Το 1900 σφουγγαράδες που βουτούσαν κοντά στο νησί των Αντικυθήρων, τυχαία ανακάλυψαν τυχαία ένα «μυστήριο» ηλικίας 2000 χρόνων.
Στα 50 περίπου μέτρα βάθος, ο δύτης Ηλίας Σταδιάτης, αντί για σφουγγάρια εντόπισε το ναυάγιο ενός πλοιαρίου.
Αφού ενημερώθηκε για το εύρημα ο καπετάνιος, Δημήτριος Κοντός, βούτηξε κι ο ίδιος και σύμφωνα με τις διηγήσεις επανήλθε στην επιφάνεια έχοντας μαζί του το άκρο ενός χάλκινου αγάλματος.
Οι σφουγγαράδες μετά από κάποιο διάστημα αποχώρησαν, αλλά ενημέρωσαν τις Ελληνικές Αρχές. Στο σημείο έσπευσαν και πλοία του Πολεμικού Ναυτικού.
Οι έρευνες συνεχίστηκαν για περίπου έναν χρόνο. Ανασύρθηκαν από το ναυάγιο περισσότεροι από 200 αμφορείς, ασημένια νομίσματα, μαρμάρινα γλυπτά, σκεύη, λυχνάρια και περίτεχνα βάζα κι ένας «μηχανισμός», του οποίου η σημασία δεν έγινε αμέσως αντιληπτή.
Η τεχνολογία των καταδυτικών μηχανισμών της εποχής δε βοηθούσε. Ο θάνατος ενός δύτη και η παράλυση άλλων έβαλε τέλος στην επιχείρηση.
Έκτοτε, το Ναυάγιο των Αντικυθήρων, έχει γίνει γνωστό σε όλο τον Κόσμο, ενώ και ο διάσημος Ζακ Υβ Κουστώ εξερεύνησε την περιοχή στα μέσα της δεκαετίας του ’70.
Σήμερα, νέες έρευνες προσπαθούν να φέρουν στην επιφάνεια μυστικά που βυθίστηκαν μαζί με το πλοίο και γιατί όχι νέους αρχαιολογικούς θησαυρούς.
Το ABC επεσήμανε ότι παραμένουν βασικά ερωτήματα να απαντηθούν: Σε ποιον άνηκε το πλοίο; Γιατί μετέφερε τόσους θησαυρούς; Γιατί βυθίστηκε;
Παράλληλα επιστήμονες από όλο τον Κόσμο επιχειρούν να εξηγήσουν ποια ακριβώς ήταν η λειτουργία του περίφημου «Μηχανισμού των Αντικυθήρων», που θεωρείται το πιο «τεχνολογικά πολύπλοκο αντικείμενο» του Αρχαίου Κόσμου.
Όπως έγραψε κι ο «Νέος Κόσμος» πρόσφατα, οι νέες έρευνες, υπό την Αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, διεξάγονται από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα υπό τη διεύθυνση της Δρος Αγγελικής Γ. Σίμωσι, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Εύβοιας, και του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης, Lorenz Baumer, υπό την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων.
«Η προσέγγιση είναι αρχαιολογική. Θέλουμε να κατανοήσουμε την περιοχή, να κατανοήσουμε την ιστορία, να μάθουμε πως έγινε αυτή η καταστροφή», δήλωσε στο ABC, κ. Baumer.
Αλλά η αποστολή τους δεν είναι εύκολη. Χρειάζεται εξειδικευμένος κι ακριβός εξοπλισμός, ενώ ο χρόνος κάτω από το νερό δεν μπορεί να είναι μεγάλος.
Στο βυθό, υπάρχουν συντρίμμια και οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ένας μεγάλος σεισμός, αιώνες μετά το ναυάγιο μπορεί να μετακίνησαν μεγάλους πέτρινους όγκους, οι οποίοι πρέπει να αφαιρεθούν.
Σε κάθε περίπτωση, όπως επεσήμανε και το Υπουργείο Πολιτισμού, η δεύτερη περίοδος (23 Μαΐου – 15 Ιουνίου 2022) της υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας στο Ναυάγιο των Αντικυθήρων, στο πλαίσιο του πενταετούς προγράμματος 2021-2025, ήταν πλούσια σε ευρήματα.
Η αποστολή ξεκίνησε με την ανέλκυση ογκωδών βράχων βάρους πολλών τόνων, οι οποίοι κάλυπταν τμήμα του ναυαγίου.
Κατά τη φάση αυτή χρησιμοποιήθηκαν ειδικοί σάκοι ανέλκυσης από τον βυθό, με την καινοτομία της εφαρμογής του συστήματος πλήρωσης αέρα από το σκάφος, που ανέπτυξε η ομάδα της Hublot Xplorations.
Όπως έγραψε ο «Νέος Κόσμος», μεταξύ των νέων ευρημάτων περιλαμβάνονται:
– Μαρμάρινη βάση αγάλματος της οποίας σώζονται και τα δύο γυμνά κάτω άκρα ανθρώπινης μορφής, καλυμμένη με παχύ στρώμα θαλάσσιου επίπαγου. Για τον λόγο αυτό δεν είναι δυνατή η λεπτομερής περιγραφή.
– Μαρμάρινο υπερφυσικό κεφάλι ανδρικής γενειοφόρου μορφής, η οποία εκ πρώτης όψεως ταυτίζεται με τον ημίθεο Ηρακλή του τύπου Farnese, του λεγόμενου «Ηρακλή των Αντικυθήρων», και είναι πιθανόν να ανήκει στο ακέφαλο άγαλμα αρ. 5742 του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, το οποίο ανελκύστηκε από τους σφουγγαράδες το 1900.
– Η μεγάλη έκπληξη έρχεται από τη ανεύρεση δύο ανθρώπινων δοντιών πάνω σε συμπαγές συσσωμάτωμα με ίχνη χαλκού, το οποίο δια του γενετικού υλικού του θα βοηθήσει στο προσδιορισμό του φύλου και άλλων γενετικών χαρακτηριστικών του ανθρώπου, στον οποίο ανήκαν.
– Πλήθος αντικειμένων από την εξαρτία του πλοίου, όπως χάλκινα και σιδερένια καρφιά, καθώς και ο μολύβδινος στύπος ξύλινης άγκυρας, αλλά και μεταλλικές άμορφες μάζες καλυμμένες από σκληρό θαλάσσιο επίπαγο, που κρύβουν τα δικά τους μυστικά, που μόνο με ακτινογραφία μπορούν να εξιχνιαστούν και να εντοπιστούν τυχόν υπάρχουσες συμβολικές παραστάσεις.
Οι αρχαιότητες μεταφέρθηκαν με ασφάλεια από τα Αντικύθηρα στις εγκαταστάσεις της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων καταλλήλως συσκευασμένα σύμφωνα με τις οδηγίες του Τμήματος Συντήρησης της Εφορείας.
Εκτός από τους διευθυντές της έρευνας, στην αποστολή συμμετείχαν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βενετίας Carlo Beltrame και η ερευνήτρια του ίδιου πανεπιστημίου Δρ. Elisa Costa, ο Ορέστης Μανούσος και ο Δρ. Isaac Ogloblin, ο συνεργαζόμενος ερευνητής του Πανεπιστημίου της Γενεύης Αλέξανδρος Σωτηρίου, ο οποίος διηύθυνε την επιχείρηση πεδίου, οι δύτες Χάρης Μήτρου, Νίκος Γιαννουλάκης και Δημήτρης Ρωμιός.
Παράλληλα, έλαβαν μέρος και τέσσερα έμπειρα στελέχη της Μονάδας Υποβρυχίων Αποστολών (ΜΥΑ) του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής, οι Άρης Μαχαιρίδης, Δημήτρης Χατζηασλάν, Δημήτρης Κιώσης και Γιώργος Λυτρίβης.
Για τη διεξαγωγή της υποβρύχιας έρευνας και ανασκαφής έγιναν καταδύσεις από εξειδικευμένο καταδυόμενο προσωπικό, με τη χρήση συσκευών κατάδυσης μεικτών αερίων.
Στο καταδυτικό έργο συνέδραμαν εκτός από τους δύτες του Λιμενικού Σώματος, επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό του τμήματος έρευνας και ανάπτυξης της εταιρείας Ηublot, και το ειδικό πλοίο TYPHOON, το οποίο διέθεσε το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη.
Η καταδυτική προσπάθεια υποστηρίχθηκε από το πλήρωμα του Typhoon υπό τον συντονισμό του Αντιναυάρχου ε.α. Αλέξανδρου Παλατιανού και από την ομάδα της Hublot Xplorations με τους Mathias Buttet, Michel Blumenthal, Aloïs Aebischer και Diego Carven. Η εποπτεία της έρευνας έγινε από την καταδυόμενη αρχιτέκτονα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων Αικατερίνη Ταγωνίδου.
Η Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Γενεύης (Εργαστήριο Κρυσταλλογραφίας και Τμήμα Επιστημών της Γης) διέθεσε εργαστηριακό εξοπλισμό για την πραγματοποίηση επιτόπιων αναλύσεων.
Κύριοι χορηγοί της έρευνας είναι το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη και η Ελβετική ωρολογοποιία Hublot. Την έρευνα υποστήριξαν, επίσης, το ελβετικό ίδρυμα Nereus Research, που ιδρύθηκε με κύριο σκοπό την στήριξη της έρευνας των Αντικυθήρων, καθώς και τη Cosmote ως χορηγός επικοινωνίας της έρευνας.
Ευχαριστίες οφείλονται προσωπικά στον Πάνο Λασκαρίδη και τον Δήμαρχο Κυθήρων Ευστράτιο Χαρχαλάκη, για την συνεχή υποστήριξη της αρχαιολογικής έρευνας. Σταθεροί υποστηρικτές του προγράμματος οι κάτοικοι των Κυθήρων και των Αντικυθήρων.