Πρόσφατα, πολλοί σχολιαστές έχουν εκφράσει την άποψη πως η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) θα είναι αντιμέτωπη με υπαρξιακή κρίση κατά τη διάρκεια του 2017, δεδομένου ότι θα γίνουν εκλογές στην Γερμανία, στην Γαλλία και στην Ολλανδία, η έκβαση των οποίων μπορεί να επιτείνει τις ενδείξεις ευρωσκεπτικισμού. Ευρεία είναι η αντίληψη πως η Ε.Ε. βρίσκεται σε μια από τις κρισιμότερες φάσεις από τη σύστασή της.
Ο ευρωσκεπτικισμός έκανε την εμφάνισή του μετά από την απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ε.Ε. Στην Γαλλία ο ευρωσκεπτικισμός πήρε μεγάλες διαστάσεις από την άποψη της Marine Le Pen, υποψήφιας για τη θέση της Προέδρου της Γαλλίας, πως η χώρα της πρέπει να εγκαταλείψει την Ε.Ε.
Πρόσφατα, επικαλούμενη το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασιλείου, η κ. Le Pen δήλωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Το Brexit έχει πραγματικά σπάσει ένα ταμπού. Οι Βρετανοί μάς έχουν δείξει ότι μπορούμε να εγκαταλείψουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Ήδη, σε προεκλογικές της ομιλίες η M. Le Pen επανέλαβε δέσμευσή της πως αν εκλεγεί Πρόεδρος της Γαλλίας θα προγραμματίσει δημοψήφισμα μέσα στους πρώτους έξι μήνες για έξοδο της χώρας της από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και θα αποκαταστήσει το φράγκο ως το επίσημο νόμισμα.
Παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης η M. Le Pen δεν έχει πιθανότητες να εκλεγεί, μετά από την εκλογική νίκη του Donald Trump και την πρόσφατη ανάδειξή του σε Πρόεδρο των ΗΠΑ, όλα θεωρούνται δυνατά…
Μετά από την ανακοίνωση του Ηνωμένου Βασιλείου για αποχώρηση από την Ε.Ε., οι αρχηγοί των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. συναντήθηκαν στην Μπρατισλάβα στις 16 Σεπτεμβρίου 2016 για να συζητήσουν για το μέλλον της Ε.Ε.
Πιο πρόσφατα, συγκεκριμένα στις 3 Φεβρουαρίου 2017, έγινε δεύτερη συνάντηση στην Μάλτα, και θα ακολουθήσει άλλη συνάντηση στην Ρώμη στις 25 Μαρτίου 2017.
Οι συναντήσεις αυτές σε ένα μικρό χρονικό διάστημα αποτελούν ένδειξη πως η Ε.Ε. αντιμετωπίζει σοβαρά δομικά προβλήματα, παράλληλα με το συνεχές ρεύμα των προσφύγων από την Μέση Ανατολή και από την Αφρική, που εντείνουν τις ήδη υπάρχουσες αντιπαραθέσεις μεταξύ των κρατών μελών της.
Όταν στις παραπάνω προκλήσεις προσθέσουμε και τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν χώρες-μέλη της Ε.Ε., όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, τις δυσεπίλυτες τριβές που έχουν έρθει στην επιφάνεια μεταξύ χωρών του Βορρά και του Νότου, και την πρόσφατη απαίτηση κάποιων κρατών για επιστροφή εξουσιών στις εθνικές κυβερνήσεις, αντιλαμβανόμαστε την πολλαπλότητα, αλλά και το μέγεθος, των προβλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει η Ε.Ε. κατά τη διάρκεια του 2017, για να διατηρήσει τη συνοχή της.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗ ΜΕ ΠΟΛΛΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Η Ε.Ε.
Πρόσφατα στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το βιβλίο «Υπεράσπιση της Ευρώπης: Μπορεί να σωθεί το ευρωπαϊκό εγχείρημα και με ποια μορφή;», του Λουκά Τσούκαλη, Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ακολουθούν κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο του, από σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας Καθημερινή, 11/12/16:
«Τα σημάδια είναι ανησυχητικά και πληθαίνουν. Η Ευρώπη είναι διαιρεμένη ανάμεσα σε χώρες με οικονομίες που αντέχουν στην πρόκληση ενός αδυσώπητου διεθνούς ανταγωνισμού, με αδιαμφισβήτητο ηγέτη τη Γερμανία, και άλλες που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν, είτε λόγω μιας παρωχημένης παραγωγικής δομής είτε λόγω αδυναμίας του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας γενικότερα να συμφωνήσουν ως προς τα μέτρα που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση… Η κρίση του ευρώ τόνισε τις διαχωριστικές γραμμές εντός Ευρώπης περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Και η Γαλλία βρίσκεται κάπου στη μέση, αισθάνεται άβολα και χωρίς μεγάλη αυτοπεποίθηση. Όσο για τη Βρετανία, αποφάσισε να φύγει από την Ευρώπη χωρίς ακόμη να ξέρει ακριβώς πού πάει. Αυτοί που διατηρούν την αίσθηση της πραγματικότητας στο μεγάλο νησί δείχνουν τρομοκρατημένοι.
{… } Όσοι σκέφτονται με όρους πολιτικής, λένε ότι καμιά σοβαρή πρωτοβουλία δεν μπορεί να υπάρξει σε ευρωπαϊκό επίπεδο πριν κλείσει ο κύκλος των εθνικών εκλογών, που περιλαμβάνει Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία (ίσως και Ιταλία). Άρα, θα πρέπει να δέσουν σφικτά τις ζώνες οι Ευρωπαίοι και να αντέξουν τις όποιες νέες αναταράξεις προκύψουν μέχρι τα τέλη του επόμενου χρόνου, περιλαμβανομένης μιας καταιγίδας που μπορεί να προκαλέσει η άνοδος Τραμπ στην εξουσία. Και όσοι σκέφτονται με ιστορικούς όρους μεγάλης διάρκειας, τρομάζουν στην ιδέα ότι ενδεχομένως και η ευρωπαϊκή ενοποίηση να αποδειχθεί μια ακόμη παρένθεση.
{… } Η Ελλάδα είναι η πιο ευάλωτη χώρα. Οικονομικά εξασθενημένη, διχασμένη στο εσωτερικό, με περιορισμένη αξιοπιστία και με έναν γείτονα που απειλεί, η χώρα χρειάζεται μια ισχυρή Ευρώπη και μια δική της φωνή που να ακούγεται και να την καταλαβαίνουν εταίροι και σύμμαχοι. Είναι πλέον υπαρξιακό το πρόβλημα».
Ο Αλέξης Παπαχελάς, αρθρογράφος της εφημερίδας Καθημερινή, στο άρθρο του με τίτλο «Η Ευρώπη στο σταυροδρόμι» κάνει τις ακόλουθες σημαντικές επισημάνσεις:
«Η Ευρώπη θα αναγκαστεί να ενηλικιωθεί βιαίως ή θα βυθιστεί ραγδαία στην προϊούσα παρακμή της. Το τι από τα δύο θα συμβεί, θα φανεί ενδεχομένως μέσα στο 2017. Και θα επηρεάσει καθοριστικά τα ελληνικά συμφέροντα, την τύχη της χώρας μας.
{… }Η Ελλάδα είναι, καλώς ή κακώς, ένα καρυδότσουφλο μέσα σε μια καταιγίδα που βρίσκεται σε εξέλιξη. Τα τείχη έχουν υψωθεί. Οικονομικά δεν αποτελούμε, πλέον, συστημικό κίνδυνο για την Ευρωζώνη. Τα βόρεια σύνορά μας είναι σφραγισμένα και σε ένα καταστροφικό σενάριο θα βρεθούμε μόνοι με εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες.
Μοιάζουμε πολύ με αποκομμένο και εκτεθειμένο κομμάτι αυτοκρατορίας που βρίσκεται σε παρακμή. Και όπως συχνά συμβαίνει, δεν ασχολούμαστε με το τι γίνεται γύρω μας και έξω από τα «τείχη», 27/11/16.
Η Ε.Ε. πρέπει να δείξει ότι μπορεί να μετριάσει την απειλή της τρομοκρατίας και άλλες εξωτερικές απειλές. Πρέπει να αποδείξει ότι είναι σε θέση να διαχειρισθεί καλύτερα την προσφυγική κρίση, καθώς και να υλοποιήσει αποτελεσματικά μια κοινωνική πολιτική που να βελτιώνει τη ζωή των πιο ευάλωτων πολιτών.
Παρ’ όλα τα εσωτερικά προβλήματα, και τις εξωτερικές προκλήσεις, πρόσφατα και από τις ΗΠΑ, που αντιμετωπίζει η Ε.Ε., η διατήρηση των δημοκρατικών αξιών που εκπροσωπεί μπορεί να είναι ένα δύσκολο, αλλά αναγκαίο εγχείρημα για την Ευρώπη.
Για να επιτευχθούν όλα αυτά σίγουρα θα απαιτηθεί μια σημαντική μεταρρύθμιση από τα θεσμικά όργανα. Δυστυχώς, για την επίτευξη αυτών των στόχων η Ε.Ε. δεν μπορεί να προσβλέπει στη συμπαράσταση των ΗΠΑ, δεδομένου ότι ο Πρόεδρος Donald Trump έχει υιοθετήσει μια αρνητική στάση προς την Ε.Ε.
Επιπρόσθετα, ο Τεντ Μάλοχ, ο οποίος φέρεται ως ο πιθανός νέος Πρέσβης των ΗΠΑ στην Ε.Ε., σε ερώτηση από τα μέσα ενημέρωσης αν βλέπει θετικά μια βελτίωση στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των ΗΠΑ και της Ε.Ε., απάντησε ως ακολούθως:
«Όχι βέβαια, αφού στο κοντινό μέλλον δεν θα υπάρχει Ευρωπαϊκή Ένωση όπως την ξέρουμε σήμερα. Trade deals ξεχωριστά με χώρες που σήμερα είναι μέλη μπορεί να γίνουν… Το ευρώ όχι μόνο είναι υπό διάλυση, αλλά έχει πραγματικό πρόβλημα και πιστεύω πως θα καταρρεύσει μέσα στον επόμενο ενάμισι χρόνο».
ΔΥΣΟΙΩΝΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ Ε.Ε.
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Προκόπης Παυλόπουλος, σε πρόσφατη ομιλία του στο Ελληνογαλλικό Επιμελητήριο, αναφέρθηκε στην πολιτική λιτότητας που η Ε.Ε. έχει επιβάλει σε πολλά κράτη-μέλη της, η οποία δυσχεραίνει την βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, παράλληλα με τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα που προξενεί.
Την πολιτική αυτή ο κ. Παυλόπουλος την χαρακτήρισε ως αδιέξοδη, και τόνισε πως πρέπει να αντικατασταθεί με οικονομική πολιτική η οποία από τη μια να επιτυγχάνει την πάταξη των ελλειμμάτων και της σπατάλης, και από την άλλη να συμβάλλει στην επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης.
Από τα παραπάνω προκύπτει πως ευρεία είναι η αντίληψη ότι για να επιβιώσει η Ε.Ε. απαιτούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις στη δομή και στον τρόπο λειτουργίας της, ενόψει του γεγονότος ότι δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή πολιτική σε θέματα που έχουν αντίκτυπο στην ευημερία των πολιτών, και στην ασφάλεια των κρατών-μελών.
Για παράδειγμα, μέχρι στιγμής η Ε.Ε. δεν έδωσε ενδείξεις για συμπαράσταση στην Ελλάδα και στην Κύπρο εν όψει των εδαφικών προκλήσεων από την Τουρκία, παρά το γεγονός ότι οι δύο αυτές χώρες αποτελούν τα νοτιοανατολικά σύνορα της Ε.Ε.
Ο όρος Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι κενός νοήματος αν η εδαφική ακεραιότητα των χωρών-μελών που την απαρτίζουν δεν διασφαλίζεται από τον συλλογικό φορέα…