι πρακτικά πολύ δύσκολος, αν όχι αδύνατος, η Ελλάδα θα μετατραπεί σε καταυλισμό εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων και παράνομων μεταναστών. Οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες για την Ελλάδα ενός τέτοιου ενδεχόμενου θα είναι τεραστίων διαστάσεων.

Ενόψει αυτών των εξελίξεων, η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε να αναθέσει στο Υπουργείο Άμυνας, σε διαρκή συνεργασία και συντονισμό με το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, τη δημιουργία κέντρων ταυτοποίησης των προσφύγων και παράνομων μεταναστών στα ακόλουθα πέντε νησιά του Αιγαίου Πελάγους: Σάμο, Λέσβο, Χίο, Κω και Λέρο, καθώς και δύο κέντρων μετεγκατάστασης στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Το Υπουργείο Άμυνας αναλαμβάνει να ορίσει συντονιστές στα 5 κέντρα ταυτοποίησης των προσφύγων, την επίβλεψη για την ολοκλήρωση των έργων, τα οποία πρέπει να είναι έτοιμα εντός δύο εβδομάδων, τη στελέχωση και λειτουργία κινητών μαγειρείων στα 5 νησιά, και την παραχώρηση δύο στρατοπέδων στα νησιά Σίνδο και Σχιστό, με δυνατότητες φιλοξενίας 4.500 ατόμων.

Από την πλευρά του το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη έχει αναλάβει την ταχεία στελέχωση με προσωπικό στα 5 κέντρα υποδοχής για την ταυτοποίηση των προσφύγων και των παράνομων μεταναστών.

Από τα παραπάνω προκύπτει πως η Ελληνική Κυβέρνηση, παρά τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, έλαβε στα σοβαρά τις απειλές τις Ε.Ε., οι οποίες κατά την άποψή μου είναι άδικες, γιατί μεταθέτουν ένα μεγάλο μέρος του προσφυγικού προβλήματος σε μια χώρα 10 εκατομμυρίων κατοίκων, απλώς και μόνο γιατί βρίσκεται στα ανατολικά σύνορα της Ε.Ε.

Θα περίμενε κανείς πως η διαφύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων θα αποτελούσε ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως θεσμικής οντότητας, και όχι ενός κράτους – μέλους της, λόγω της γεωγραφικής του θέσης. Για να μην είναι κενός νοήματος ο όρος «Ένωση»…