ΕΙΔΑΜΕ ότι οι ολιγαρχικοί πρόκριτοι της Ύδρας, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στις Σπέτσες και τα Ψαρά, ήσαν εναντίον της κήρυξης της Επανάστασης και μάλιστα έστειλαν την ετήσια εισφορά τους από νέους ναυτικούς στο Οθωμανικό ναυτικό.
Το βραχώδες νησάκι της Ύδρας το 1821 είχε περίπου 16.000 κατοίκους και λόγω της ναυτιλείας της θεωρείτο η πλουσιότερη πόλη της Ελλάδας.
Η ένταξη της ναυτικής δύναμης της Ύδρας στην Επανάσταση και η ένωσή της με τις άλλες δυο παραπάνω ναυτικές δυνάμεις έγινε δια της βίας από τον εταιριστή καπετάν Αντώνη Οικονόμου.
Ο Οικονόμος (1875-1821) ήταν πλοίαρχος και πλοιοκτήτης ο οποίος έχασε το καράβι του σε τρικυμία κοντά στο Γιβραλτάρ και μετέβη στην Κωνσταντινούπολη για εξεύρεση δανείου για αγορά άλλου σκάφους.
Εκεί συναντήθηκε με τον Παπαφλέσσα, με τον οποιο έγιναν φίλοι και από τον οποιο μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Στην Ύδρα ο Οικονόμος δρούσε για την έγκαιρη εξέγερση του νησιού ενάντια στην άρνηση των προκρίτων.
Ο Οικονόμος στις ενέργειές του είχε τη στήριξη του λαού, ο οποίος επιθυμούσε την επανάσταση. Στις 28 Μαρτίου 1821 εξήγειρε τους οπαδούς του οι οποίοι κατέλαβαν τα πλοία και τον οπλισμό τους και επίσης και το Διοικητήριο και κατάργησε τη διοίκηση του πρόκριτου Νικολού Κοκοβίλα.
Ο Οικονόμος δεν επιθυμούσε εμφύλια σύγκρουση με τους προκρίτους, γνώριζε ότι όπως χρειαζόταν τα πλοία τους, χρειαζόταν και τα χρήματά τους για τον αγώνα.
Διαπραγματεύτηκε μαζί τους την υλική υποστήριξη της εκστρατείας των πλοίων. Τα χρήματα των βαθύπλουτων Υδραίων προκρίτων βρίσκονταν στις στέρνες τους.
Οι πρόκριτοι τελικά δέχτηκαν να καταβάλουν το σημαντικό ποσό των 130.000 ισπανικών τάληρων για την κίνηση του στόλου και τους μισθούς των πληρωμάτων.
Στις 15 Απριλίου, Παρασκευή της Διακαινισήμου, έγινε δοξολογία με την παρουσία όλων, ύψωσαν την επαναστατική σημαία και έστειλαν πλοία να φέρουν πίσω τους νέους που αποστάλθηκαν στο Οθωμανικό ναυτικό και που, ευτυχώς, λόγω θαλασσοταραχής, καθυστερούσαν στη Σκιάθο.
Οι πρόκριτοι μπορεί να ενέδωσαν στις ενέργειες του Οικονόμου αλλά δεν σήμαινε ότι τον αποδέχτηκαν ή αποδέχτηκαν τον παραμερισμό τους από τη διοίκηση. Οι πρόκριτοι ήσαν οι ιδιοκτήτες των πλοίων αλλά οι ίδιοι δεν ταξίδευαν.
Τα όργανα επιρροής των προκρίτων παρά τω λαώ ήσαν οι πλοίαρχοί των.
(Τρικούπης Α΄, σ. 234)
Οι πλοίαρχοι επηρέαζαν τους ναύτες των πλοίων τους. Η ευκαιρία δόθηκε μετά την επιστροφή των πλοίων από την πρώτη εκστρατεία, όταν οι ναύτες δεν δέχτηκαν την επιβολή του κανονισμού για δίκαιη κατανομή των λειών.
Σύμφωνα με τους κανονισμούς το 1/3 των λαφύρων θα έπρεπε να πήγαινε στα πλοία, το 1/3 στους ναύτες και το 1/3 στο κοινό ταμείο αγώνα του νησιού.
Οι ναύτες των πλοίων που ήσαν υπεύθυνοι για την κατάληψη σημαντικών λαφύρων δεν ήθελαν να τα μοιραστούν με τους άλλους και με τη διοίκηση.
Ήταν επίσης εναντίον του κανονισμού σεβασμού πλοίων με ουδέτερες σημαίες. Αυτά ήταν παράνομα και σημεία απειθαρχίας αλλά οι προεστοί πήραν σκόπιμα το μέρος των ναυτών και ο Οικονόμος, που η στήριξή του ήταν οι ναύτες έμεινε χωρίς υποστηρικτές.
Μετά την απογύμνωση του Οικονόμου από τη λαϊκή υποστήριξη οι πρόκριτοι θέλησαν να τον σκοτώσουν αντί απλώς να τον παραμερίσουν από τη Διοίκηση.
Στις 12 Μαΐου μια ομάδα εισέβαλε στο Διοικητήριο και αντάλλαξε πυροβολισμούς με τον ίδιο και τους φρουρούς του. Οι πρόκριτοι άρχισαν να πυροβολούν το Διοικητήριο από τα σπίτια τους ενώ τρία πλοία που βρίσκονταν στο λιμάνι να το κανονιοβολούν.
Ο Οικονόμος διέφυγε, οχυρώθηκε σε κάποιο σπίτι, μετά προσπάθησε να ξεφύγει με μια γολέτα την οποία εγκατέλειψε όταν περικυκλώθηκε από άλλα πλοία.
Βγήκε στη στεριά και ανηφόρησε στο βουνό της Ύδρας αλλά εκεί περικυκλώθηκε και αναγκάστηκε να παραδοθεί. Οι πρόκριτοι τον επιβίβασαν σε μια λέμβο για την πελοπονησιακή ακτή και είπαν στους ναύτες να τον σκοτώσουν μόλις θα τον αποβίβαζαν.
Μερικοί ναύτες, όμως, δεν ήθελαν να τον σκοτώσουν, τον άφησαν να φύγει και ο Οικονόμος κατέφυγε στο Κρανίδι όπου έγινε φιλικά δεκτός.
Τις μέρες εκείνες επισκέφθηκε την Ύδρα ο Αχαιός πρόκριτος Σωτήρης Θεοχαρόπουλος, για να αιτήσει τη συνδρομή των Υδραίων με αποστολή πλοίων στον Κορινθιακό κόλπο εναντίον οθωμανικών πλοίων που τροφοδοτούσαν το κάστρο της Πάτρας.
Οι πρόκριτοι της Ύδρας του απάντησαν ότι δεν θα αποστείλουν κανένα πλοίο όσο ο Οικονόμος βρίσκεται στο Κρανίδι, απέναντι της Ύδρας και τους απειλεί.
Ο Θεοχαρόπουλος πήρε γράμματα από τους Υδραίους προκρίτους εναντίον του Οικονόμου που τα παρουσίασε στους Κρανιδιώτες και εκείνοι, με κάποιους δισταγμούς, δέχτηκαν να του τον παραδώσουν. Ο Θεοχαρόπουλος οδήγησε και φυλάκισε τον Οικονόμο στο Μοναστήρι του Φονιά, κοντά στον Φενεό.
Τον Δεκέμβριο του 1821 ο Οικονόμος με τη βοήθεια φίλων του Υδραίων δραπέτευσε και κατευθυνόταν προς την Ύδρα μέσω Άργους.
Τις ημέρες εκείνες, όταν διαδόθηκε η απόδραση του Οικονόμου, στο Άργος συνεδρίαζε η Α’ Εθνοσυνέλευση.
Οι Υδραίοι αντιπρόσωποι ταράχτηκαν από το νέο γιατί ο λαός στην Ύδρα άρχισε πάλι να τον συμπαθεί και απευθύνθηκαν στους Αχαιούς αντιπροσώπους να τον σταματήσουν.
Ο Ανδρέας Λόντος ζήτησε την υπογραφή του Δημητρίου Υψηλάντη να του επιτραπεί ν’ αποστείλει μια στρατιωτική δύναμη από το δικό του ιδιωτικό στρατιωτικό σώμα, με την εντολή, αν δεν δεχόταν να σταματήσει να τον πυροβολούσαν.
Ουσιαστικά, οι Αχαιοί κουτσαμπάσηδες ανέλαβαν την εκτέλεση του Οικονόμου για να ευχαριστήσουν τους Υδραίους προκρίτους.
Ο Κολοκοτρώνης που πληροφορήθηκε τα καθέκαστα και γνώριζε τι μπορούσε να επακολουθήσει διέταξε τον Τσόκρη με τη στρατιωτική δύναμή του να σπεύσει να πληροφορήσει και να διασώσει τον Οικονόμο.
Ο Τσόκρης πήγε αλλά έφτασε καθυστερημένα. Τον είχαν προλάβει οι άνδρες του Λόντου που σκότωσαν τον Οικονόμο (16 Δεκεμβρίου 1821) όταν αρνήθηκε να παραδοθεί, όταν τον συνάντησαν στο Κουτσοπόδι του Άργους:
Φθάνουσα η σταλείσα δύναμις (του Λόντου) εις Κουτσοπόδι, συνήντησε τον Οικονόμου έφιππον και συνοδευόμενον υπό τινών συπατριωτών του· προσκληθέντα δε να παραδοθή και μη παραδοθέντα, τον επυροβόλησε και τον εφόνευσεν. …
Τοιούτον έλαβε τέλος ο Αντώνης Οικονόμου, ο δια της μεγαλοτολμίας του ανυψωθείς υπεράνω της παντοδυνάμου αριστοκρατίας της πατρίδος του, και πρώτος μεγαλοφρόνως και φιλοκινδύνως οδηγήσας εις τον αγώνα της ελευθερίας και της δόξης λαόν, όστις δια των κατορθωμάτων του ανεκαίνισε τα προπατορικά τρόπαια της Σαλαμίνος και της Μυκάλης. (Τρικούπης, Β΄, σ. 127)
Οι συνοδοί του Οικονόμου σκόρπισαν και ο Τσόκρης βρήκε στο Κουτσοπόδι, στη θέση Ξεριάς, μόνο το αιμόφυρτο πτώμα του και το έθαψε.
Σε μια εβδομάδα πέθανε στην ΄Υδρα η γυναίκα του Οικονόμου και η υπόλοιπη οικογένειά του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το νησί και να καταφύγει στις Σπέτσες. ΄
Ετσι εξοντώθηκε ο πρωτοεπαναστάτης της ΄Υδρας που τόλμησε να ενεργήσει ενάντια στους προκρίτους.
Ο ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος στο ποίημά του «Μπολιβάρ» τον παρομοιάζει με γιο του Ρήγα Φεραίου και αδελφό του Νοτιοαμερικανού επαναστάτη Μπολιβάρ:
Μπολιβάρ! Είσαι του Ρήγα Φεραίου παιδί,
Του Αντωνίου Οικονόμου -που τόσα άδικα τον σφάξαν –
Και του Πεσταντζόγλου αδελφός…
(Νίκος Εγγονόπουλος, «Μπολιβάρ»).
*Ο Δρ Χρήστος Ν. Φίφης είναι επίτιμος ερευνητής στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου La Trobe.