Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αφρικής (Africa CDC) κήρυξαν την επιδημία της «ευλογιάς των πιθήκων» (monkeypox ή mpox) στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) και τις γύρω περιοχές ως κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» στις 13 Αυγούστου 2024.
Την επόμενη ημέρα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανακοίνωσε ότι πρόκειται για «κατάσταση έκτακτης ανάγκης διεθνούς ενδιαφέροντος για τη δημόσια υγεία» (PHEIC).
Αυτό συνέβη 15 μήνες μετά την άρση της προηγούμενης κατάστασης έκτακτης ανάγκης για της mpox από τον ΠΟΥ, στις 11 Μαΐου 2023, η οποία κρίθηκε πρόωρη.
Τα κρούσματα ξεκίνησαν από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, με το 30% να αφορά εργαζόμενους στο σεξ, και πλέον έχουν εξαπλωθεί στα γειτονικά κράτη Μπουρούντι, Ρουάντα, Κένυα και Ουγκάντα.
Η «ευλογιά των πιθήκων» είναι ιογενής λοίμωξη, που προκαλείται από τον ιό mpox, μέλος του γένους Orthopoxvirus και προκαλεί συμπτώματα που περιλαμβάνουν δερματικές βλάβες, λεμφαδενοπάθεια, μυοσκελετικό πόνο, οφθαλμικές εκδηλώσεις, κακουχία.
Η λοίμωξη μεταδίδεται από την επαφή μεταξύ μολυσμένων ανθρώπων ή ζώων ή από την επαφή με μολυσμένα υλικά.
Στις 23 Ιουλίου 2022 ο ΠΟΥ είχε κηρύξει το μέγιστο επίπεδο συναγερμού εξαιτίας της έξαρσης των κρουσμάτων σε διεθνές επίπεδο.
Από τον Ιανουάριο του 2022 έως τον Αύγουστο του 2024, καταγράφηκαν περίπου 102.997 κρούσματα και 223 θάνατοι σε όλες τις Περιφέρειες του ΠΟΥ, ενώ υπήρξε εξάπλωση και στις ΗΠΑ, όπου καταγράφηκαν 60 θάνατοι.
Φυλογενετικές μελέτες υποδεικνύουν τρία στελέχη του ιού Mpox: την παραλλαγή του στελέχους Clade 1, που σχετίζεται με τη λεκάνη του Κονγκό, την παραλλαγή του στελέχους Clade 2, που συνδέεται με τη Δυτική Αφρική, και μια νέα παραλλαγή του στελέχους Clade 3, η οποία εμφανίστηκε μετά την έξαρση του ιού στην Ευρώπη το 2022.
Μέχρι τις 18 Αυγούστου 2024, 12 χώρες έχουν αναφέρει 3.562 επιβεβαιωμένα κρούσματα, με 26 θανάτους. Οι τρεις χώρες με τα περισσότερα κρούσματα το 2024 είναι η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (3.235 κρούσματα), το Μπουρούντι (153 κρούσματα) και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (45 κρούσματα).
Η έξαρση του 2022 προκλήθηκε από το στέλεχος Clade 2, το οποίο σπάνια είναι θανατηφόρο.
Αντίθετα, η έξαρση στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ξεκίνησε με την ενδημική μορφή του στελέχους Clade 1, ενώ το τρέχον στέλεχος που κυκλοφορεί ανήκει στην παραλλαγή 1b, η οποία είναι παραδοσιακά πιο θανατηφόρα, με ποσοστά θνησιμότητας που φτάνουν το 10%.
Ωστόσο, αυτά τα ποσοστά θνησιμότητας αναφέρονται σε δεδομένα πριν από τις πρόσφατες επιδημίες (2022-2024) και ενδέχεται να επηρεάζονται από την έλλειψη δεδομένων για τη σεξουαλική μετάδοση ή από μεροληψίες, όπως η ανίχνευση μόνο σοβαρών περιπτώσεων. Ορισμένες μελέτες αναφέρουν ποσοστό θνησιμότητας κρουσμάτων γύρω στο 1,4% ή και χαμηλότερο.
Ο παραλλαγή 1b εξαπλώνεται ταχύτερα μέσω στενής επαφής, ιδιαίτερα μεταξύ παιδιών κάτω των 15 ετών.
Από τις αρχές του 2024, έχουν καταγραφεί πάνω από 14.000 κρούσματα και 511 θάνατοι σε επτά μήνες, αριθμός που υπερβαίνει το σύνολο των κρουσμάτων του 2023.
Το Africa CDC ανέφερε ότι τα κρούσματα mpox στην Αφρική αυξήθηκαν κατά 79% από το 2022 στο 2023 και κατά 160% από το 2023 στο 2024, και είναι έτοιμο να συντονίσει τις διασυνοριακές αντιδράσεις και να διαχειριστεί το πρόγραμμα κοινοποίησης των κρουσμάτων.
Επίσης, έχει σκοπό να αξιοποιήσει εθνικούς και διεθνείς πόρους και να επιταχύνει την ανάπτυξη εμβολίων, ενώ είχε λάβει χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης ύψους 10,4 εκατομμυρίων δολαρίων από τα 55 κράτη μέλη της Αφρικανικής Ένωσης, με στόχο την επιτάχυνση της αντιμετώπισης του ιού.
Τα αφρικανικά κράτη που έχουν αναφέρει κρούσματα mpox περιλαμβάνουν το Μπενίν, το Καμερούν, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (όπου έχει καταγραφεί το 90% των συνολικών κρουσμάτων στην χώρα) τη Δημοκρατία του Κονγκό, τη Γκαμπόν, τη Γκάνα, τη Λιβερία, τη Νιγηρία, τη Σιέρα Λεόνε και το Νότιο Σουδάν.
Το 2024, η Νότια Αφρική, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και η Ακτή Ελεφαντοστού ανέφεραν επανεμφανιζόμενα κρούσματα, ενώ το Μπουρούντι, η Κένυα, η Ρουάντα και η Ουγκάντα ανέφεραν κρούσματα για πρώτη φορά.
Η ανακήρυξη της επιδημίας ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης διεθνούς ενδιαφέροντος για τη δημόσια υγεία, απαιτεί τεχνικές και στρατηγικές διαβουλεύσεις μεταξύ του Africa CDC, της Αφρικανικής Ένωσης και των πληγέντων κρατών.
Ο εμβολιασμός κατά του ιού mpox μπορεί να περιορίσει τη μόλυνση και τη σοβαρότητα της νόσου.
Ωστόσο, η έλλειψη εμβολίων στην Αφρική αποτελεί σοβαρή πρόκληση για τον έλεγχο της εξάπλωσής της.
Το Africa CDC εκτιμά ότι υπάρχουν περίπου 200.000 διαθέσιμες δόσεις, ενώ η απαίτηση ανέρχεται σε τουλάχιστον 10 εκατομμύρια δόσεις, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις από χώρες που έχουν καταρτίσει σχέδια εμβολιασμού.
Επιπλέον δεσμεύεται να εξασφαλίσει επιπλέον εμβόλια μέσω άμεσων δράσεων και συνεργασίας με διεθνείς εταίρους.
Η παρούσα κήρυξη καλεί τις χώρες παγκοσμίως να συνεργαστούν, να διαθέσουν πόρους για ενισχυμένη επιτήρηση, να παρέχουν θεραπεία σε όσους έχουν μολυνθεί και να καταβάλουν προσπάθειες για την εξάλειψη της επιδημίας.
Ο ΠΟΥ έχει εκδώσει έγγραφο που περιγράφει το στρατηγικό σχέδιο ετοιμότητας και αντίδρασης για την καταπολέμηση των κρουσμάτων, και στο οποίο περιλαμβάνονται τα εξής σημεία:
Το κράτος πρέπει να συγκροτήσει μια ομάδα διαχείρισης περιστατικών και να διασφαλίσει τον συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την αποτελεσματική διαχείριση των εστιών μόλυνσης.
Να πραγματοποιηθεί αξιολόγηση κινδύνου για τους ευάλωτους πληθυσμούς..
Να συσταθεί ομάδα εργασίας με εξειδικευμένα μέλη για να παρέμβει σε περιοχές υψηλού κινδύνου σε περίπτωση ανάγκης.
Κατάλογοι περιεχομένων είναι διαθέσιμοι στην αρχική σελίδα του περιοδικού ScienceDirect Travel Medicine and Infectious Disease.
