Long COVID: Ποια τα συμπτώματα, ποιους επηρεάζει & πώς επιδρά το εμβόλιο

Η Παναγιώτα Αθανασοπούλου κόλλησε COVID-19 το 2021, αλλά ο αντίκτυπος της νόσου στον οργανισμό της δεν έχει υποχωρήσει πλήρως.

Τα στοιχεία υποδεικνύουν πως η long COVID μπορεί να επηρεάζει 1 στους 3 ασθενείς. Και η αναλογία δεν αποκλείεται να είναι μεγαλύτερη.

«Συνεχίζει εδώ και περίπου επτά μήνες τώρα. Είναι παράξενο, λες και η όσφρησή μου έχει νεκρωθεί», λέει η Παναγιώτα στον «Νέο Κόσμο».

«Τις προάλλες ξέχασα ότι είχα αφήσει κάτι να ψήνεται και ο σύντροφός μου ρώτησε ᾽Τί είναι αυτή η μυρωδιά; Σαν κάτι να καίγεται᾽ Εγώ πάλι, δεν μύριζα τίποτα».

Απώλεια όσφρησης που επιμένει για εβδομάδες, ή ακόμη και μήνες, είναι ένα σύμπτωμα που απαντάται συχνά στην ‘long COVID’.

Σε αυτό το άρθρο

• Τί είναι η long COVID;
• Περίπτωση πρώην ασθενή με απώλεια όσφρησης-γεύσης
• Πώς ξέρω αν αυτό που έχω είναι long COVID?
• Ποιος κινδυνεύει περισσότερο;
• Μπορεί ο εμβολιασμός να αποτρέψει τη long COVID;
• Είναι επικαιροποιημένη η προστασία σου απέναντι στον ιό;

Τί είναι η long COVID;

Μετά-Covid-19 σύνδρομο (Post COVID-19 condition) είναι ο όρος με τον οποίο αναγνωρίζει την πάθηση ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), λέει η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Βίκυ Κοτσιρίλου στον «Νέο Κόσμο».

«Βλέπουμε ότι η συχνότητα εκδήλωσης της long COVID έχει αναλογία περίπου ένα στα τρία άτομα, που βιώνουν τουλάχιστον ένα σύμπτωμα, ακόμη και τρεις με έξι μήνες μετά την αρχική διάγνωση της μόλυνσής τους με COVID», λέει η βασισμένη στη Μελβούρνη GP αναφερόμενη στη μελέτη με το μεγαλύτερο δείγμα συμμετεχόντων μέχρι στιγμής για την πάθηση.

Ανάμεσα στα πιο κοινά συμπτώματα είναι η κόπωση, η απώλεια όσφρησης και η δύσπνοια. Κάποιοι βιώνουν επίσης «πόνο στις αρθρώσεις, πόνο στο στήθος, αλλαγές στη γεύση, θολωμένη σκέψη, διαταραχές ύπνου, πονοκεφάλους».

Η λίστα δεν είναι εξαντλητική. Σε σχετική σελίδα του Υπουργείου Υγείας της Βικτώριας με ‘Πληροφορίες για άτομα με συμπτώματα long covid‘ αναφέρεται ότι τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν και να μη συνδέονται ακόμη με τη σοβαρότητα ή την πορεία της αρχικής λοίμωξης με τον ιό.

Περίπτωση πρώην ασθενή με απώλεια όσφρησης-γεύσης

Στην περίπτωση της Παναγιώτας, η απώλεια όσφρησης και γεύσης εκδηλώθηκε μετά την ανάρρωση.

«Την πρώτη εβδομάδα που κόλλησα είχα όλα τα συμπτώματα, έτρεχε η μύτη μου, με πονάγανε τα κόκκαλά μου και ο λαιμός μου ήταν…Τη νύχτα όταν ξυπνούσα και έπινα νερό το καταλάβαινα που κατέβαινε στον λαιμό μου, λες και σχηματίζονταν αυλάκια όπως όταν σκάει η γη σε ξηρασία και μετά αρχίσει να βρέχει.

«Φοβόμουν έλεγα τί θα γίνει[…] πέρασα δύσκολα», δηλώνει.

Όσο περνούσαν οι μέρες αισθανόταν καλύτερα, η κόπωση όμως έμενε. Και το ζάχαρό της εμφανίστηκε ανεβασμένη σε εξετάσεις αίματος έναν μήνα μετά τη λοίμωξη.

Γύρω στις τρεις εβδομάδες αφότου κόλλησε κορωνοϊό, η Παναγιώτα θυμάται την αίσθηση όσφρησης και γεύσης της να αποδυναμώνουν και έκτοτε δεν έχουν επιστρέψει.

«Είναι παράξενο, γιατί ξέρω τί τρώω αλλά σε όλα τα φαγητά έχω την ίδια περίεργη γεύση, η πρώτη μπουκιά μπορεί να είναι διαφορετική και μετά τίποτα.

«Είναι επτά μήνες πλέον[…] έχει αρχίσει να με ρίχνει λίγο ψυχολογικά. Λέω μήπως υπάρχει κάτι να μου δώσουνε αλλά οι γιατροί μου λένε δεν υπάρχει κάποιο, θεραπεία, οπότε κάνω υπομονή».

Στην ερώτηση για τρόπους θεραπείας της απώλειας όσρφησης και γεύσης η Δρ Κοτσιρίλου απαντά:

«Δεν υπάρχει πανάκεια, κάποιο φάρμακο για να το ανατρέψει. Και είναι σημαντικό, γιατί επηρεάζει όντως την ποιότητα ζωής, μπορεί να σε ρίξει εντελώς. Γεύση και όσφρηση είναι ενστικτώδη και έχει τη σημασία του να μπορούμε να απολαμβάνουμε το φαγητό που καταναλώνουμε με τις αισθήσεις μας».

Το να είμαστε παρόντες με τον νου μας – όχι χαμένοι σε άλλες σκέψεις δηλαδή – ενώ τρώμε μπορεί να κάνει διαφορά, λέει εξηγώντας ότι η συγκέντρωση στην πράξη κατανάλωσης του φαγητού μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο να ανακτήσει μια συγκεκριμένη μυρωδιά ή γεύση που μπορεί ως εκ τούτου να κινητοποιήσει την αίσθηση.

Πώς ξέρω αν αυτό που έχω είναι long COVID?

Η αναγνώριση του ό,τι βιώνει ο ασθενής βοηθά στην ανάρρωση, σύμφωνα με την Δρ Κοτσιρίλου.

Καταρρίπτει ωστόσο έναν κοινό μύθο που παρουσιάζει την long COVID ως κάτι «ψυχολογικό».

COVID-19 και Έλληνες της Αυστραλίας: Τί έχουμε μάθει – πώς προχωράμε μπροστά;

«Υπάρχουν σωματικές ενδείξεις που στηρίζουν τη διάγνωση. Σε μελέτες έχουμε βρει ότι ασθενείς που υποφέρουν από long COVID παρουσιάζουν περισσότερες φλεγμονές. Οι εξετάσεις αίματος μπορούν να το επιβεβαιώσουν. Τέτοιου είδους φλεγμονή τείνει να προξενεί συμπτώματα σε πολλαπλά όργανα, επηρεάζοντας δηλαδή διαφορετικά όργανα στο σώμα και γι᾽ αυτό βλέπουμε αρκετά ποικίλα συμπτώματα μετά τη νόσηση με τον ιό», λέει η Δρ Κοτσιρίλου στον «Νέο Κόσμο».

Αυτό εξηγεί και γιατί οι επίσημες κατευθυντήριες για γενικούς ιατρούς (GPs) στην Αυστραλία και τις ομάδες τους σχετικά με τη ᾽φροντίδα ασθενών με σύνδρομο post–COVID-19′, ενθαρρύνουν την «ανάπτυξη ατομικών σχεδίων για τη διαχείρισή τους».

«Το πιο σημαντικό είναι, αν υποφέρεις από επίμονα συμπτώματα, τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες μετά την αρχική μόλυνση να δεις τον GP σου», λέει η Δρ Κοτσιρίλου.

«Ένας GP μπορεί να αναγνωρίσει συμπτώματα που μπορεί να υποδεικνύουν άλλα προβλήματα και να κάνει μια εμπεριστατωμένη εξέταση για να αποκλείσει άλλες αιτίες όπως παθήσεις καρδιάς και πνευμόνων».

Ποιος κινδυνεύει περισσότερο;

Έχουν περάσει πλέον πάνω από δύο χρόνια από τότε που ξεκίνησε η πανδημία.

Και ακόμη προσπαθούμε να αντιληφθούμε πλήρως τον καταστροφικό της αντίκτυπο. Ο ΠΟΥ δημοσιοποίησε πρόσφατα στοιχεία για τον απολογισμό θανάτων που συνδέεται με την πανδημία COVID-19.

Το νούμερο, που συμπεριλαμβάνει θανάτους άμεσα από τον ιό και έμμεσα εξαιτίας της υπερφόρτωσης συστημάτων υγείας, εκτιμάται σε επιπρόσθετους 14.9 εκατ. θανάτους.

Εν τω μεταξύ, παραμένουμε σε μεγάλο βαθμό σε αχαρτογράφητα νερά για τη long COVID η οποία τώρα μόλις αρχίζει να τυγχάνει μεγαλύτερης ερευνητικής προσοχής.

Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις για το γιατί κάποιοι επηρεάζονται και άλλοι όχι.

«Όμως υπάρχουν στοιχεία από μερικές μελέτες που καταδεικνύουν παράγοντες που αυξάνουν το ρίσκο για long COVID», λέει η Δρ Κοτσιρίλου.

«Γνωρίζουμε ότι το ρίσκο είναι πολύ μικρότερο για ασθενείς που δεν νοσούν τόσο βαριά ώστε μπορεί η περίθαλψη να γίνει σπίτι, συγκριτικά με άλλους που χρειάζεται να νοσηλευτούν».

«Όσο μεγαλύτερης ηλικίας είμαστε, τόσο το ρίσκο για σοβαρή νόσο από COVID αυξάνεται. Εάν έχετε υποκείμενο νόσημα όπως διαβήτη ή άσθμα, κι αυτό ακόμη μπορεί να αυξήσει το ρίσκο για κάποιον. Ή η εισαγωγή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, ανεξαρτήτως ηλικίας, είναι επίσης παράγοντας που αυξάνει το ρίσκο».

Τα παραπάνω επιβεβαιώνει μια μόλις δημοσιευθείσα μελέτη που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εξετάζοντας μια ομάδα περισσότερων από 2.300 ασθενών που βρίσκονταν στο νοσοκομείο, ερευνητές βρήκαν ότι μόλις το 25,5 τοις εκατό εξ αυτών δήλωσαν πλήρη ανάρρωση μετά από πέντε μήνες από το εξιτήριο και μόλις 28,9 τοις εκατό μετά από ένα έτος.

Η χρήση μηχανήματος στήριξης αναπνοής κατά τη νοσηλεία και η παχυσαρκία ήταν επίσης ανάμεσα στους παράγοντες ρίσκου για long COVID. Επιπλέον, οι γυναίκες παρουσίαζαν 33 τοις εκατό λιγότερες πιθανότητες από τους άνδρες να αναρρώσουν πλήρως.

Και μελέτη που διεξήχθη τον Ιανουάριο, βρήκε ότι ανάμεσα στους παράγοντες ρίσκου είναι και τα υψηλά επίπεδα RNA κορωνοϊού στο αίμα σε αρχικό στάδιο της μόλυνσης – ένδειξη αυξημένου ιικού φορτίου – αλλά και η παρουσία συγκεκριμένων αντισωμάτων που επιτίθενται στους ιστούς του ίδιου του σώματος όπως ακριβώς συμβαίνει με κάποιο αυτοάνοσο νόσημα όπως ο λύκος.

Υπάρχουν ακόμη πράγματα που μαθαίνουμε, καθώς φαίνεται, για τη λίστα παραγόντων που αυξάνουν το ρίσκο για long COVID.

Μπορεί ο εμβολιασμός να αποτρέψει τη long COVID;

Όταν η Παναγιώτα κόλλησε κορωνοϊό, μεσολαβούσαν μόλις μερικές μέρες μέχρι το ραντεβού για εμβολιασμό που είχε κλείσει.

«Είχα το ραντεβού μου την Τρίτη, αλλά το Σάββατο πριν, πήρα πίσω το θετικό αποτέλεσμα. Από την Πέμπτη αισθανόμουν άρρωστη. Ο γιατρός που είπε έχεις βρογχίτιδα αλλά με έστειλε για κάθε περίπτωση για το τεστ [COVID-19]», λέει.

Αφότου πέρασε η περίοδος βαριάς νόσησης, η Παναγιώτα θυμάται ότι πολλοί γνωστοί της προσπαθούσαν να την αποθαρρύνουν να ολοκληρώσει τον εμβολιασμό της.

«Τους έλεγα Ὄχι, ίσα ίσα πάλι χρειάζεται το εμβόλιο αν έχεις μολυνθεί και το booster και όλα᾽. Δεν θέλω να ξαναρρωστήσω».

Ακόμη μαθαίνουμε πράγματα για την Όμικρον και τις υποπαραλλαγές της, σημειώνει η Δρ Κοτσιρίλου.

«Έχουμε ακόμη κι άλλα να μάθουμε για την Όμικρον. Κυκλοφορεί πολύ ιός και τα μέτρα υποχρεωτικότητας έχουν αρθεί, οπότε μαθαίνουμε να ζούμε με τον ιό όπως και με τον ιό της γρίπης. Και στους πιο ευάλωτους, όπως οι ηλικίας 65 και άνω, συστήνεται πλέον να λάβουν και την τέταρτη αναμνηστική δόση».

Γνωρίζουμε ότι ο εμβολιασμός κατά της COVID-19 προσφέρει υψηλή προστασία απέναντι στον θάνατο ή τη σοβαρή ασθένεια από τον ιό.

Yπάρχει όμως άμεση σύνδεση με τη μείωση ρίσκου για long COVID;

Ενδεχομένως ναι, πιστεύουν οι επιστήμονες, κατόπιν πρόσφατων αναλύσεων σε δύο χώρες που υποδεικνύουν ότι ο εμβολιασμός μπορεί να λειτουργήσει ως ασπίδα και κατά της long COVID.

Τα νέα στοιχεία προκύπτουν από στατιστική έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο επιστημονικό άρθρο στο Ισραήλ για το οποίο εκκρεμεί η εξέταση από ομότιμους κριτές (peer review).

«Η μελέτη βρήκε ότι εμβολιασμός με τουλάχιστον δύο δόσεις μειώνει τη συχνότητα εμφάνισης long COVID. Αλλά ακόμη είναι νωρίς για τελεσίδικα συμπεράσματα», λέει η Δρ Κοτσιρίλου υποδεικνύοντας ότι ο αντίκτυπος της Όμικρον δεν έχει αξιολογηθεί πλήρως.

«Τα υψηλά ποσοστά εμβολιασμού της Αυστραλία με τουλάχιστον δύο δόσεις μειώνουν τη συχνότητα long COVID. Αλλά μένει να δούμε τί θα συμβεί με την τωρινή έξαρση της Όμικρον, και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μάθουμε περισσότερα στους επόμενους μήνες».

Με τους θανάτους από COVID στη χώρα να ανέρχονται πλέον καθημερινά σε μερικές δεκάδες, ο ιός καταλαμβάνει τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου στην Αυστραλία μετά τις καρδιακές παθήσεις.

Αλλά ούτε οι νέοι και υγιείς που είναι εκτός των άλλων τυχεροί ώστε να μη νοσήσουν βαριά από COVID-19 έχουν ανοσία στον αντίκτυπο του ιού. Μελέτες υποστηρίζουν ότι ακόμη και ήπιες λοιμώξεις COVID-19 μπορεί να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στον εγκέφαλο.

Καθώς μπαίνουμε στη φάση ‘μαθαίνω να ζω με τον ιό’ και με τη σεζόν της γρίπης να έχει ξεκινήσει, η προστασία κατά της COVID-19 παραμένει πιο επίκαιρη από ποτέ.