Η παραλογή μας «Tου Γιοφυριού της Άρτας», είναι ένα από τα γνωστότερα και ωραιότερα δημιουργήματα της λαϊκής μας μούσας και στηρίζεται σε μια μακραίωνη παράδοση σχετική με τη θεμελίωση μεγάλων έργων. Είναι ένα άρτιο λογοτεχνικό δημιούργημα και από γλωσσική και συντακτική άποψη είναι τέλειο.
Οι παραλογές είναι πολύστιχα αφηγηματικά τραγούδια, με πλαστό περιεχόμενο και μαγικά στοιχεία, με ολοκληρωμένη υπόθεση και συνήθως με δραματικό τέλος. Πολλά γνωρίσματα του δημοτικού τραγουδιού αναγνωρίζουμε στο συγκεκριμένο τούτο τραγούδι και το δημοσιεύουμε εδώ ως δημιούργημα που έχει πολλά από τα θέματα που εξετάσαμε στα μαθήματα του Συντακτικού, όπως: προσωποποιήσεις, υπερβολές σχήματα λόγου, επαναλήψεις και άλλα.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι η κερκυραϊκή παραλλαγή «Του γιοφυριού της Άρτας» από την έκδοση του Νικόλαου Γ. Πολίτη «Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού» (1914):
Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες
γιοφύρι-ν-εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι.
Oλημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν.
Μοιριολογούν οι μάστοροι και κλαιν οι μαθητάδες:
«Αλίμονο στους κόπους μας, κρίμα στις δούλεψές μας,
ολημερίς να χτίζουμε, το βράδυ να γκρεμιέται!»
Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στο ποτάμι,
δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σα χελιδόνι,
παρά εκελάηδε κι έλεγε, ανθρωπινή λαλίτσα:
«Α δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει·
και μη στοιχειώσετε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη,
παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα,
πόρχεται αργά τ’ αποταχύ και πάρωρα το γιόμα».
Τ’ άκουσ’ ο πρωτομάστορας και του θανάτου πέφτει.
Πιάνει, μηνάει της λυγερής με το πουλί τ’ αηδόνι:
Αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα,
αργά να πάει και να διαβεί της Άρτας το γιοφύρι.
Και το πουλί παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε:
«Γοργά ντύσου, γοργά άλλαξε, γοργά να πας το γιόμα,
γοργά να πας και να διαβείς της Άρτας το γιοφύρι».
Να τηνε κι εξανάφανεν από την άσπρη στράτα.
Την είδ’ ο πρωτομάστορας, ραγίζεται η καρδιά του.
Από μακριά τους χαιρετά κι από κοντά τους λέει:
«Γεια σας, χαρά σας, μάστοροι και σεις οι μαθητάδες,
μα τι έχει ο πρωτομάστορας κι είναι βαργωμισμένος;
– Το δαχτυλίδι τόπεσε στην πρώτη την καμάρα,
και ποιος να μπει και ποιος να βγει το δαχτυλίδι νά ‘βρει;
– Μάστορα, μην πικραίνεσαι κι εγώ να πά’ σ’ το φέρω,
εγώ να μπω, κι εγώ να βγω, το δαχτυλίδι νά βρω».
Μηδέ καλά κατέβηκε, μηδέ στη μέση επήγε·
«Τράβα, καλέ μ’, τον άλυσο, τράβα την αλυσίδα,
τι όλον τον κόσμο ανάγειρα και τίποτες δεν ήβρα».
Ένας πιχάει με το μυστρί, κι άλλος με τον ασβέστη,
παίρνει κι ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθο.
«Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο ριζικό μας!
Τρεις αδερφάδες είμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες,
η μια ‘χτισε το Δούναβη, κι η άλλη τον Αφράτη,
κι εγώ η πλιο στερνότερη της Άρτας το γιοφύρι.
Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμει το γιοφύρι,
κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες.
– Κόρη, το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε,
πόχεις μονάκριβο αδερφό, μη λάχει και περάσει».
Κι αυτή το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δίνει.
«Αν τρέμουν τ’ άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι,
κι αν πέφτουν τ’ άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες,
τι έχω αδερφό στην ξενιτιά, μη λάχει και περάσει».
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
Αναζητήστε σε όλο το παραπάνω δημοτικό μας τραγούδι όλα όσα διδαχτήκαμε στα 20 Μαθήματα του ελληνικού Συντακτικού, δίνοντας και από ένα άλλο παράδειγμα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Από την αρχή του νέου μας σχολικού έτους 2022 –όπως ήδη προαναγγέλθηκε– μετά τα 50 Μαθήματα της ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ και τα 20 του ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ – μπαίνουμε αισίως στο συναρπαστικό μάθημα της ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ!
Τι είναι ο έτυμος/το έτυμον (= ο αληθής, ο βέβαιος, ο πραγματικός) και η ετυμολογία; Θα μας δοθεί έτοιμη απάντηση να γίνουμε γρήγορα πνευματώδεις και εύστοχοι ετοιμόλογοι με ετυμολογική κατάρτιση περί των ετύμων!