Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία την περασμένη εβδομάδα (17-18 Μαρτίου) κατέληξε σε συμφωνία για τον τρόπο χειρισμού του ζητήματος των προσφύγων και των λαθρομεταναστών, που από την Τουρκία καταλήγουν στα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, και από εκεί στην ηπειρωτική Ελλάδα, με απώτερο προορισμό την κεντρική και βορειοδυτική Ευρώπη. Σε πάνω από 50.000 ανέρχονται οι πρόσφυγες και λαθρομετανάστες που μέχρι την περασμένη εβδομάδα βρίσκονταν στην Ελλάδα. Ο αριθμός αυτός συνεχίζει να αυξάνεται με νέες αφίξεις, ενώ η ΠΓΔΜ συνεχίζει να κρατάει κλειστά τα σύνορά της στην Ειδομένη.
Η συμφωνία προβλέπει ότι οι πρόσφυγες και οι λαθρομετανάστες που φτάνουν στα ελληνικά νησιά από τις τουρκικές ακτές θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Όμως, την Κυριακή, 20 Μαρτίου, η οποία ήταν η πρώτη ημέρα ισχύος της συμφωνίας, γύρω στους 900 πρόσφυγες έφθασαν στα νησιά Λέσβο, Σάμο και Χίο από τις τουρκικές ακτές.
Με την εφαρμογή της περίπλοκης συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας να δείχνει αβέβαιη από το πρώτο κιόλας 24ωρο, και σχεδόν 50.000 πρόσφυγες να έχουν εγκλωβιστεί πλέον «επίσημα» στην ελληνική επικράτεια, η Αυστρία θέτει θέμα κλεισίματος και της διαδρομής των Ανατολικών Βαλκανίων, εννοώντας τη Βουλγαρία, η οποία έχει ήδη κλείσει τα σύνορά της.
Χαρακτηριστικό για το σκηνικό όπως έχει διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, είναι το κύριο άρθρο της αθηναϊκής εφημερίδας «Έθνος», με τίτλο: «Πολλαπλή στόχευση», 21/3/16, αποσπάσματα από το οποίο ακολουθούν:
Μετ’ εμποδίων κι ακόμη περισσότερων ανησυχιών ξεκίνησε από χθες η ισχύς της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας για το Προσφυγικό. Ενώ η Αθήνα κάνει αγώνα δρόμου για πλήρη συμμόρφωση με τους όρους εφαρμογής της, η Άγκυρα επιλέγει, ουσιαστικά, ένα παιχνίδι συγκεκαλυμμένων και πολλαπλών προκλήσεων.
Προφανώς αποτυγχάνοντας, προ συμφωνίας, να συνδέσει το Προσφυγικό με τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, επανέρχεται τώρα με κωλυσιεργία στην εφαρμογή της. Ταυτοχρόνως νομίζει ότι η κατάσταση προσφέρεται για να προβάλει τις απαράδεκτα επεκτατικές και προκλητικές βλέψεις της στο Αιγαίο.
{…} Αν, όμως, αυτού του είδους οι ενέργειες είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα πέσουν στο κενό, δεν συμβαίνει το ίδιο με την εφαρμογή των όρων της συμφωνίας για τις προσφυγικές ροές. Μέχρι τώρα η Άγκυρα έχει υπονομεύσει την πλήρη ανάπτυξη των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ και της Frontex. Δίνει άδεια για περιπολίες στα τουρκικά χωρικά ύδατα μόνο απέναντι από τη Λέσβο.
Επιπλέον, όπως αποδεικνύεται από τα γεγονότα, μέχρι τώρα δεν θέλησε να σταματήσει τις προσφυγικές ροές από τα παράλιά της. Αντιθέτως, φαίνεται σαν να επιδιώκει να «ξεφορτωθεί» από κει όσους περισσότερους κατατρεγμένους μπορεί, καθώς η έναρξη επαναπροώθησης έχει οριστεί για τις 4 Απριλίου».
Την περασμένη Δευτέρα ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, κ. Αλέξης Τσίπρας, έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Έχουμε μπροστά μας να ανέβουμε ανηφόρα, διότι η εφαρμογή της συμφωνίας δεν θα είναι μία εύκολη υπόθεση. Αν δεν είχαμε, όμως, τη συμφωνία με την Τουρκία, θα ήμασταν αντιμέτωποι με ένα ντόμινο τετελεσμένων μονομερών ενεργειών και άρα είναι σημαντικό που έρχεται σε πρώτο πλάνο μία ευρωπαϊκή λύση».
ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ Ε.Ε. ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η Ελλάδα σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος από τις άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε. Και αυτό παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια πλήττεται από μια μεγάλη οικονομική κρίση.
Τα ακόλουθα εννέα σημεία αποτελούν τη βάση της συμφωνίας μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας, και είναι το πρώτο βήμα για έναν ορθολογικό χειρισμό του προσφυγικού ζητήματος, και προαπαιτούμενα για την μελλοντική ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.
Παρά τις πρόσφατες ενέργειες της Τουρκίας, ας ελπίσουμε πως η προοπτική ένταξής της στην Ε.Ε. θα την κάνει να σεβαστεί τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής, οι οποίες είναι οι ακόλουθες:
1) Όλοι οι νέοι παράτυποι μετανάστες που φθάνουν στα ελληνικά νησιά μέσω Τουρκίας από τις 20 Μαρτίου 2016 και έπειτα θα επιστρέφονται σε αυτήν.
2) Για κάθε επιστροφή Σύρου λαθρομετανάστη στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύρος πρόσφυγας θα μεταφέρεται από την Τουρκία στην Ε.Ε.
3) Η Τουρκία θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα με σκοπό να αποτρέψει το άνοιγμα νέων θαλάσσιων ή χερσαίων οδών παράνομης μετανάστευσης από την Τουρκία προς την Ε.Ε. και θα συνεργασθεί εν προκειμένω με τις γειτονικές χώρες καθώς και με την Ε.Ε.
4) Όταν τείνουν να σταματήσουν οι παράτυπες διελεύσεις μεταξύ Τουρκίας και Ε.Ε., ή τουλάχιστον μειωθούν σε σημαντικό βαθμό και κατά διατηρήσιμο τρόπο, θα ενεργοποιηθεί το εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. θα συνεισφέρουν στο πρόγραμμα εθελοντικά.
5) Η εφαρμογή του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων θα επισπευσθεί σε όλα τα συμμετέχοντα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προκειμένου να αρθούν οι υποχρεώσεις θεώρησης για τους Τούρκους πολίτες το αργότερο έως τα τέλη Ιουνίου του 2016, με την προϋπόθεση ότι θα έχουν εκπληρωθεί όλα τα κριτήρια.
6) Η Ε.Ε., σε στενή συνεργασία με την Τουρκία, θα επισπεύσει περαιτέρω την εκταμίευση των 3 δισεκατομμυρίων ευρώ που είχαν αρχικά εγκριθεί στο πλαίσιο της διευκόλυνσης για τους πρόσφυγες στην Τουρκία, και θα εξασφαλίσει την χρηματοδότηση περαιτέρω έργων για τα πρόσωπα που τελούν υπό προσωρινή προστασία, και έχουν εντοπισθεί με ταχεία συμβολή της Τουρκίας πριν από το τέλος του Μαρτίου.
7) Η Ε.Ε. και η Τουρκία σημείωσαν με ικανοποίηση τις διεξαγόμενες εργασίες για την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης.
8) Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για νέα ενεργοποίηση της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας στην Ε.Ε., όπως ορίζεται στην κοινή τους δήλωση της 29ης Νοεμβρίου 2015.
9) Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της θα συνεργασθούν με την Τουρκία σε κάθε κοινή προσπάθεια βελτίωσης των ανθρωπιστικών συνθηκών στο εσωτερικό της Συρίας, ιδίως σε ορισμένες περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα, η οποία θα έδινε την δυνατότητα στον τοπικό πληθυσμό και στους πρόσφυγες να ζήσουν σε ασφαλέστερες περιοχές.
ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ ΑΘΛΟΣ…
Αν και η συμφωνία έγινε μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας, η επιτυχία της σε μεγάλο βαθμό θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα της Ελλάδας να ανταποκριθεί στη μεγάλη αυτή πρόκληση, γιατί αυτή δέχεται την ακατάπαυτη ροή των προσφύγων και των παράνομων μεταναστών.
Για το λόγο αυτό, ενθαρρυντική είναι η άποψη που εξέφρασε ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία, από τη μια, πρέπει να επιταχυνθεί η επιστροφή στην Τουρκία των ατόμων που έχουν χαρακτηρισθεί ως παράνομοι μετανάστες, ενώ, από την άλλη, η Ε.Ε. θα πρέπει να δέχεται τουλάχιστον 6.000 πρόσφυγες το μήνα από εκείνους που ήδη βρίσκονται στην Ελλάδα.
Το μέγεθος της πρόκλησης για την Ελλάδα διαφαίνεται και από την ακόλουθη δήλωση που έκανε μετά τη λήξη της Συνόδου Κορυφής ο Ντόναλντ Τουσκ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου:
Έπειτα από μια σειρά αντιδράσεων από κράτη-μέλη της Ε.Ε. στα αιτήματα της Τουρκίας, η συμφωνία επιτεύχθηκε καθιστώντας ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα, από τις 28 χώρες της Ε.Ε., είναι αυτή που έχει μπροστά της «έναν ηράκλειο άθλο.
Δεδομένου ότι η ροή προσφύγων προς την Ελλάδα αυξάνεται, αντί να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου και με τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί στην Ειδομένη, η απόφαση της Ε.Ε. σημαίνει ότι στην Ελλάδα θα δημιουργηθεί ο κομβικός μηχανισμός για την υποδοχή και την αξιολόγηση αιτημάτων ασύλου των προσφύγων που βλέπουν την Ελλάδα ως πύλη εισόδου στην Ε.Ε.
Η αναφορά του Ντόναλντ Τουσκ σε «ηράκλειο άθλο» δεν είναι σχήμα λόγου, ούτε υπερβολή. Το ερώτημα είναι κατά πόσο η Ελλάδα είναι σε θέση να τον επαναλάβει, για αποδείξει στην υπόλοιπη Ευρώπη πως οι αρχαίοι μύθοι δεν είναι κενοί νοήματος.
Όμως, για να το κατορθώσει αυτό, θα πρέπει να επιτευχθεί μια υπερκομματική πολιτική αναφορικά με το προσφυγικό ζήτημα, το οποίο έχει πάρει εθνικές διαστάσεις…