ΚΕΙΜΕΝΟ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΚΛΑΙΡΗ ΓΑΖΗ
ΦΕΤΟΣ, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μου είχα την πολυτέλεια να περάσω 28 μέρες στην ιδιαίτερη πατρίδα μου. Βρήκα μια Κύπρο ακμάζουσα και ευημερούσα, με υψηλό σχετικά βιοτικό επίπεδο και με τις νεόκτιστες οικοδομές να πνίγουν κυριολεκτικά την Λευκωσία, τη Λεμεσό και την Πάφο. Οι λεωφόροι που ενώνουν τις κεντρικές αρτηρίες είναι δεντροφυτεμένοι και άνετοι, και, τα σπίτια στις πόλεις σε σχέδιο και εσωτερική διακόσμηση, το ένα καλύτερο από το άλλο.
ΠΡΟΣΕΞΑ ότι και στα χωριά κτίζονται καινούργια σπίτια. Ενθαρρυντικό, γιατί οι νέοι εκμεταλλευόμενοι τη γη που κληρονόμησαν από τους γονείς τους κτίζουν στον τόπο καταγωγής τους. Φυσικά η πρώτη μου ερώτηση ήταν αν λειτουργεί σχολείο. Και εφόσον οι απαντήσεις ήταν θετικές, τα άλλα είναι περιττά. Από εκκλησιές το νησί είναι κατάσπαρτο.
ΤΟ ΚΑΪΜΑΚΛΙ, βορειοανατολικά της πρωτεύουσας όπου στο βορειότερο μέρος περνά η πράσινη γραμμή και είναι το μέρος που γεννήθηκα και μεγάλωσα, ανήκει πλέον στο Δήμο Λευκωσίας. Βρήκα ότι παρά την αύξηση εργοστασίων ελαφριάς βιομηχανίας, υστερεί σε νεόκτιστα σπίτια. Οι παλιές γειτονιές διατηρούν τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα και πολλά είναι στον κατάλογο των διατηρητέων.
ΠΡΕΠΕΙ να σημειώσω ότι τα ξαδέλφια μου Τούλα και Πολάκης Σαρρή, Γιώργος και Μαρία Κυριάκου και Δήμητρα και Ρούλης Χατζηκυριάκου, με υποδέχτηκαν εγκάρδια και με φρόντισαν στο έπακρον. Τους ευχαριστώ πολύ.
Ο ΣΤΡΟΒΟΛΟΣ, προάστειο νότια της Λευκωσίας όπου ήταν η βάση μου, είναι το πλέον πυκνοκατοικημένο. Οι μέρες κύλησαν ήρεμα με πρόγραμμα, κουβεντούλα και καθημερινές εξορμήσεις. Οι εφημερίδες «Φιλελεύθερος» και «Πολίτης», με συντρόφευαν καθημερινά.
ΑΠΟΔΕΧΟΜΕΝΗ την πρόσκληση των συμπαροίκων Φρέντι και Ρίας Τσίντου, παραβρέθηκα προς το τέλος του Ιούνη στο γάμο των παιδιών τους στο χωριό Κάθηκας. Μετά το μεσημεριάτικο παραδοσιακό γλέντι στο σπίτι τους με βιολί και λαγούτο και με τον υδράργυρο να σκαρφαλώνει στους 42 βαθμούς στην Πάφο, συνοδεύσαμε τη νύφη στην εκκλησία και καβάλα σε γαϊδουράκι, την παραδώσαμε στο γαμπρό.
ΤΟ ΓΑΜΗΛΙΟ γλέντι έγινε στην Κάτω Πάφο σε χώρο πολλών προδιαγραφών που ακουμπούσε στο κύμα. Κι ένα ηλιοβασίλεμα, που μόνο τα μάτια της ψυχής, μπορούν να απαθανατίσουν!
ΓΙΑΤΙ η Πάφος, είναι όντως κοσμοπολίτικη. Διαθέτει πολυώροφες κτηριακές μονάδες, ξενοδοχεία πολλών αστέρων και καφετέριες, εστιατόρια και ταβέρνες πολυτελείας, που σερβίρουν από πιάτα gourmet μέχρι παραδοσιακές γεύσεις. Αν μου ζητούσατε να την περιγράψω θα έλεγα, πολυεθνική, πολυκουλτουριάρικη και πανάκριβη.
ΣΤΟ ΥΠΑΙΘΡΙΟ θέατρο των Τυφλών στη Λευκωσία με ένα θαυμάσιο σκηνικό, παρακολούθησα με τις ξαδέλφες μου την τραγωδία του Σοφοκλή «Αντιγόνη», πλαισιωμένη από ταλαντούχους νεαρούς ηθοποιούς. Η διαχρονική ιστορία της χαροκαμένης αδελφής που θέλει να θάψει τον αδελφό της με τιμές, ενάντια στους χρησμούς των θεών, ξεδιπλώθηκε μπροστά στο ασφυκτικά γεμάτο θέατρο, με την νεολαία να δίνει δυναμικά το παρών.
ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ με την πνευματική μου φίλη Ευτυχία Δράκου, επισκεφτήκαμε το Σάββατο, 8 του Ιούλη, το αρχαιολογικό Μουσείο Λευκωσίας. Το βρήκα πλουσιότερο σε ευρήματα. Είχα να πάω από το 1996. Πληροφορήθηκα μάλιστα ότι η διεύθυνση ετοιμάζει την στέγασή τους σε παραπλήσιο μεγαλύτερο χώρο.
Η ΛΕΒΕΝΤΙΟΣ Πινακοθήκη στη Λευκωσία, είναι ένας χώρος υψηλών προδιαγραφών, τον οποίο συστήνω ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε όταν βρεθείτε στην μεγαλόνησο. Εντυπωσιακή ήταν η ξενάγηση και η λεπτομερής ιστορική περιγραφή από την νεαρή αρχαιολόγο. Ευχαριστώ την ξαδέλφη μου Τούλα, που την συμπεριέλαβε στο πρόγραμμά μας.
ΣΤΑ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΑ μνήματα βρήκα την πόρτα για τους επισκέπτες κλειστή, λόγω επίσκεψης του τότε Έλληνα υπουργού Άμυνας κ. Νίκου Δένδια. Όμως προσκύνησα τους τάφους στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Από ό,τι είδα, συνεχίζουν να γίνονται ταφές ηρώων μετά την ταυτοποίηση των οστών μέσω του DNA και την άδεια των οικείων τους.
ΓΙΑ ΚΑΛΗ μου τύχη, αφού εξασφάλισα εισιτήριο, παρέα με άλλους Ευρωπαίους εκδρομείς, επισκεφτήκαμε με πούλμαν πολυτελείας και ξεναγό, πολλούς αρχαιολογικούς χώρους, μοναστήρια και εκκλησίες στο δυτικό μέρος της μεγαλονήσου. Όπως το παραδοσιακό Όμοδος, το μοναστήρι της Παναγίας του Κύκκου, την εκκλησία του Λαζάρου, το εκκλησάκι της Παναγίας Ποδίθου στη Γαλάτα και άλλα. Καλύψαμε 440 χιλιόμετρα παρακαλώ σε μια μέρα!
ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΤΗΚΑ από την εκκλησία της Παναγίας Ποδίθου, η οποία είναι μία από τις τέσσερις τοιχογραφημένες εκκλησίες του χωριού, Ιταλο-Βυζαντινής τεχνοτροπίας. Η Εκκλησία που ανήκε κάποτε σε μοναστήρι, χτίστηκε το 1502 με δωρεά του Δημητρίου ντε Κορόν και της συζύγου του Ελένης. Η μονή λειτουργούσε μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά έπεσε σε παρακμή και εγκαταλείφθηκε οριστικά μετά το 1821, όταν ο Αρχιεπίσκοπος κι άλλοι πρόκριτοι εκτελέστηκαν μετά την Ελληνική Επανάσταση. Συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΣ ήχος των σειρήνων το πρωί τόσο στην επέτειο του πραξικοπήματος όσο και της εισβολής, έδωσε το σύνθημα για την μαύρη επέτειο. Οι αλαζονικές απαιτήσεις της Τουρκίας για δημιουργία δυο κρατών στο νησί μας, ξέθαψαν μνήμες. Στις 15 του Ιούλη το μακελειό με το προδοτικό πραξικόπημα της Χούντας των Αθηνών κατά του προέδρου Μακαρίου, και, στις 20 και 15 Αυγούστου η βάρβαρη εισβολή της Τουρκίας με αποτέλεσμα το 37% της Κυπριακής γης να είναι 49 χρόνια μετά υπό κατοχή.
ΟΦΕΙΛΩ να πω ότι έγιναν πολλά μνημόσυνα, καταθέσεις στεφάνων στους τάφους των ηρώων και πολλές εκδηλώσεις, και, αναφορές στις εφημερίδες, στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο στα γεγονότα του 1974. Μελανό σημείο στα δικά μου μάτια, ήταν η παρουσία του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και της προέδρου της Βουλής στο μνημόσυνο των «αγωνιστών» της ΕΟΚΑ Β’ με το σκεπτικό ότι «… εκτελούσαν διαταγές και … αυτούς μάνα τους γέννησε». Θέμα που συζητήθηκε κατά κόρον στη Βουλή.
ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ τηλεόραση παρακολουθούσα και το 15λεπτο πρόγραμμα του ΡΙΚ, που προωθεί τις ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Χαίρομαι, γιατί έρχεται να επιβεβαιώσει ότι οι δυο λαοί, ζούσαμε αρμονικά.
ΝΑΙ, πήγα στα κατεχόμενα. Και ξέρετε γιατί. Γιατί και αυτή η γη είναι δική μας. Δευτέρα, 17 του Ιούλη και ώρα 12 το μεσημέρι και με τον υδράργυρο να σκαρφαλώνει στους 43 βαθμούς, συνοδευόμενη από τον καλό μου φίλο Στέλιο Αγγελοδήμου, τέως πρόεδρο της Κυπριακής Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτώριας, ο οποίος δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στην μεγαλόνησο, πέρασα το οδόφραγμα της οδού Λήδρας στη Λευκωσία που οδηγεί στην αντίπερα.
ΜΕ ΣΦΙΓΜΕΝΗ καρδιά, και μετά από 56 χρόνια, έδωσα το διαβατήριό μου, η «άδεια εισόδου» ισχύει μόνο για μια μέρα, οπότε σε περίπτωση που κάποιος δεν εμφανιστεί στο φυλάκιο… να τον ψάξουν, για να δω ιδίοις όμμασι τί γίνεται στον «Τουρκικό τομέα». Γιατί το μόνο που είχε μείνει από την παιδική μου μνήμη, ήταν η πλατεία στο Σαράϊ και ένα μπαϊράμι (μουσουλμανική γιορτή) που με είχαν πάει οι γονείς μου, γύρω στα 6 με 7 μου χρόνια.
ΤΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ, στο έμπα του δρόμου, υποδηματοποιεία, τσαντάδικα και γυναικείας μόδας, σουβενίρ, ζαχαροπλαστεία κλπ, ήταν κάπως περιποιημένα. Οι πάροδοι εγκαταλελειμμένοι και βρώμικοι. Σε πολλά σημεία ήταν εμφανής η επιγραφή «απαγορεύεται η φωτογράφιση». Βρήκαμε κλειδαμπαρωμένη την εκκλησία της Αγίας Σοφίας, αλλά ξαποστάσαμε στο Χάνι (το παλιό πανδοχείο) που βρίσκεται στο κέντρο και το οποίο είχε πολλούς επισκέπτες.
ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ, το Χάνι χρησιμοποιείτο ως κέντρο συγκέντρωσης των εμπόρων. Γι’ αυτό, στον προαύλιο χώρο, υπάρχει ο στάβλος που ξαπόσταιναν τα άλογα και στον πρώτο όροφο τα δωμάτια, όπου διανυκτέρευαν οι έμποροι. Ήταν όπως μου είπε χαριτολογώντας ο κ. Αγγελοδήμου, το Εμπορικό Επιμελητήριο της εποχής.
ΟΜΟΛΟΓΩ ότι με βαριά καρδιά πήγα, με βαριά επέστρεψα. Ωστόσο δεν το μετάνιωσα.
ΟΣΟ ΓΙΑ τις συμμαθήτριές μου στις τρεις συναντήσεις που οργάνωσαν, ήταν σαν να μην είχαμε χωρίσαμε ποτέ. Συνεχίσαμε από εκεί που τα είχαμε μείνει. Φυσικά καμμιά δεν αναφέρεται στην ηλικία μας. Απλά αποδέχονται τον όρο «γιαγιά».
ΧΑΡΑ ΜΟΥ που συναντήθηκα με τους πρώην συμπάροικους Γιάννη Πίτσιλο, πρώην πρόεδρο της Κυπριακής Κοινότητας, Ντίνο Τουμάζο και Κυριάκο Τσολάκη. Μαζί με το ζεύγος Στέλιου και Χρυσής Αγγελοδήμου, περάσαμε ευχάριστα στο ταβερνάκι του πρώτου στην Παλλουριώτισσα. Είπαμε πολλά και θυμηθήκαμε άλλα τόσα.
ΕΓΚΑΡΔΙΑ ήταν και η συνάντηση με την κα Θάλεια Αντωνίου, Ανώτατη Λειτουργό της Υπηρεσίας Αποδήμων και την κα Αντιγόνη Παπαφιλίππου διευθύντρια του Κρατικού Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, η οποία υποσχέθηκε ότι η φετινή θεατρική γέφυρα με τη γενέτειρα, θα έχει συνέχεια.
ΤΕΛΟΣ τα είπαμε τηλεοπτικά, δημοσιογραφικά και περιληπτικά με τον κ. Λουκά Χάματσο στο πρόγραμμα του Ρ.Ι.Κ. 23/6/23 «Εμείς κι ο Κόσμος μας». Στην εικόνα που έδωσα για την Κυπριακή πατριά ιδιαίτερα της Βικτώριας, βοήθησε το φωτογραφικό υλικό που ετοίμασε και έστειλε ο φίλος Ευάγγελος Σκουρός, τον οποίο και ευχαριστώ.
ΜΕ ΔΥΟ κουβέντες η Κύπρος με μάγεψε. Ωστόσο δεν σας το κρύβω. Σε κάθε δεδομένη στιγμή, η ευχή μου στους νέους ήταν μια. «Μείνετε στον τόπο μας, αγαπήστε την πατρίδα μας. Δεν υπάρχουν πλέον lucky countries. Μην πάρετε το δρόμο της ξενιτειάς. Δουλέψτε, παλέψτε το…».
