Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος γεννήθηκε στην Πάτρα, και ήταν γιος του φαρμακοποιού Κανέλλου και της συζύγου του Αμαλίας. Από μικρό παιδί είχε δείξει τις πνευματικές του ανησυχίες, και τη γλωσσομάθειά του, καθώς μετάφραζε στην ελληνική γλώσσα έργα Ευρωπαίων λογοτεχνών και φιλοσόφων.

Στην λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1918 με δημοσίευση ποιήματός του στο περιοδικό Νουμάς. Το 1920 σε ηλικία 18 ετών εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Ρυθμοί στα κύματα». Ως το 1955 εξέδωσε τρεις ακόμη ποιητικές συλλογές. Εκτός από την ποίηση ασχολήθηκε και με την πεζογραφία.

Το 1919 παρακολούθησε μαθήματα στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, και ένα χρόνο αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης στη Γερμανία.

Παράλληλα με τα νομικά, στο εν λόγω πανεπιστήμιο παρακολούθησε και μαθήματα κοινωνιολογίας και φιλοσοφίας, και το 1923 ανακηρύχθηκε διδάκτορας. Στο Μόναχο της Γερμανίας εξέδωσε το μυθιστόρημα «Η λυτρωμένη από το σόι που χάθηκε» και το ιστορικό δράμα «Όλιβερ Κρόμβελ».

Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1925 και έγινε μέλος της «Εταιρείας Κοινωνικών Επιστημών». Την ίδια χρονιά δημοσίευσε την πρώτη κοινωνιολογική του μελέτη. Το 1926 διορίσθηκε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας. Το 1927 εκλέχθηκε Υφηγητής της Κοινωνιολογίας στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, και το 1934 είχε γίνει ο πρώτος Καθηγητής Κοινωνιολογίας του ιδίου Πανεπιστημίου.

Στις εκλογές του 1936 συγκρότησε πολιτικό σχηματισμό με την ονομασία «Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα», με κύριο στόχο την υπέρβαση του Διχασμού μεταξύ Βενιζελικών και Αντιβενιζελικών. Ο ίδιος όμως δεν κατόρθωσε να εκλεγεί βουλευτής.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά τον συνέλαβαν και τον εξόρισαν πρώτα στην Κύθνο, και μετά στην Κάρυστο. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 τηλεγράφησε στον Ιωάννη Μεταξά και του ζήτησε να τον επιτρέψει να πολεμήσει ως εθελοντής στρατιώτης στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Το αίτημά του είχε γίνει δεκτό, και υπηρέτησε στην 19η Μεραρχία.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς συνέβαλε στην ίδρυση της αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ, και τον Δεκέμβριο του 1941 εξέδωσε τον πρώτο τόμο της «Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πνεύματος».

Καταζητούμενος από τους Γερμανούς, είχε διαφύγει με καΐκι από τη Ραφήνα το 1942, και διαμέσου της Τουρκίας μετάβηκε στο Κάιρο, όπου είχε καταφύγει η Ελληνική Κυβέρνηση.

Τον Μάιο του 1944 συμμετείχε στο ενωτικό συνέδριο του Λιβάνου, και τον Ιούνιο του ιδίου έτους ανέλαβε τα καθήκοντα Υπουργού Ανασυγκροτήσεως, και για ένα μικρό διάστημα χρημάτισε Υπουργός Οικονομικών στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου. Από τον Ιανουάριο μέχρι τον Νοέμβριο του 1945 είχε ασκήσει τα καθήκοντα Πρωθυπουργού.

Στις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές του Μαρτίου 1946 εκλέχθηκε βουλευτής Αχαΐας με το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα, σε συνασπισμό με τα κόμματα του Γεωργίου Παπανδρέου και του Σοφοκλή Βενιζέλου. Τα επόμενα χρόνια ανέλαβε διάφορα Υπουργεία στις διαδοχικές κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.

Ως αρχηγός της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε., την περίοδο Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 1950, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υπέγραψε ως εκπρόσωπος της Ελληνικής Κυβέρνησης τη συμφωνία ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1961.

Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο παρέμεινε στο χώρο του Κέντρου, και μετείχε ως Αντιπρόεδρος και Υπουργός Εθνικής Αμύνης στην κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου το 1950. Στις εκλογές του 1951 εκλέχθηκε βουλευτής Αχαΐας με τον «Ελληνικό Συναγερμό» του Αλέξανδρου Παπάγου, όπως και στις εκλογές του 1952, ενώ το 1954 ανέλαβε το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, και το Σεπτέμβριο του 1954 έγινε Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Παπάγου.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Στο χώρο των γραμμάτων ο Π. Κανελλόπουλος είναι γνωστός κυρίως για το πολύτομο ιστορικό έργο του «Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος», ενώ ασχολήθηκε επίσης με τη φιλοσοφία, καθώς και με το κοινωνιολογικό και επιστημονικό δοκίμιο.

Το 1957 τιμήθηκε με το Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών για το έργο του «Γεννήθηκα στο 1402». Τον Ιανουάριο του 1959 προσχώρησε στην ΕΡΕ, και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τον έχρισε Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησής του.

Τον Νοέμβριο του 1963 ο Π. Κανελλόπουλος διαδέχθηκε τον Κ. Καραμανλή στην ηγεσία της ΕΡΕ, και από τη θέση εκείνη είχε γίνει αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Τον Απρίλιο του 1967 ορκίσθηκε Πρωθυπουργός, και προγραμμάτιζε τη διενέργεια εκλογών, αλλά τον πρόλαβαν οι Συνταγματάρχες στις 21 Απριλίου 1967, οι οποίοι είχαν επιβάλει την επτάχρονη στυγνή δικτατορία της Χούντας.

Από τις πρώτες ημέρες της Δικτατορίας στάθηκε δεινός κατήγορός της, με αποτέλεσμα να τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό. Για το γεγονός ότι συμπαραστάθηκε τους εξεγερμένους φοιτητές στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, η Χούντα των Συνταγματαρχών τον έθεσε πάλι σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Μία από τις κορυφαίες αντιδικτατορικές ενέργειές του υπήρξε η αποχώρησή του από την Ακαδημία Αθηνών, επειδή αρνήθηκε να εορτάζονται ισότιμα η εθνική μας εορτή της 25ης Μαρτίου και η 21η Απριλίου, ημερομηνία της επιβολής της Χούντας των Συνταγματαρχών.

Το 1976 η Βουλή των Λόρδων της Αγγλίας τον τίμησε για τη συμβολή του στην πανευρωπαϊκή συγκρότηση, και το 1982 τιμήθηκε με το μετάλλιο Γκαίτε. Τέλος, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος είχε τιμηθεί από τον βασιλιά Παύλο και από τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β’, καθώς και με 16 ακόμη ελληνικά και ξένα ανώτατα παράσημα και διακρίσεις.

Στη ζωή του προσπάθησε να συνδυάσει την πνευματική δημιουργία με την πολιτική δράση. Υπήρξε σημαντικός πολιτικός, χωρίς όμως να του δοθεί η δυνατότητα να πραγματοποιήσει το μεγάλο πολιτικό έργο που οραματιζόταν. Στη Μεταπολίτευση του αποδόθηκε ο τίτλος του «Νέστορα» της ελληνικής πολιτικής για τη μετριοπάθειά του, την αυτοκριτική του διάθεση, και το ήθος του.

Σε γενικές γραμμές ο συγγραφέας, ακαδημαϊκός, και πολιτικός Παναγιώτης Κανελλόπουλος συγκαταλέγεται μεταξύ των πρωταγωνιστών της αστικής πολιτικής σκηνής στην Ελλάδα για μακρόχρονο διάστημα του περασμένου αιώνα. Έφυγε από τη ζωή στις 11 Σεπτεμβρίου 1986, σε ηλικία 84 ετών από καρδιακή ανακοπή.

Άφησε πίσω του ένα σημαντικό πνευματικό έργο, αποτελούμενο από 200 βιβλία στους τομείς της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας. Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Ο Πέτρος Γέμτος, Καθηγητής και Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε άρθρο του στην Φιλολογική Πρωτοχρονιά του 2003 με τίτλο «Φιλοσοφία και Επιστήμη στο έργο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου», μεταξύ άλλων ανέφερε και τα ακόλουθα:

«Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υπήρξε μια μεγάλη προσωπικότητα της πνευματικής και πολιτικής ζωής της χώρας, ένας σοβαρός κοινωνικός επιστήμονας, ένας πρωτότυπος κριτικός φιλόσοφος, ένας λαμπρός δημιουργός και θεωρητικός της τέχνης… Άφησε ένα μεγάλο πνευματικό έργο που θεμελιώνει το σημαντικό ρόλο της επιστήμης και της τέχνης με συστηματική ένταξή τους σε μια γενικότερη φιλοσοφική θεώρηση, σε μια καθολική σύλληψη του κόσμου που δίνει νόημα και περιεχόμενο στην ανθρώπινη παρουσία».

Τα έργα του Παναγιώτη Κανελλόπουλου κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

*Ποίηση. *Πεζογραφία. *Θέατρο. *Μελέτες. *Ιστορικά έργα. *Δοκίμια. *Μεταφράσεις.

Θα κλείσω την αναφορά μου στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο με τα ακόλουθα δύο ολιγόστιχα ποιήματά του:

Α

Τον ήρωα τον γνωρίζεις απ’ την πτώση

και τον δειλό απ’ τ’ ανέβασμα που δεν του αξίζει.

Του πρώτου τ’ όνομα το ψιθυρίζει

στ’ αυτιά του λαού ένας άγνωστος με πλούσια γνώση.

Τ’ όνομα του άλλου το σαλπίζει

και με τα τύμπανα το διαφημίζει

στην αγορά ο θεσμός των εργολάβων.

Β

Δεν αγρυπνούν πια οι φύλακες… Τα τείχη

τα παρατήσανε σε χέρια γυναικών.

Τα προστατεύει, λένε, η τύχη,

και η αλλαγή τα προστατεύει των καιρών…

Ας έρθει ο Αττίλας πάλι, και χτυπάμε

την ώρα εκείνη το συναγερμό.

Ναι! Θα προστάξουμε να πάμε

ν’ ανοίξουμε τις πύλες στον εχθρό!…