Απόδοση: Γιώτα Σταυρίδου

Η φυματίωση θεωρείται συχνά ως μια απειλή που υπήρχε μόνο στο παρελθόν. Ωστόσο, υπάρχει και σήμερα μια σημαντική παγκόσμια ανησυχία, καθώς τα διεθνή ταξίδια επιτρέπουν την εξάπλωση της ασθένειας.

Παρ’ ό,τι η φυματίωση είναι σπάνια στην Αυστραλία και δεν κάνουμε πλέον τακτικά εμβολιασμούς εναντίον της, ωστόσο σωρεία κρουσμάτων στη Νότια Αυστραλία τους τελευταίους 17 μήνες έθεσαν τις υγειονομικές αρχές σε επιφυλακή.

Τι ακριβώς είναι λοιπόν η φυματίωση, πώς αντιμετωπίζεται και τι κάνει η Αυστραλία για να αποτρέψει τη μετάδοσή της;

Ξεκινά ως λοίμωξη του αναπνευστικού και προκαλείται από το βακτήριο Mycobacterium tuberculosis, όταν εισπνέεται.

Αρχικά το Mycobacterium tuberculosis βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση. Πρόκειται για τη λανθάνουσα φυματίωση, η οποία είναι ορατή στις ακτίνες Χ, χωρίς να προκαλεί άμεσα συμπτώματα, αλλά δεν παύει να αποτελεί πιθανό κίνδυνο ενεργοποίησης εάν εξασθενήσει η ανοσοποιητική άμυνα του ξενιστή.

Αυτό σημαίνει ότι η επανενεργοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε ενεργό φυματίωση, που χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως επίμονος βήχας, πυρετός, απώλεια βάρους και κόπωση.

Η ενεργός φυματίωση είναι μεταδοτική, ειδικά όταν προσβάλλει τους πνεύμονες, καθώς εξαπλώνεται κυρίως μέσω των αναπνευστικών σταγονιδίων που απελευθερώνονται κατά τον βήχα ή το φτάρνισμα.

Το κλειδί είναι η έγκαιρη θεραπεία

Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι το κλειδί καθώς μειώνει τη μολυσματική περίοδο και βοηθά στην πρόληψη της εξάπλωσης της νόσου σε άλλους. Μπορεί επίσης να σταματήσει την εξέλιξη μιας λανθάνουσας λοίμωξης σε ενεργό νόσο.

Η καθυστερημένη θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως βλάβη στους πνεύμονες και ουλές, βλάβη στα οστά, στα νεφρά, στους λεμφαδένες και στο κεντρικό νευρικό σύστημα και λοίμωξη στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό.

Η καθυστέρηση στη θεραπεία μπορεί επίσης να αποβεί μοιραία.

Η αντιμετώπιση της ασθένειας με αντιβιοτικά, που συχνά περιλαμβάνει πολλά φάρμακα, είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στην εξάλειψη των βακτηρίων.

Ωστόσο, η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες ή περισσότερο. Αυτό μπορεί να είναι σωματικά και συναισθηματικά επιβαρυντικό για τους ασθενείς, ειδικά καθώς περιλαμβάνει περιόδους απομόνωσης.

Η αντιμετώπιση της φυματίωσης μπορεί να είναι μια αξιοσημείωτη επιβάρυνση και για το σύστημα υγείας, λόγω της ανάγκης για απομόνωση, εντοπισμό επαφών και εξειδικευμένη παροχή φροντίδας.

Αντιμετώπιση ανθεκτικών στα φάρμακα βακτηρίων

Τα βακτήρια Mycobacterium tuberculosis μπορούν γρήγορα να γίνουν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά, επομένως η θεραπεία περιλαμβάνει πολλαπλά αντιβιοτικά που αυξάνουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες.

Η εμφάνιση ανθεκτικών στα φάρμακα στελεχών της φυματίωσης αποτελεί μείζονα ανησυχία γιατί καθιστά τη θεραπεία πολύ πιο δύσκολη και δαπανηρή. Η διαχείριση της ανθεκτικής στα φάρμακα φυματίωσης απαιτεί συχνά εκτεταμένους κύκλους θεραπείας με φάρμακα δεύτερης γραμμής, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε πιο σοβαρές παρενέργειες και απαιτούν στενή παρακολούθηση.

Τα ανθεκτικά στα φάρμακα στελέχη φυματίωσης συνδέονται επίσης με υψηλότερα ποσοστά θανάτου

Τα παρατεταμένα και πολύπλοκα θεραπευτικά σχήματα αυξάνουν τον κίνδυνο μη ανταπόκρισης και αποτυχίας της θεραπείας, απειλώντας όχι μόνο τη ζωή των ασθενών αλλά και εγείροντας ανησυχίες για πιθανή μετάδοση στην κοινότητα αυτών των ανθεκτικών στα φάρμακα στελεχών.

Ποιοι είναι όμως πιο επιρρεπείς στη φυματίωση;

Ο κίνδυνος μετάδοσης της φυματίωσης είναι υψηλότερος μεταξύ των ανθρώπων που ζουν σε πυκνοκατοικημένες κατοικίες, των ατόμων με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και των ατόμων με κακή πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.

Στις ομάδες υψηλού κινδύνου βρίσκονται οι αυτόχθονες Αυστραλούς, πρόσφατους μετανάστες και πρόσφυγες, άτομα με υποκείμενες παθήσεις (όπως HIV ή διαβήτη), άτομα σε σωφρονιστικές εγκαταστάσεις, απομακρυσμένες και αγροτικές κοινότητες, ηλικιωμένους και άτομα που είναι άστεγοι, καθώς και εργαζόμενους στον τομέα της υγείας.

Τα παιδιά διατρέχουν επίσης μεγαλύτερο κίνδυνο φυματίωσης, καθώς το ανοσοποιητικό τους σύστημα εξακολουθεί να αναπτύσσεται.

Συχνά η φυματίωση εμφανίζεται διαφορετικά στα παιδιά, καθιστώντας δύσκολη την εκτίμηση της πραγματικής παγκόσμιας εξάπλωσης. Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι το 11% των 10,6 εκατομμυρίων περιπτώσεων φυματίωσης παγκοσμίως αφορούν παιδιά. Περίπου το 14% όλων των θανάτων που σχετίζονται με τη φυματίωση συμβαίνουν σε παιδιά κάτω των 15 ετών.

Τα κοινά συμπτώματα της παιδικής φυματίωσης περιλαμβάνουν παρατεταμένο βήχα, συριγμό, απώλεια βάρους, απώλεια όρεξης, αναπνευστικά συμπτώματα, αδυναμία ανάπτυξης, πρήξιμο των λεμφαδένων, πυρετό και νυχτερινές εφιδρώσεις.

Τα βρέφη διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο

· Για διάχυτη φυματίωση. Αυτή εξαπλώνεται σε όλο το σώμα μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και του λεμφικού συστήματος στο ήπαρ, τον σπλήνα, το μυελό των οστών, τα νεφρά και τον εγκέφαλο

· Για φυματιώδη μηνιγγίτιδα. Αυτή είναι μια περίπτωση απειλητική για τη ζωή όπου η μόλυνση από τους πνεύμονες έχει πάει στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό

· Για συγγενή φυματίωση. Αυτή είναι μια σπάνια περίπτωση όπου ένα βρέφος γεννιέται με ενεργό φυματίωση, που μεταδίδεται από μολυσμένη μητέρα στο νεογέννητο.

Τι μπορούμε να κάνουμε για τη φυματίωση;

Παρά τη σχετικά χαμηλή συχνότητα εμφάνισης της φυματίωσης στην Αυστραλία, έχουμε ένα ισχυρό πρόγραμμα ελέγχου, που στοχεύει τις προσπάθειές του στους ευάλωτους πληθυσμούς μέσω πολιτιστικά ευαίσθητων υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, εκστρατειών δημόσιας υγείας και ενημέρωσης της κοινότητας.

Το εμβόλιο Bacille Calmette-Guérin παρέχει μερική προστασία, κυρίως έναντι σοβαρών μορφών φυματίωσης. Δεν χορηγείται συνήθως στην Αυστραλία επειδή δεν θεωρούμαστε χώρα υψηλού κινδύνου, αλλά χορηγείται τοπικά σε περιοχές με κρούσματα φυματίωσης. Η ενεργός φυματίωση πρέπει να αναφέρεται στις υγειονομικές αρχές στην Αυστραλία. Αυτό είναι σημαντικό για την πρόληψη της εξάπλωσης της φυματίωσης στην κοινότητα.

Η εξέταση για ενεργό φυματίωση αποτελεί επίσης μέρος της διαδικασίας μετανάστευσης. Οι αιτούντες βίζα ηλικίας 11 ετών και άνω πρέπει να υποβληθούν σε ακτινογραφία θώρακος για ενδείξεις ενεργούς φυματίωσης.

Τα έγκαιρα και αποτελεσματικά μέτρα ελέγχου της φυματίωσης βοηθούν όχι μόνο στη θεραπεία ατόμων αλλά και στην πρόληψη της περαιτέρω μετάδοσης. Αυτό μειώνει τη συνολική επιβάρυνση της νόσου στη δημόσια υγεία και στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.

*Η Βάσω Αποστολοπούλου είναι Καθηγήτρια Ανοσολογίας, Αντιπρύτανης Διακεκριμένη Καθηγήτρια, Επικεφαλής Ανοσολογίας και Μεταφραστικής Έρευνας στο Πανεπιστήμιο Victoria

*Η Maja Husaric είναι Επίκουρη Καθηγητρια MD στο Πανεπιστήμιο Victoria

*Η Dr Ena Husaric, γιατρός στο The Royal Children’s Hospital Melbourne, συνεργάστηκε στη συγγραφή αυτού του άρθρου.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο The Conversation: theconversation.com/tuberculosis-isnt-just-a-historical-disease-heres-how-it-spreads-and-who-is-at-risk-215154