Ο Γεώργιος Παπανδρέου υπήρξε μία από τις πιο επιφανείς προσωπικότητες της νεότερης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας. Διετέλεσε τρεις φορές Πρωθυπουργός (1944-1945, 1963, 1964-1965), Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης τα χρόνια 1950-1952 και πολλές φορές Υπουργός, με πρώτη υπουργική θητεία στην επαναστατική κυβέρνηση του 1922.

Υπήρξε φίλος, συνεργάτης και διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Ελευθερίου Βενιζέλου. Απέκτησε το προσωνύμιο «Γέρος της Δημοκρατίας».

Ο Γεώργιος Παπανδρέου γεννήθηκε ως Γεώργιος Σταυρόπουλος στο Καλέντζι Αχαΐας το 1888 και ήταν το τρίτο παιδί του πρωτοπρεσβύτερου Ανδρέα Σταυρόπουλου και της συζύγου του Παγώνας, κατά άλλους γεννήθηκε στο χωριό Αγία Μαρίνα που ήταν τότε οικισμός του Καλεντζίου.

Παντρεύτηκε τη Σοφία Μινέικο και υπήρξε ο ιδρυτής της πολιτικής δυναστείας των Παπανδρέου, η οποία έδωσε στην Ελλάδα δύο ακόμη πρωθυπουργούς, τον γιο του Ανδρέα Παπανδρέου (1981-1989, 1993-1996), και τον εγγονό του Γιώργο Ανδρέα Παπανδρέου.

Τον Οκτώβριο του 1912, αμέσως μετά την κήρυξη του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, ο Γ. Παπανδρέου διέκοψε τις σπουδές του και κατατάχθηκε στο στράτευμα ως εθελοντής του εξωτερικού.

Ήταν φίλος και συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, και διευθυντής του πολιτικού γραφείου του. Πίστευε στην ανανέωση των πολιτικών και πολιτιστικών προγραμμάτων, καθώς και στο δικαίωμα για κοινωνική δικαιοσύνη και πρόοδο. Σε πολλές και διάφορες ιστορικές στιγμές ενσάρκωσε τις ελπίδες του λαού για δημοκρατία και εθνική αξιοπρέπεια, και ως εκ τούτου του αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός «Ο Γέρος της Δημοκρατίας».

Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν υπέρμαχος της κοινωνικής μεταρρύθμισης, και αφοσιωμένος οπαδός του εκπαιδευτικού εκσυγχρονισμού της Ελλάδας. Αντίπαλος κάθε τυραννικού καθεστώτος, αντιστάθηκε στο δικτατορικό καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά της 4ης Αυγούστου 1936, συμμετείχε στην αντίσταση κατά των στρατευμάτων Κατοχής στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και δεν υπέκυψε στην χούντα των Συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου 1967.

Κατά την πολιτική κρίση που δημιουργήθηκε με θέμα την ουδετερότητα ή την είσοδο της Ελλάδας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Παπανδρέου ήταν από τους σημαντικότερους υποστηρικτές του Βενιζέλου.

Όταν ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αθήνα, ο Γ. Παπανδρέου τον συνόδεψε στην Κρήτη, και έπειτα πήγε στη Λέσβο, από όπου κινητοποίησε τους υποστηρικτές του Βενιζέλου στα νησιά, εξουδετερώνοντας τους βασιλόφρονες, και υποστήριξε την επαναστατική κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος εντυπωσιάστηκε από τη ρητορική δεινότητα του νεαρού Παπανδρέου, και το 1916 τον διόρισε γενικό διευθυντή του πολιτικού γραφείου του, και αργότερα την ίδια χρονιά Νομάρχη Λέσβου και Χίου.

Tον Mάιο του 1916 ο Παπανδρέου δημοσίευσε το βαρυσήμαντο άρθρο του με τίτλο «Oι δύο πολιτικοί κόσμοι» που δεν ήταν μόνο μια καίρια αναφορά στο συγκεκριμένο θέμα, αλλά περιείχε και μια αξιοπρόσεκτη ανάλυση για το ιστορικό υπόβαθρο των δημοκρατικών ελευθεριών και των κομμάτων στην Ελλάδα. Στη Mυτιλήνη ο Γ. Παπανδρέου ύψωσε τη «σημαία» του αντιμοναρχισμού, και το 1917 πρωτοστάτησε στην έκπτωση του «καταλύσαντος την λαϊκήν κυριαρχίαν», βασιλιά Kωνσταντίνου.

Την περίοδο 1917 – 1920 διετέλεσε Γενικός Διευθυντής των νήσων του Αιγαίου, με ουσιαστικές αρμοδιότητες Υπουργού. Παντρεύτηκε τη Σοφία Μινέικο, κόρη του Σιγισμούνδου Μινέικο, Πολωνού αριστοκράτη, και της Περσεφόνης Μανάρη, με την οποία απέκτησαν το 1919 τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Όταν το 1930 ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέστρεψε στην εξουσία, ο Γεώργιος Παπανδρέου διορίστηκε Υπουργός Παιδείας, και έλαβε σημαντικά μέτρα για την αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Το 1935 ίδρυσε το «Δημοκρατικό κόμμα», το οποίο αργότερα μετονομάστηκε σε «Δημοκρατικό – Σοσιαλιστικό».

Tον Mάρτιο του 1942 οι Ιταλικές αρχές κατοχής συνέλαβαν και φυλάκισαν τον Γ. Παπανδρέου για ένα τρίμηνο στις φυλακές Αβέρωφ. Όταν αποφυλακίσθηκε συνέταξε το πρωτοποριακό πρόγραμμα του υπό ίδρυση κόμματος της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.

Tο κείμενό του μεταξύ άλλων προέβλεπε πολίτευμα προεδρικής δημοκρατίας, στο οποίο πηγή και σκοπός της πολιτικής εξουσίας θα ήταν ο εργαζόμενος λαός, ισονομία και ισοπολιτεία μεταξύ ανδρών και γυναικών, και αναγνώριση της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας.

Μετά από την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1944, οι κάτοικοι της Αθήνας επιφύλαξαν ενθουσιώδη υποδοχή στον Γ. Παπανδρέου, ο οποίος στην Πλατεία Συντάγματος, μπροστά σ’ ένα τεράστιο πλήθος, μίλησε για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τα γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα.

Την περίοδο 1947 – 1950 ανέλαβε διάφορα υπουργεία σε μεταβατικές κυβερνήσεις. Το 1961 αναγνωρίστηκε αρχηγός της Ενώσεως Κέντρου, και στις εκλογές του ίδιου χρόνου εξασφάλισε το 1/3 των εδρών της Βουλής.

Κατά τη δεκαετία του 1960 ο Γ. Παπανδρέου, ο «Γέρος της Δημοκρατίας», συμβόλιζε, αλλά και προάσπιζε, τον πολιτικό φιλελευθερισμό, ανοίγοντας έτσι δρόμους για διεκδικήσεις, αλλά και κατακτήσεις, στο επίπεδο των δημοκρατικών ιδεών και αξιών.

Πανηγυρική ήταν η νίκη του τον Φεβρουάριο του 1964, καθότι το κόμμα του Ένωση Κέντρου έλαβε το 53% των ψήφων. Όμως, οι ιδεολογικές, πολιτικές, και προσωπικές διαφορές στους κόλπους του κόμματος ήταν το αδύναμο σημείο, το οποίο εκμεταλλεύθηκε η παρασκηνιακή ηγεσία της Δεξιάς. Τον Ιούλιο του 1965 αποστάτες βουλευτές του ανέτρεψαν τον Γεώργιο Παπανδρέου, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας μακράς περιόδου πολιτικής κρίσης.

O Γεώργιος Παπανδρέου ως Υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Βενιζέλου την περίοδο 1930 με 1932, συνέδεσε το όνομά του όχι μόνο με τα 3.200 σχολεία που κτίστηκαν τότε, αλλά και με μία ευρύτατη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τα σχολεία που κτίσθηκαν του εξασφάλισαν την αγάπη του προσφυγικού στοιχείου.

Μετά το 1946 συνέχισε την πολιτική του καριέρα ως βουλευτής Αχαΐας, και ως αρχηγός του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, με το οποίο συμμετείχε στις εκλογές του 1946, και ως Υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Εφοδιασμού, Εργασίας, Παιδείας, Δημόσιας Τάξης και Συντονισμού στις κυβερνήσεις των ετών 1946-1952.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1964, επί Πρωθυπουργίας του, ο Γ. Παπανδρέου έκανε σαρωτική μεταρρύθμιση στον τομέα της Παιδείας, αυξάνοντας κατά 36% τις κρατικές δαπάνες. Την περίοδο εκείνη θέσπισε την δωρεάν παιδεία σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος, προχώρησε στον εκσυγχρονισμό του περιεχομένου των διδασκομένων μαθημάτων, αύξησε τον χρόνο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης από το 12ο στο 15ο έτος της ηλικίας, και αναδιοργάνωσε τις σχολές μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών. Τέλος, ίδρυσε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, και καθιέρωσε την σίτιση για τους μαθητές του δημοτικού σχολείου.

Το 1967 το δικτατορικό καθεστώς των Συνταγματαρχών δεν δίστασε να συλλάβει τον Γ. Παπανδρέου, χωρίς να σεβαστεί την ηλικία του, και να τον υποβάλει σε συνεχείς ταλαιπωρίες, όπως κράτηση στο Πικέρμι ως τον Μάιο του 1967, και κατ’ οίκον περιορισμό ως τον Σεπτέμβριο του 1968.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε για περίπου έξι δεκαετίες μια αδιάκοπη παρουσία στην πολιτική ζωή της Ελλάδας. Κατά την περίοδο εκείνη είχε δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό και τις τέχνες, και ένα ξεχωριστό πάθος για την παιδεία, συνεισφέροντας το πνευματικό στοιχείο στους πολιτικούς αγώνες του τόπου.

Τον Οκτώβριο του 1968 ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε συμπτώματα βαριάς γαστρορραγίας, και μεταφέρθηκε στον «Ευαγγελισμό», όπου υποβλήθηκε σε εγχείρηση. Πέθανε το πρωί της 1ης Νοεμβρίου 1968 σε ηλικία 80 ετών.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας η σορός του μεταφέρθηκε στο παρεκκλήσιο της Μητροπόλεως, όπου εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα.

Δύο ημέρες αργότερα, η κηδεία του «Γέρου της Δημοκρατίας» αποτέλεσε την μεγαλύτερη διαδήλωση κατά της δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Την πομπή ακολούθησε μια πραγματική λαοθάλασσα γύρω στις 300 χιλιάδες ανθρώπων, «το μέγα πλήθος με το μέγα πάθος», κατά μια παλιά του έκφραση.