Θυμάστε τη συμφωνία μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας για τις αφίξεις στα ελληνικά νησιά;
Δηλωμένος στόχος της, να σταματήσει η παράνομη μετανάστευση από την Τουρκία και να αντικαταστηθεί με “νόμιμους διαύλους επανεγκατάστασης των προσφύγων στην Ευρωπαϊκή Ένωση”.
Ήταν Μάρτιος του 2016, στον απόηχο μιας χρονιάς όπου οι αφίξεις την Ελλάδα μέσω θάλασσας ξεπέρασαν τις 850.000.
Η Zoe Holman επισκέφθηκε την Αθήνα εκείνο το καλοκαίρι, μετά από χρόνια εργασίας σε χώρες της Μέσης Ανατολής όπου εκτυλίσσονταν πολλές από τις διαμάχες και διώξεις που βρίσκονταν πίσω από τις μαζικές μεταναστευτικές ροές στην Ευρώπη.
Η τελευταία στάση της Αυστραλής δημοσιογράφου ήταν το Λονδίνο, και η απόφαση να μην επιστρέψει και να μετακομίσει στην Ελλάδα έμοιαζε λογική.
“Από προσωπική και επαγγελματική οπτική, ήταν για μένα ένας τρόπος να μείνω συνδεδεμένη με την περιοχή.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: «Η Ελλάδα είναι μία μικρή υπερδύναμη στα Βαλκάνια»
“Και την ίδια στιγμή, αγαπώ την Ελλάδα. Και γεωγραφικά και από άποψη κουλτούρας είναι κάπου ανάμεσα στην Ανατολή και την Ευρώπη”, λέει η Holman.
Η ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ)
Φέτος, συμπλήρωσε πέντε χρόνια στη χώρα. Πενταετία έκλεισε και η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας για το προσφυγικό, με τη δημοσιογράφο να έχει καταγράψει τον αντίκτυπο του ντιλ σε ένα βιβλίο.
Σύμφωνα με τον Χρήστο Τσιόλκα, το μεγαλύτερο επίτευγμα της Holman είναι ότι “δίνει δυναμική και αυτούσια φωνή στις εμπειρίες των αιτούντων άσυλο παγιδευμένων στα δεινά που έφερε η αποτυχία της Ε.Ε. να ανταποκριθεί στο δράμα του πρόσφυγα του 21ου αιώνα”.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: Μια ακόμα επιτυχία για τον Χρήστο Τσιόλκα
Το “Where the water ends” αποσκοπεί να παρουσιάσει τί γίνεται εκεί που ξεκινά το ‘φρούριο’ της ευρωπαϊκής ξηράς, με στατιστικά, συνεντεύξεις με ντόπιους και επαγγελματίες στον τομέα ασύλου, μαρτυρίες προσφύγων και μεταναστών.
Στο λιμάνι της Χίου.
Έξω από τον πρώην προσφυγικό καταυλισμό στη Μόρια της Λέσβου. Ο καταυλισμός που χτίστηκε για τη φιλοξενία 3.000 προσφύγων πάνω από 15.000, παραδόθηκε στις φλόγες τον Σεπτέμβριο.
Ενώ ήδη από τα τέλη του 2015 η ευρωπαϊκή πολιτική ανοιχτών συνόρων για αιτούντες άσυλο έδειχνε ότι πλησίαζε στο τέλος, η συμφωνία με την Τουρκία, λέει η Holman ήταν η καθοριστική βολή.
“Ήταν πολύ εμφανές ότι επρόκειτο να αναδιαμορφώσει εντελώς τη στάση της Ε.Ε., σαν ένα συμβολικό μήνυμα για κλειστές πόρτες από την πλευρά της”.
“Δεν νομίζω ότι ο κόσμος μπορούσε να προβλέψει πόσο ακραία έμελλαν να γίνουν τα πράγματα, αλλά υπήρχε η αίσθηση για τα νησιά ότι θα γίνουν σαν μια συνοριακή ζώνη από μόνα τους, ότι άνθρωποι θα μείνουν εκεί παγιδευμένοι”.
Η συμφωνία προέβλεπε επαναπροώθηση παράτυπων μεταναστών ή αιτούντων άσυλο με απορριφθέντες αιτήσεις στην Τουρκία με ‘μηχανισμό ανταλλαγής’ 1 προς 1:
Για κάθε Σύριο που επιστρέφει στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύριος επανεγκαθίσταται από την Τουρκία στην ΕΕ.
EU-Turkey #migration agreement has worrying contradiction at its heart https://t.co/uVWHTFs0Bc pic.twitter.com/5fSn1TU19o
— UN Human Rights (@UNHumanRights) March 24, 2016
Το ίδιο και χαρακτηρισμός της Τουρκίας ως ‘ασφαλούς τρίτης χώρας’ – παρότι εκτός των άλλων δεν έχει υπογράψει πλήρως τη Σύμβαση με αποτέλεσμα να αναγνωρίζει ως πρόσφυγες μόνο όσους έρχονται από κράτη της Ε.Ε. – για να ξεπεραστεί το νομικό εμπόδιο για τις επαναπροωθήσεις.
Αλλά και για το στάδιο της άφιξης ακόμη στα νησιά, η συμφωνία, εξηγεί η Holman, προέβλεπε “‘γεωγραφικό περιορισμό’ που τους υποχρέωνε να παραμείνουν στο σημείο της άφιξης μέχρι την επεξεργασία της αίτησης ασύλου – με τον χρόνο αναμονής οπουδήποτε μεταξύ δύο μηνών και δύο ετών”.
Στα χαρτιά, η συμφωνία κρίθηκε στατιστική επιτυχία σε επίπεδο αφίξεων ελληνικών νησιών.
Παρά τις αφίξεις ρεκόρ που καταγράφηκαν σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, αμέσως μετά τη συμφωνία, και συνεχίζουν κατά χιλιάδες μέχρι σήμερα.
Ή τις καταγγελίες για “βάναυσες τακτικές” της Ε.Ε., με παράνομες επαναπροωθήσεις, κακοποιήσεις και μερίδιο ευθύνης για πνιγμούς.
Ever since the Turkey deal at the height of the 'crisis' a few years ago this was on the cards https://t.co/MvGEKywjBo
— Steve Hawkes (@steve_hawkes) May 5, 2021
Conditions on Greek islands are miserable, asylum seekers must be moved to mainland much faster – @AdrianEdwrds https://t.co/D6c5Gck5G2 pic.twitter.com/KcAKVZ6gGj
— UNHCR News (@RefugeesMedia) January 6, 2017
Και τη μετατροπή της Ελλάδας από χώρα μετάβασης σε χώρα εγκατάστασης, με τους “παγιδευμένους” να φτάνουν πέρυσι τους 40.000.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: Διεθνής Αμνηστία: «Μακροχρόνια τραγωδία»
Τα νούμερα αυτά, εξηγεί η Holman, “υπερβαίνουν έως και τέσσερις φορές τη χωρητικότητα των hotspots”.
“Το σύστημα αυτό που κρατάει τον κόσμο να περιμένει στα νησιά από πρακτική άποψη δεν είναι καν λειτουργικό.
“Σε ανθρώπινο επίπεδο, καταστρέφει ζωές και υπάρχει κόσμος που θα υποφέρει τη ζημιά για γενιές από αυτή την εμπειρία.
“Την ίδια στιγμή, πιστεύω το βλέπουμε ήδη ότι οι άνθρωποι δεν σταματούν να έρχονται, παρά τον μύθο της αποτροπής. Ο κόσμος δεν θα σταματήσει να εγκαταλείπει το σπίτι του όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με πολέμους ή κατάφωρη ανισότητα. Γι’ αυτό, το μοντέλο αποτροπής δεν προσφέρει καμιά λύση στην αναγκαστική μετανάστευση”.
Ο ΙΓΝΑΤΙΟΣ Ο ‘ΑΝΘΕΛΛΗΝΑΣ’
Θυμάστε τη φωτογραφία που έγινε viral με τις τρεις γιαγιάδες της Λέσβου που τάιζαν το προσφυγόπουλο;
Greek hospitality, three grandmothers are taking care of a baby migrant. #lesvos #migrant #baby #lefterispartsalis pic.twitter.com/cYHgsqvAU0
— Lefteris Partsalis (@Partsalis_L) October 18, 2015
Η εικόνα έγινε σύμβολο της αληλλεγγύης των ντόπιων του νησιού που ‘άνοιξαν τα σπίτια και τις καρδιές τους΄ στους καταδιωγμένους.
Και μπορεί η γιαγιά Αιμιλία Καμβύση με το μπιμπερό να προτάθηκε μέχρι και για Νόμπελ, αλλά οι περισσότεροι από τους ντόπιους παρέμειναν ανώνυμοι μέσα στο συλλογικό πρόσωπο της ανθρωπιάς του νησιού.
Ένας από αυτός και ο 82χρονος Ιγνάτιος, που παρουσιάζει στο βιβλίο της η Holman.
Ο φακός ενός ρεπόρτερ τον είχε απαθανατίσει εν αγνοία του με ένα προσφυγόπουλο στην αγκαλιά το 2015 όταν οι αφίξεις στο νησί είχαν χτυπήσει κόκκινο.
Της περιγράφει την ημέρα εκείνη που μαζί με άλλους εθελοντές μετέφεραν με κανό σε ασφάλεια στην ακτή καμιά εικοσαριά καταδιωγμένους, στην πλειοψηφία τους παιδιά.
“Δεν υπάρχει κανείς εδώ που να μην βοήθησε. Αλλά οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν πράττουν αυτό που οφείλουν. Σκέφτονται μόνο με τα κεφάλια τους, όχι με τα χέρια τους”, λέει στην Αυστραλή δημοσιογράφο.
Το 1922 η μητέρα του Ιγνάτιου έφτασε πρόσφυγας από το Ιζμίρ στο νησί. Ήταν 18 τότε, λέει στη Holman, οπότε θυμόταν και του είχε περιγράψει όσα βίωσε, και κατόπιν το κλίμα ξενοφοβίας που αντιμετώπισε στο νησί μεγαλώνοντας ως ‘τουρκόσπορος’.
“Αυτές τις μέρες”, γράφει η Holman πέντε χρόνια μετά το αποκορύφωμα της προσφυγικής κίνησης στο νησί,
“o Ιγνάτιος έχει σταματήσει να εκφράζει φανερά αλληλεγγύη και στήριξη [για τους πρόσφυγες] αφότου ντόπιοι της περιοχής άρχισαν να τον αποκαλούν ανθέλληνα και μίασμα”.
Η κουβέντα μεταξύ του 82χρονου και της δημοσιογράφου κλείνει με αυτοσχέδια μαθήματα ελληνικών. Την προσκαλεί να επαναλάβει τη φράση ‘Αύριο θα πάω να κολυμπήσω’.
Η Holman τον ρωτά αν θα έρθει κι αυτός. Αλλά ο Ιγνάτιος της απαντά ότι δεν έχει μπει στο νερό εδώ και τρία χρόνια ή παραπάνω.
“Κάτι συνέβη”, σηκώνει τους ώμους, “και δεν τη θέλω πια τη θάλασσα”.
