Οι ενεργειακές κοινότητες (ΕΚΟΙΝ) είναι αστικοί συνεταιρισμοί αποκλειστικού σκοπού, μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας.

Το θεσμικό πλαίσιο διασφαλίζει ευνοϊκούς όρους για τη σύσταση και τη λειτουργία ενεργειακών κοινοτήτων, με στόχο την ενίσχυση όχι μόνο των ατομικών και οικογενειακών εισοδημάτων, αλλά και της τοπικής επιχειρηματικότητας, της αλληλέγγυας οικονομίας και την προώθηση της ενεργειακής δημοκρατίας, ως ενεργό συμμετοχή των πολιτών, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην παραγωγή ενέργειας.

Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν σε μία ενεργειακή κοινότητα

Όλα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα, συμπεριλαμβανομένων και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σαφείς περιορισμοί διασφαλίζουν την εντοπιότητα και τη δημοκρατικότητα των διαδικασιών:

Τουλάχιστον το 51% των μελών θα πρέπει να σχετίζεται άμεσα με την Περιφέρεια στην οποία έχει έδρα η ΕΚΟΙΝ, ο ελάχιστος αριθμός μελών είναι 5, αφού κανένα μέλος δεν μπορεί να έχει περισσότερο από το 20% των συνεταιριστικών μερίδων, ενώ ανεξαρτήτως ποσοστού, όλοι συμμετέχουν στη γενική συνέλευση με μία μόνο ψήφο.

Φώτο: Supplied

Πώς δραστηριοποιείται μία ενεργειακή κοινότητα

Οι σκοποί και οι δραστηριότητες των ΕΚΟΙΝ, οι οποίες μπορούν να έχουν κερδοσκοπικό ή μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα περιλαμβάνουν:

– Φωτοβολταϊκά Πάρκα

– Αιολικά πάρκα

– Υδροηλεκτρικό Έργο

– Μονάδες βιομάζας – βιοαερίου

– Σταθμοί και υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων

– Ηλεκτρικά αυτοκίνητα προς ενοικίαση ή χρήση

– Εταιρίες προμήθειας ρεύματος

– Συστήματα και υποδομές τηλεθέρμανσης

– Μονάδες αφαλάτωσης

Ενεργειακή δημοκρατία

Είτε για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος είτε επειδή οι ΑΠΕ είναι οικονομικά πιο συμφέρουσες, η ενεργειακή μετάβαση σε μία οικονομία χωρίς ορυκτά καύσιμα έχει ξεκινήσει και είναι μη αναστρέψιμη. Η ενεργειακή δημοκρατία διασφαλίζει ότι η ενεργειακή μετάβαση θα γίνει με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης:

– Το κόστος παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ μειώνεται συνεχώς και ήδη είναι ευθέως ανταγωνιστικό με τα ορυκτά καύσιμα. Η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας για ιδιοκατανάλωση ή και πώληση προς το δίκτυο αποτελεί δικαίωμά κάθε πολίτη που πλέον θεσμοθετείται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

– Η παραγωγή ενέργειας από μεγάλες μονάδες ορυκτών καυσίμων ή πυρηνικών που σήμερα ελέγχονται από μεγάλες εταιρείες είναι εξαιρετικά επιβλαβείς για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Οι εταιρείες αυτές θα επιδιώξουν να κρατήσουν τον έλεγχο του ενεργειακού τομέα και τη λειτουργία των μονάδων αυτών, όσο περισσότερο μπορούν. Ο εκδημοκρατισμός του τομέα ενέργειας διασφαλίζει ότι η αντικατάσταση των βρώμικων πηγών ενέργειας από καθαρές θα γίνει με τον πιο γρήγορο και κοινωνικά δίκαιο τρόπο.

– Πολλές ενεργειακές δραστηριότητες με τεράστιο περιβαλλοντικό και αναπτυξιακό όφελος (π.χ. βιομάζα, βιοαέριο) παραμένουν στο περιθώριο λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος ή γραφειοκρατικών εμποδίων. Με το θεσμικό πλαίσιο για τις ενεργειακές κοινότητες διευκολύνεται η ανάπτυξή τους.

Η ενεργειακή δημοκρατία στην πράξη: Στη Γερμανία, το 42% της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ ανήκει σε νοικοκυριά και αγρότες, ενώ μόνο το 5,4% ανήκει στις 4 μεγάλες ενεργειακές επιχειρήσεις της χώρας.

Πώς εφαρμόζονται τα παραπάνω πρακτικά

Μία από τις σημαντικότερες δυνατότητες είναι η εικονική αυτοπαραγωγή (εικονικός συμψηφισμός ή virtual net-metering) από νοικοκυριά και μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η εικονική αυτοπαραγωγή επιτρέπει την παραγωγή καθαρής ενέργειας για ιδιοκατανάλωση από σύστημα ΑΠΕ, ακόμα κι αν δεν υπάρχει ο απαραίτητος χώρος για την εγκατάσταση του συστήματος κάπου κοντά.

Πολύ απλά, το σύστημα ΑΠΕ μπορεί να βρίσκεται μακριά από το σημείο κατανάλωσης. Η ενέργεια που παράγει το σύστημα συμψηφίζεται με το λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος των μετόχων μιας ΕΚΟΙΝ, όπως θα γινόταν δηλαδή αν το σύστημα ήταν εγκατεστημένο στην ταράτσα ενός σπιτιού.

Η θέση της Ελλάδας

Με τον ν. 4414/2016 η Ελλάδα έγινε η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που επέτρεψε αρχικά σε συγκεκριμένους καταναλωτές (Δήμους, αγρότες και κοινωφελή ιδρύματα) την εικονική αυτοπαραγωγή. Τώρα, με τον νόμο για τις ενεργειακές κοινότητες, το θεσμικό πλαίσιο ολοκληρώνεται και η Ελλάδα γίνεται η πρώτη στην Ευρώπη που επιτρέπει σε όλους τους πολίτες τη δυνατότητα εικονικής αυτοπαραγωγής.

Εκτός της Ελλάδας, η εικονική αυτοπαραγωγή εφαρμόζεται σε πολιτείες στις ΗΠΑ.

Ήδη οι Δήμοι του Ηρακλείου Κρήτης και της Λαμίας έχουν σχέδια για την εκμετάλλευση των οροφών σχολείων με τοποθέτηση φωτοβολταϊκών για εικονική αυτοπαραγωγή. Η παραγόμενη ενέργεια θα συμψηφίζεται με καταναλώσεις άλλων δημοτικών κτιρίων ή με μετρητές ευάλωτων νοικοκυριών στο πλαίσιο της ηλιακής κοινωνικής πολιτικής των Δήμων.

Σειρά οικονομικών κινήτρων έχει ως σκοπό την ενδυνάμωση των ΕΚΟΙΝ:

1. Σταθερός συντελεστής φορολογίας για 5 χρόνια.

2. Δυνατότητα ένταξης σε προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3. Προνομιακή συμμετοχή ή εξαίρεση από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβολής προσφορών για σταθμούς ΑΠΕ

4. Προνομιακές χρεώσεις για χρήση των υπηρεσιών του Φορέα Σωρευτικής Εκπροσώπησης Τελευταίου Καταφυγίου από σταθμούς ΑΠΕ

5. Απαλλαγή ειδικού τέλους 1.70% για την παραγωγή και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας και απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής του Ετήσιου τέλους διατήρησης δικαιώματος.

Παρά τα προβλήματα με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις χρήσεις γης, το ελλιπές Κτηματολόγιο και τις ατέλειες των δασικών χαρτών, η κουλτούρα συνεργασίας – για την οποία κατηγορείται η Ελλάδα ότι δεν έχει, βοήθησε στην ίδρυση 1036 αστικών συνεταιρισμών Ενεργειακών Κοινοτήτων.

Αυτό έχει ήδη συγκεντρώσει την Ευρωπαϊκή προσοχή στην Ελλάδα και αρχίζει να προσελκύει επενδύσεις για εξοπλισμό και οργάνωση αυτών των Κοινοτήτων.

#Πληροφορίες πάρθηκαν από την Greenpeace, την ιστοσελίδα ethemis.gr της Ένωσης Ελλήνων Νομικών και την ιστοσελίδα energycommunities.gr

*Ο Κώστας Στεφανίδης είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ.