Η αυτοκτονία αποτελεί ένα παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα που μαστίζει όλες τις κοινωνίες ανεξαιρέτως. Άλλες περισσότερο, άλλες λιγότερο. Είναι δύσκολο να προβλεφθεί και ακόμα δυσκολότερο να αντιμετωπιστεί. Σύμφωνα με τις κοινωνιολογικές προσεγγίσεις, «η αυτοκτονία αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που εξαρτάται από τις δομές και την κουλτούρα κάθε κοινωνίας».
Η αυτοκτονία αποτελεί μια περίπλοκη ανθρώπινη συμπεριφορά στην οποία εμπλέκονται βιολογικοί, ψυχολογικοί, κοινωνικοί, γενετικοί και πολιτισμικοί παράγοντες. Παρουσιάζεται συχνότερα στους άντρες (ειδικά στην ηλικιακή ομάδα 25-55). Υπολογίζεται ότι περίπου 2.000 άνθρωποι αυτοκτονούν καθημερινά σε όλο τον κόσμο.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα το αντιμετωπίζουν περιοχές απομακρυσμένες από το μητροπολιτικό κέντρο. Στα κέντρα των πόλεων οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (εθνικές μειονότητες, ομοφυλόφιλοι, άστεγοι κ.ά.) παρουσιάζουν μεγαλύτερη ροπή προς την αυτοκτονία.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ
Η επιλογή μιας συγκεκριμένης μεθόδου αυτοκτονίας καθορίζεται από ποικιλία παραγόντων. Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στους ψυχολογικούς παράγοντες και τη διαθεσιμότητα ή ευκολία χρήσης μιας συγκεκριμένης μεθόδου. Για παράδειγμα, έχει υποστηριχθεί ότι οι βίαιες μέθοδοι αυτοκτονίας εκφράζουν υπερβολική οργή και μίσος για τον εαυτό.
Η διαθεσιμότητα ή η ευκολία χρήσης μιας συγκεκριμένης μεθόδου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο πλαίσιο της πρόληψης. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Oliver Et Al, στην Αυστραλία παρατηρήθηκε μείωση των θανάτων από φαρμακευτική δηλητηρίαση, καθώς επιβλήθηκαν περιορισμοί στην ευκολία προμήθειάς τους.
Αντίθετα στις Η.Π.Α., όπου η κατοχή όπλων επιτρέπεται, ο αυτοπυροβολισμός είναι η συχνότερη μέθοδος που χρησιμοποιείται από αυτόχειρες.
Η περισσότερο διαδεδομένη μέθοδος αυτοκτονίας (σύμφωνα με στοιχεία από 35 χώρες) είναι ο απαγχονισμός.
ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ
Στις σύγχρονες κοινωνίες η αυτοκτονία έχει γίνει μέρος της καθημερινότητάς τους. Σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου συγκαταλέγεται μέσα στις πρώτες 10 αιτίες θανάτου. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη αύξηση των αυτοκτονιών στις χώρες χαμηλότερου οικονομικού επιπέδου (ειδικά οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου –οι λεγόμενες P.(ortugal) I.(taly) G.(reece) S.(pain)- παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση των αυτοκτονιών άρρηκτα συνδεδεμένη με την λιτότητα που εφαρμόζεται).
Το σταθερό επάγγελμα αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα προστασίας από την αυτοκτονία. Αλλά στις σημερινές κοινωνίες με τον μεγάλο ανταγωνισμό, όπου το επάγγελμα σου δίνει το κοινωνικό σου status quo, η οποιαδήποτε ανεπιθύμητη αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη με απρόβλεπτες συνέπειες στο άτομο.
Ένας, επίσης, σημαντικός παράγοντας, είναι η σχέση του ατόμου με τις τοπικές κοινωνίες. Πολλοί άνθρωποι έδωσαν τέλος στης ζωή τους λόγω της κοινωνικής απομόνωσης που βίωναν από την τοπική κοινωνία. Παρατηρούμε λοιπόν ότι άτομα όπως οι μετανάστες, είναι αρκετά ευάλωτοι και παρουσιάζουν αυξημένη ροπή προς την αυτοκτονία λόγω της κοινωνικής απομόνωσης που υφίστανται (ή δημιουργούν γκέτο).
Οι ομοφυλόφιλοι είναι άλλο ένα τρανταχτό παράδειγμα, λόγω της κοινωνικής κατακραυγής που μπορεί να δέχονται από ανθρώπους που δεν αποδέχονται τη σεξουαλικότητά τους.
Γενικά, παρατηρείται αύξηση των αυτοκτονιών σε κοινωνικές ομάδες που είναι απομονωμένες ή δεν έχουν πολλούς υποστηριχτές.
Η θρησκεία είναι ένας ακόμα παράγοντας που λειτουργεί αποτρεπτικά ως προς την αυτοκτονία. Οι στενοί δεσμοί που αναπτύσσονται μέσα από την εκκλησία μεταξύ των ανθρώπων, η κοινωνική αλληλεγγύη αποτελούν πολύ σημαντικούς παράγοντες αποφυγής της κοινωνικής απομόνωσης του ατόμου.
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ
Στην Αυστραλία οι κοινωνικές ομάδες με το μεγαλύτερο ρίσκο είναι:
-Αβορίγινες
– Ομοφυλόφιλοι (LGBTI community)
-Άνθρωποι που ζουν σε αγροτικές ή απομακρυσμένες περιοχές
-Μετανάστες (άτομα με διαφορετική κουλτούρα που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν)
-Άτομα που έχουν κάνει ήδη μία αποτυχημένη απόπειρα
-Άτομα που έχουν κάποια ψυχική ασθένεια.
Η αυτοκτονία είναι συχνότερο φαινόμενο στους άντρες απ’ ό,τι στις γυναίκες.
Η ηλικιακή ομάδα που παρουσιάζει τον μεγαλύτερο αριθμό αυτοκτονιών είναι από 75-85+. Ένας σημαντικός παράγοντας που παρουσιάζει αύξηση σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα είναι η μοναξιά και η κατάθλιψη που μπορεί να εμφανιστεί.
Επίσης, αρκετά ανησυχητικά είναι τα σημάδια που παρουσιάζονται στην ηλικιακή ομάδα από 30-50, στην πιο παραγωγική ηλικία ενός ανθρώπου, αποτέλεσμα του πολύ ανταγωνιστικού περιβάλλοντος στον χώρο εργασίας στις σύγχρονες κοινωνίες. (Πηγή: Australian Bureau of Statistics).
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Ελλάδα τα στοιχεία είναι πολύ ανησυχητικά ειδικά όσο συνεχίζονται οι πολιτικές λιτότητας. Σύμφωνα, λοιπόν με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, από το 2008 που ξεκίνησε η οικονομική κρίση, μέχρι σήμερα το ποσοστό αυτοκτονιών έχει αυξηθεί ραγδαία.
Μόνο τη διετία 2010-2012 το ποσοστό των γυναικών-αυτοχείρων αυξήθηκε κατά 122% και από 41 που ήταν το 2010, έφτασαν τις 91 το 2012 μόνο.
Στους άντρες, την ίδια χρονική περίοδο, ο αριθμός των αντρών-αυτοχείρων παρουσίασε αύξηση κατά 24% και από 336 που ήταν το 2010, έφτασαν τους 417 το 2012.
Ειδικά στην ηλικιακή ομάδα 50-64 ετών, η αύξηση ήταν της τάξης του 54%, καθώς οι άντρες που μένουν άνεργοι ή χρεοκοπούν προς το τέλος του εργασιακού τους βίου, είναι πιο ευάλωτοι στην αυτοκαταστροφή.
Η Ελλάδα κατείχε μια από τις χαμηλότερες θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη των αυτοκτονιών, με 2,5/100.000 το 2000. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε το 2009 στο 3,5/100.000, ενώ σε εκτενές άρθρο τους οι «Financial Times» αναφέρουν την εκτόξευση του αριθμού των αυτοκτονιών κατά 37% από το 2009 έως το 2011 σύμφωνα με τα στοιχεία του Yπουργείου Δημόσιας Τάξης. Επισημαίνει, μάλιστα, ότι το ποσοστό ενδέχεται να είναι ακόμη υψηλότερο καθώς σε αρκετές περιπτώσεις οι θάνατοι δεν δηλώνονται ως αυτοκτονία, εν μέρει και λόγω της θέσης της Εκκλησίας. Σήμερα, το ποσοστό αυτοκτονιών στην Ελλάδα υπολογίζεται στο 5/100.000. Η σχέση ανδρών/γυναικών ως προς τις επιτυχημένες απόπειρες αυτοκτονίας, ήταν και είναι στο 6:1.
Δυστυχώς, οι αριθμοί αυτοί, βαίνουν συνεχώς ανοδικοί και βαθιά συνδεδεμένοι με τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η αυτοκτονία -σύμφωνα με τον Edwin Shneidman- είναι η συνειδητή αυτοκαταστροφή. Αποτελεί μια διέξοδο από ένα πρόβλημα ή μια κατάσταση ιδιαίτερα επώδυνη για τον αυτόχειρα.
Μπορείς να την αναλύσεις συλλέγοντας ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία, αλλά είναι δύσκολο να υπάρξει πρόβλεψή της.
Είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί όλες τις χώρες του κόσμου. Και όλες τις κοινωνίες του κόσμου.
Η επενδύσεις στην παιδεία, στις ιατρικές υποδομές, στην ενημέρωση του κοινού με όποιο τρόπο είναι δυνατό (σεμινάρια, μέσα μαζικής ενημέρωσης) μπορεί να έχει πολύ θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου.
Αν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε θέλει βοήθεια τηλεφωνήστε σε μια από τις ακόλουθες υπηρεσίες:
Lifeline 13 11 14
Kids Helpline 1800 551 800
MensLine Australia 1300 789 978
Suicide Call Back Service 1300 659 467
Beyond Blue 1300 22 46 36
Headspace 1800 650 890
*Ο Θεόδωρος Μαρόκος είναι πτυχιούχος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
